Jan Václav Voříšek
| ||
 Jan Václav Voříšek, litografia Godefroya Engelmanna | ||
| Imię i nazwisko | Jan Václav Hugo Voříšek | |
|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 11 maja 1791 Vamberk | |
| Pochodzenie | czeskie | |
| Data i miejsce śmierci | 19 listopada 1825 Wiedeń | |
| Przyczyna śmierci | gruźlica | |
| Gatunki | muzyka poważna | |
| Zawód | kompozytor, pianista | |
Jan Václav Hugo Voříšek[1], niem. Johann Hugo Voříšek[2], nazwisko pisane też Worzischek, Woržischek[1] (ur. 11 maja 1791 w Vamberku, zm. 19 listopada 1825 w Wiedniu[1][2]) – czeski kompozytor i pianista.
Życiorys
Uczył się śpiewu i gry na fortepianie od ojca, Václava Františka Voříška, który był organistą, chórmistrzem i nauczycielem w Vamberku[1]. Od wieku 7 lat występował jako organista i pisał pierwsze kompozycje[1]. Następnie prowadził żywot wędrownego pianisty, podróżował po miastach czeskich, docierając do Pragi, gdzie zamieszkał na stałe[1]. Dzięki wsparciu hrabiny Roziny Kolovratovej-Libštejnskiej, w latach 1802–1810 uczęszczał do gimnazjum jezuickiego w Małej Stranie, gdzie pełnił też funkcję organisty[1]. W 1804 roku uczęszczał na kurs teorii u Václava Jana Křtitela Tomáška[1]. Od 1810 do 1813 roku studiował filozofię, estetykę, matematykę i prawo na Uniwersytecie Praskim[1][2]. W 1813 roku wyjechał do Wiednia, gdzie poznał m.in. Beethovena i Hummla[1][2]. Przyjaźnił się z Schubertem[2]. W 1819 roku został głównym dyrygentem i członkiem komitetu doradczego Gesellschaft der Musikfreunde, a w 1825 roku jego członkiem zwyczajnym, brał też udział w jego koncertach kameralnych[1]. W 1820 roku zainicjował cykl niedzielnych koncertów kwartetowych[1]. W 1822 roku został zatrudniony w austriackim Ministerstwie Wojny[1]. Od 1823 roku był pierwszym organistą dworu cesarskiego[1][2]. Chorował na gruźlicę, która doprowadziła do śmierci[1]. Pochowany został na wiedeńskim cmentarzu Währing[1].
Wybrane kompozycje
(na podstawie materiałów źródłowych[1])
Utwory orkiestrowe
- Symfonia D-dur (1823, wyd. 1825)
- Grand rondeau concertant D-dur na fortepian, skrzypce, wiolonczelę i orkiestrę (1820, wyd. 1826)
Utwory na fortepian i orkiestrę
- Introduction et Rondeau brillant D-dur (1817, wyd. 1826)
- Variations brillantes C-dur (1818, wyd. 1824); także wersja na 2 fortepiany oraz fortepian i kwartet smyczkowy
- Variations di bravura B-dur (ok. 1820, wyd. 1823)
- Rondo espagnol d-moll (ok. 1822, wyd. 1824)
Utwory kameralne
- Rondo A-dur na kwartet smyczkowy (wyd. 1822)
- Rondo über den beliebten Bolero E-dur na skrzypce lub wiolonczelę i fortepian (1818, wyd. 1819)
- Rondo A-dur na skrzypce lub wiolonczelę i fortepian (1819, wyd. 1821)
- Sonata G-dur na skrzypce i fortepian (1819, wyd. 1820)
- Wariacje d-moll na wiolonczelę i fortepian (ok. 1820, wyd. 1822)
Utwory fortepianowe
- Sonata b-moll (1824, wyd. 1825)
- Temat i wariacje B-dur (1822, wyd. 1825)
- Fantazja C-dur (ok. 1821, wyd. 1822)
- 12 rapsodii (1813–1818, wyd. 1818)
- Impromptu B-dur (wyd. 1817)
- 6 Impromptus (1820, wyd. 1821)
- Impromptu F-dur (wyd. 1824)
- Uwertura c-moll na 2 fortepiany (wyd. 1824)
Pieśni solowe
- Nevinnost, słowa Václav Hanka (wyd. Praga ok. 1813)
- 3 Lieder (1815, wyd. 1824)
- 3 Gedichte (1815, wyd. 1825)
- Liebe, słowa Karl Friedrich Müchler (ok. 1815, wyd. 1824)
Utwory wokalno-instrumentalne
- Msza B-dur na 4 głosy solowe, chór i orkiestrę (1825)
Twórczość
Ceniony był w środowisku muzycznym Wiednia[1]. Napisaną w ostatnich miesiącach życia kompozytora dla wiedeńskiej Hofkapelle Mszę B-dur wykonywano jeszcze wiele lat po jego śmierci[1]. W swojej twórczości nawiązywał do wzorców klasycznych, wyrażających się w repertuarze form i gatunków, zrównoważeniu środków wyrazu i nawiązaniach stylistycznych[1]. Jako pianista tworzył w stylu brillant[1]. Uważany jest za prekursora romantycznej miniatury fortepianowej i twórcę gatunku impromptu[1]. Na początku lat 20. XIX wieku Voříšek oprócz muzyki fortepianowej zaczął uprawiać także wielkie formy instrumentalne, nawiązując w nich do osiągnięć Beethovena[1].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 11. Część biograficzna t–v. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2009, s. 312–314. ISBN 978-83-224-0905-3.
- ↑ a b c d e f Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 6 Stre–Zyli. New York: Schirmer Books, 2001, s. 3978. ISBN 0-02-865571-0.
Media użyte na tej stronie