Jan z Dukli
| prezbiter wyznawca | |
 Fragment obrazu Jana Matejki Bohdan Chmielnicki z Tuhaj Bejem pod Lwowem – fragment przedstawiający św. Jana z Dukli | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Czczony przez | |
| Beatyfikacja | 1733 |
| Kanonizacja | 10 czerwca 1997 |
| Wspomnienie | |
| Patron | Polski, Lwowa, archidiecezji przemyskiej, rycerstwa polskiego |
| Szczególne miejsca kultu | Dukla, Kraków, Krosno, Lwów, Rzeszów, Kościółek przy Pustelni w Trzcianie, "Złota Studzienka" na górze Cergowskiej |
Jan z Dukli (ur. ok. 1414 w Dukli, zm. 29 września 1484 we Lwowie) – polski święty katolicki, pustelnik, franciszkanin, pod koniec życia w surowszej gałęzi zakonu: bernardynach.
Życiorys
Jan urodził się w Dukli k. Krosna ok. 1414 r. w rodzinie mieszczańskiej Dźwigów, w domu przy ul. Kaczyniec, na tzw. Wyższym Przedmieściu. Uczył się w rodzinnym mieście, a później w Krakowie. W młodości przebywał w pustelni na wzgórzu Zaśpit w Trzcianie koło Dukli. Opuściwszy pustelnię (ok. 1434) wstąpił do Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych – franciszkanów. Studiował w Krakowie. W zakonie pełnił funkcję gwardiana klasztoru w Krośnie w latach 1438–1440, gdzie rozbudował świątynię, oraz od r. 1444 we Lwowie i ze względu na swoje predyspozycje kaznodziei (w klasztorach franciszkańskich, zgodnie z poleceniem założyciela św. Franciszka z Asyżu, kaznodziejami mogli być tylko wybitnie zdolni i urobieni wewnętrznie kapłani). Pełnił też urząd kustosza kustodii – przełożonego franciszkańskiego okręgu lwowskiego.
W wieku 60 lat przeszedł do surowszej gałęzi Zakonu, zwanej w Polsce bernardynami (od imienia św. Bernardyna ze Sieny). Pełnił tam również funkcje kaznodziei i spowiednika w klasztorach w Poznaniu i Lwowie. Pod koniec życia poważnie chorował i utracił wzrok. Zmarł i został pochowany we Lwowie w tamtejszym kościele bernardyńskim. Obecnie główne relikwie znajdują się w rodzinnej Dukli.
Jan z Dukli w literaturze
Wg relacji zawartej w szkicu historycznym „Oblężenie Lwowa w roku 1648” znanego XIX-wiecznego historyka lwowskiego Ludwika Kubali, św. Jan z Dukli przyczynił się do ocalenia Lwowa.
Ten niespodziewany odwrót nieprzyjaciela, a z nim ocalenie miasta, przypisywano cudowi i opowiadano, że Chmielnicki i Tuchajbej ujrzeli w chmurach wieczornych nad klasztorem Bernardynów postać zakonnika klęczącego z wzniesionymi rękami i widokiem tym przestraszeni dali znak do odwrotu. OO. Bernardyni uznali, że to był błogosławiony Jan z Dukli; to też po opuszczeniu Lwowa przez kozaków, całe miasto udało się do grobu jego z procesyją, złożyło na jego grobie koronę, a w następnym roku wystawiło przed kościołem Bernardynów kolumnę, która do dziś dnia istnieje. Na szczycie tejże znajduje się postać Jana z Dukli w takiej postawie, jak go wówczas w chmurach widziano, a w środku kolumny napis: Miasto Lwów za przyczyną Jana z Dukli 1648 cudownie uwolnione od oblężenia Bohdana Chmielnickiego i Tuhaja Beja, chana tatarskiego, pomnik ten wystawiło 1649[1]
Kult
Po śmierci Jana od razu otoczyła go cześć wiernych. W pierwszym okresie kult rozwijał się samorzutnie i już w XVI w. był większy niż niejednego świętego kanonizowanego. Urzędowe starania o beatyfikację rozpoczęte w 1615 r. znacznie ten proces przyspieszyły. Najbardziej czczonym był we Lwowie, gdzie spoczywały jego relikwie. Wśród ubiegających się o jego łaski najwięcej było ludności miejskiej z miast wschodniej Małopolski, Wołynia i Podola, od Lublina po Trembowlę, Sambor i Drohobycz. Licznie odwiedzali jego grób prawosławni Rusini i Ormianie. Rozpowszechniony był kult Jana z Dukli wśród żołnierzy, zwłaszcza na terenach Ukrainy. Mniej popularnym był jego kult wśród szlachty i ludu wiejskiego[2].
W 1733 r. papież Klemens XII ogłosił Jana z Dukli błogosławionym. Od 1948 r. toczył się proces kanonizacyjny. Kanonizował go papież Jan Paweł II w Krośnie 10 czerwca 1997 r.[3] Po uroczystej mszy na lotnisku w Krośnie papież poświęcił świątynię nazwaną imieniem tego świętego.
Św. Jan z Dukli na mocy uchwały Sejmu RP został ogłoszony jednym z patronów roku 2014[4][5].
