Janez Cigler

Janez Cigler (ur. 7 maja 1792 w Vodmat k. Lublany, zm. 11 kwietnia 1869 w Višnja Gora) – słoweński pisarz, poeta i duchowny.

Życiorys

Urodził się 7 maja 1792 r. w miejscowości Udmat (obecnie Vodmat), niedaleko Lublany. Edukację rozpoczął w roku 1804 w Lublanie i po dziesięciu latach ukończył także teologię. Ponieważ w roku 1814 był jeszcze zbyt młody, aby uzyskać święcenia kapłańskie, osiadł w pewnej wiejskiej posiadłości, gdzie pracował jako domowy nauczyciel. Kiedy w roku 1815 został wyświęcony na kapłana musiał, z powodu braku duchownych, natychmiast rozpocząć służbę kapłańską. Służył w miejscowościach Kolovrat, Dob, Škocjan k. Dobravy, Šempetr, Lublana i Dolenjske Toplice. W roku 1823 został kapelanem więziennym na zamku w Lublanie i służbę tę pełnił do roku 1832. Zamek był w tym czasie przede wszystkim więzieniem dla więźniów politycznych, wśród nich także dla włoskich karbonariuszy. Dzięki temu Cigler nauczył się włoskiego, a także przejął niektóre poglądy i myśli, które w tym czasie nie były najbardziej szanowane. Władze przestały być mu przychylne z tego powodu i w tej niechęci należałoby dostrzec powód, dla którego Cigler, mimo swoich zawodowych umiejętności, aż do śmierci nie potrafił wydostać się z Višnjej Gory, gdzie dostał pracę w roku 1832. Zmarł wiosną 1867 roku, pochowany został w Višnjej Gorze, a na nagrobku widnieje epitafium, które sam wcześniej napisał:

Przez całe życie, Cigler dużo podróżował. Był między innymi we Francji, Włoszech, Niemczech i na Bałkanach. Poza tym uprawiał rolę przy kościele parafialnym i uczył nowych języków. Posługiwał się niemieckim, łaciną, francuskim, włoskim, rosyjskim, serbsko-chorwackim oraz angielskim, którym zaczął się zajmować dopiero pod koniec życia.

Cigler kształcił się częściowo w czasie francuskiej okupacji ziem dzisiejszej Słowenii, dlatego już w szkole średniej, poza niemieckim, łaciną i greką, uczył się także francuskiego. Później uczył się i w większości również nauczył także rosyjskiego, serbo-chorwackiego, czeskiego oraz angielskiego. Rodzimym słoweńskim zachwycił się w ilirskih szkołach pod wpływem swojego ówczesnego nauczyciela Valentina Vodnika. Cigler znał aż do śmierci wiersze Vodnika na pamięć. Tworzenia poezji próbował również samodzielnie i w jego wierszach można zauważyć dużą inspirację Vodnikiem. Wśród inspiracji Ciglera warto wymienić również burmistrzów Matevža Ravnikara oraz Janeza Bedenčiča. W czasie trwania przyjaźni z Bedenčičem, zwiększyło się również zamiłowanie Ciglera do słoweńskiego języka.

Twórczość

W roku 1824, razem z emerytowanym duchownym Andriolijem i Ignacym Holzapflem, zamierzał wydawać literackie i fachowe pismo Slavinja. Zamiar niemal udało mu się urzeczywistnić, jednak ostatecznie, z powodu niektórych lublańskich spisków, wiedeńska administracja odrzuciła jego podanie o wydawanie tego pisma.

W tym czasie zaczął również systematycznie działać na polu literatury. Na początku swojej działalności (w latach '20 i '30 XIX wieku) chwytał się pism kanonicznych oraz pism, które były potrzebne na użytek kościelny. Głównie były to teksty modyfikowane, tylko w części oryginalne. Do tego rodzaju tekstów zaliczamy: Molitve za bolnike (1828), książkę Štiri poslednje reči ali premišljevanje Smrti, Sodbe, Pekla in Nebes (1831), modlitewniki Mašne bukvice (1832) oraz Duhovni studenec (1835), instrukcje chrześcijańskiego i trzeźwego życia Dobrer nauk ali Kratko podučenje se časne in večne nesreče obvarati (1832) i Kratki nauki za vsakega človeka (1835), powieść religijna Življenje svete Heme (1839), Sveti križev pot s podobami. Pisał także o słoweńskich nowościach literackich, M. Hofmanie, Baradze (przekładem jego listów stworzył nowy przemysł słoweńskiej literatury misjonarsko-agitatorskiej), nauce, ekonomii, historii powszechnej i lokalnej, lokalnej i ogólnej polityce oraz językowych osobliwościach.

W młodszych latach tworzył także poezję. Najpierw w Kranjskiej čbelicy (1831, 1832) wydał kilka bajek oraz dwa wiersze epickie (Plahta na dvoje, Dozdevna smrt), do których tematy czerpał z tradycji ludowej. Oba wiersze mają nastrój ballady.

Mimo bogatej gatunkowo twórczości, Cigler najbardziej znany jest jako autor pierwszej słoweńskiej noweli pt. Sreča v nesreči ali Popisovanje čudne zgodbe dveh dvojčkov, która została po raz pierwszy wydana w 1836 roku. Nowela doczekała się jeszcze dwóch wznowień (1838 i 1840).

Cigler w dwóch następnych dziesięcioleciach zajmował się fachową publicystyką i wydał (początkowo w czasopiśmie Kmetijske in rokodelske novice Janeza Bleiweisa) wiele różnorodnych pism edukacyjnych z różnych dziedzin wiedzy np. historii, rolnictwa, nauki itd. W ostatnich dziesięciu latach życia wrócił do pisania nowel. Skłoniła go do tego z pewnością pozytywna opinia czytelników o Sreči v nesreči (Levstik). Wydał wtedy nowelę Deteljica ali življenje treh kranjskih bratov francoskih soldatov (1863) oraz adaptację opowiadania niemieckiego pisarza pt. Kortonica, koroška deklica (1866).

Dzieła

Sreča v nesreči

Pisma kanoniczne i pisma na potrzeby kościoła

• Molitve za bolnike (1828)
• Štiri poslednje reči ali premišljevanje Smrti, Sodbe, Pekla in Nebes (1831)
• Mašne bukvice (1832)
• Dober nauk ali Kratko podučenje se časne in večne nesreče obvarvati (1832)
• Duhovni studenec (1835)
• Kratki nauki za vsakega človeka (1835)
• Sveti križev pot s podobami

Nowele

• Sreča v nesreči (1836)
• Življenje svete Heme (1839)
• Deteljica ali življenje treh kranjskih bratov francoskih soldatov (1863)
• Kortonica, koroška deklica (1866)

Linki zewnętrzne

• Nowela: Sreča v nesreči (w języku słoweńskim)
• Kazanie: Štiri poslednje reči (w języku słoweńskim)

Bibliografia

• słoweńska wersja strony
• Janko Kos, Primerjalna zgodovina slovenske literature, Znanstveni inštitut Filozofske fakultete, Ljubljana, 1987.
• Janez Cigler, Slovenski biografski leksikon 1925–1991, wydanie elektroniczne, SAZU, Ljubljana, 2009.