- Patronat
W 1739 r. papież Klemens XII ogłosił bł. Jana patronem Korony i Litwy. Św. Jan jest także patronem archidiecezji przemyskiej[6], Lwowa i rycerstwa polskiego.
Patronuje również Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej[7].
- Relikwie
Od 1945 r. jego relikwie spoczywały w kościele bernardynów w Rzeszowie, a od 1974 r. są w kościele oo. Bernardynów w Dukli.
- Ikonografia
W ikonografii przedstawiany jest jako niewidomy, w habicie franciszkańskim, padają na niego promienie światła. Czczony także przez Ormian i wyznawców prawosławia.
- Dzień obchodów
Wspomnienie liturgiczne (obowiązkowe) św. Jana z Dukli obchodzone jest w Kościele katolickim 8 lipca[8], a na Pustelni św. Jana[9] – na "Puszczy" – w miejscowości Trzciana, obchody przypadają w pierwszą sobotę lipca, w Sanktuarium dukielskim u Bernardynów, gdzie znajduje się jego trumienka, w niedzielę po pierwszej sobocie lipca, zaś przy "Złotej Studzience" z błogosławieństwem dzieci, na górze Cergowej w trzecią niedzielę lipca[10].
Zobacz też
- Święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
- Polscy święci i błogosławieni
- Modlitwa za wstawiennictwem świętych
- kult świętych
- Krzyż Pojednania
- parafie i świątynie pod wezwaniem św. Jana z Dukli
Przypisy
- ↑ Kubala L., Oblężenie Lwowa w roku 1648, Warszawa 1930, s. 21. [dostęp: 2010-09-07].
- ↑ Wyczawski Hieronim: op. cit.
- ↑ Stanisław Hołodok: Święty Jan z Dukli. Czas Miłosierdzia 07/2003, 2003-08-22. [dostęp 2019-02-12].
- ↑ M.P. z 2013 r. poz. 1017
- ↑ Zakończyło się 55. posiedzenie Sejmu. sejm.gov.pl, 2013-12-06. [dostęp 2016-10-17].
- ↑ Św. Jan z Dukli, kapłan. na stronie Archidiecezji przemyskiej
- ↑ Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli. oncol.am.lublin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-30)]. – oficjalna strona
- ↑ Dawniej 3 października, w tym dniu odbywa się odpust w świątyni w Krośnie
- ↑ Kaplica przy Pustelni w Trzcianie, jak również znajdujące się obok źródełko, którego wodzie przypisywana jest cudowna moc, jest miejscem odwiedzany przez pielgrzymów, jak i turystów. Remont osuwiska na górze Zaśpit został przeprowadzony w roku 2000 i 2005
- ↑ Dla przykładu w 1885 roku dzień błog. Jana z Dukli przypadł 13 lipca, zob. Kronika. Wiadomości kościelne. „Echo z nad Sanu”, s. 3, Nr 11 z 12 lipca 1885.
Bibliografia
- Józef Giergielewicz: Cudowna Miłość, Święty Jan z Dukli, Krosno, 1997.
- Święty Jan z Dukli na opoka.org.pl (ks. Stanisław Hołodok).
- Hieronim Wyczawski: Błogosławiony Jan z Dukli, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1957 (obszerne fragmenty w: "Magury '96", wyd. Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich w Warszawie, Warszawa, 1996, s. 53–64, ISBN 83-85141-11-1).
Linki zewnętrzne
- Bernardyni lwowscy (oprac. Innocenty Rusecki OFM)
| Współcześni |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Historyczni |
Media użyte na tej stronie
Emblem of the Papacy: Triple Tiara and Keys
(c) Halaston at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0
Neogotycka kaplica z 1908 roku postawiona w miejscu pustelni Jana z Dukli
Autor: Original author unknown; Original uploader was Stako at pl.wikipedia, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Rycina przedstawiająca cudowne ocalenie Lwowa przez Jana z Dukli w 1648. Grafika nieznanego autora pochodzi z książki Historia Lwowa w zarysie wyd. w 1924. Stako 10:37, 27 wrz 2005 (CEST)
Fragment obrazu Jana Matejki Bohdan Chmielnicki z Tuhaj Bejem pod Lwowem - fragment przedstawiający św. Jana z Dukli.
Autor: Wuhazet - Henryk Żychowski, Licencja: CC BY 3.0
Dukla - figura św. Jana z Dukli na dziedzińcu przed kościołem Ojców Bernardynów
(c) Halaston z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0
Rekonstrukcja wnętrza chaty, w której mieszkał św. Jan kiedy był pustelnikiem.
Autor: "Piott", Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kapliczka na górze Cergowa (pow. krośnieński) w miejscu gdzie mieszkał św. Jan z Dukli
(c) Halaston z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0
Cudowne źródełko znajdujące się pod kaplicą św. Jana z Dukli w Trzcianie
(c) I,Stanislaw Szydlo, CC BY-SA 3.0
Grota i źródełko pod kaplicą św. Jana
Górną częścią najstarsze Portret Franciszek z Asyżu, ścienne malowidła w Sacro Speco w Subiaco.
Autor: Stanisław Kosiedowski,, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Lwów, kościół Bernardynów, wrzesień 2003, Autor fot. Stanisław Kosiedowski