Janikowskie Zakłady Sodowe „Janikosoda”

Janikowskie Zakłady Sodowe „Janikosoda”

Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Adres	ul. Przemysłowa 30, 88-160 Janikowo
Data założenia	1957
Forma prawna	spółka akcyjna
Nr KRS	0000270628
Zatrudnienie	690 (2005)
Położenie na mapie Janikowa Janikowskie Zakłady Sodowe „Janikosoda”
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Janikowskie Zakłady Sodowe „Janikosoda”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Janikowskie Zakłady Sodowe „Janikosoda”
Położenie na mapie powiatu inowrocławskiego Janikowskie Zakłady Sodowe „Janikosoda”
Położenie na mapie gminy Janikowo Janikowskie Zakłady Sodowe „Janikosoda”
52°45′42″N 18°06′28″E/52,761667 18,107778
Strona internetowa

Zakład w Janikowie w krajobrazie Kujaw

Janikowskie Zakłady Sodowe „Janikosoda” (Soda Polska Ciech S.A. – zakład Janikowo) – fabryka przemysłu chemicznego w Janikowie, założona w 1957 roku, w 1996 przejęta przez koncern Ciech, od 2007 należąca do grupy kapitałowej Soda Polska Ciech S.A.

Charakterystyka

Lokalizacja

Zakład zlokalizowany jest w północnej części Janikowa – miasta położonego w powiecie inowrocławskim w województwie kujawsko-pomorskim. W odległości kilkuset metrów na zachód znajduje się jezioro Pakoskie.

Produkty

Podstawowymi produktami zakładów są: soda kalcynowana, sól warzona (mokra i sucha), kreda kosmetyczna, ditlenek węgla, peklosole, sól medyczna oraz wapno nawozowe^[1]. Mają one zastosowanie w przemysłach: chemicznym, metalurgicznym, spożywczym, paszowym i farmaceutycznym^[2].

Zatrudnienie

W 2005 roku zatrudnienie w zakładzie sięgało 690 osób^[2].

Ochrona środowiska

Począwszy od lat 90. XX w. w zakładzie inwestowano w różne rozwiązania dotyczące ochrony środowiska. W 1999 uruchomiono instalację zamkniętego obiegu wody, co zmniejszyło o 86% pobór wód powierzchniowych dla celów chłodniczych oraz zredukowało do minimum zrzut wód pochłodniczych do jeziora Pakoskiego^[1]. Poprzez różnorodne zabiegi ograniczono emisję pyłów i gazów (dwutlenek azotu, tlenek węgla) do atmosfery, wykorzystano ok. 90% odpadów do celów gospodarczych (do produkcji cementu i wapna nawozowego), dokonano rekultywacji wyeksploatowanych stawów odpadowych^[1].

Historia

27 czerwca 1949 roku władze państwowe podjęły decyzję o budowie we wsi Janikowo fabryki sody kalcynowanej, co uzasadniano łatwym dostępem do surowców: soli kamiennej oraz kamienia wapiennego^[2]. Inwestycję wpisano w plan sześcioletni i zrealizowano w latach 1953–1957^[2]. Uroczyste otwarcie zakładu nastąpiło 4 listopada 1957^[1]. Fabryka była największym w kraju producentem sody kalcynowanej (300 tys. ton rocznie), trzecią tego typu po zakładach w Krakowie i Mątwach. Zakłady zbudowano zgodnie z wytycznymi radzieckiej licencji, w której wykorzystywano procesy chemiczne zarzucone przez czołowych producentów sody na świecie w latach 30. XX wieku^[3]. Umowa z ZSRR zakładała dostarczenie dokumentacji technicznej, maszyn i urządzeń, udzielenie pomocy technicznej i przysłanie specjalistów nadzorujących budowę i rozruch zakładu^[3].

Z powodu niewydajnej technologii w kolejnych latach przedsiębiorstwo ustawicznie modernizowano^[3]. Celem tych działań było unowocześnienie oraz poszerzenie asortymentu produkcji. Do 1964 roku dobudowano trzy zautomatyzowane piece wapienne, zmodernizowano kolumny karbonizacyjne, rozbudowano węzeł filtracji bikarbonatu^[3]. Na wzór sprowadzonej w 1963 z RFN suszarni parowej, wykonano w Polsce identyczne urządzenia. Dzięki różnorodnym zabiegom w latach 1964–1977 pięciokrotnie zwiększono wydajność produkcji. W latach 70. dokonywano automatyzacji produkcji na bazie urządzeń zagranicznych i prototypów wykonanych w Polsce^[3]. W 1969 i 1977 roku oddano do użytku własne turbozespoły energetyczne, które jednak nie rozwiązały problemu deficytu energii^[3]. Zbudowano także kolejkę linową do transportu kamienia wapiennego z kamieniołomów w Piechcinie^[3].

Wraz z budową zakładów wzniesiono osiedla mieszkaniowe wraz z infrastrukturą ciepłowniczą i wodno-ściekową, co przyczyniło się do przekształcenia wsi Janikowo w 8-tysięczne miasto, które w 1962 roku na mocy dekretu Rady Państwa otrzymało prawa miejskie^[4]. Miejscowość stała się dla województwa bydgoskiego lokalną Nową Hutą i przykładem sukcesu socjalistycznej industrializacji^[4]. Zakłady obok działalności produkcyjnej organizowały powszechny wypoczynek dla dzieci i młodzieży, patronowały szkolnictwu, utrzymywały dom kultury, bibliotekę, kluby sportowe^[2]. Zakłady miały również wpływ na budowę tamy na rzece Noteć w Pakości, co podpiętrzyło o 4,5 m wody jezior Pakoskich^[2].

Przedsiębiorstwo wytwarzało sodę kalcynowaną i kaustyczną, której odbiorcami były m.in. fabryki środków piorących, włókien sztucznych, garbarnie, wytwórnie barwników, huty szkła^[5]. W latach 60. XX w. panowały trudne warunki pracy, głównie z uwagi na zapylenie z powodu ręcznego sposobu pakowania i załadunku sody^[6].

W 1974 roku przedsiębiorstwo otrzymało zakupioną na kredyt w Szwajcarii linię technologiczną warzelni soli^[1]. Inwestycja szacowana na 1 miliard złotych umożliwiła od 1976 roku zautomatyzowaną produkcję 500 tysięcy ton soli spożywczej i dodatkowo 60 tysięcy ton sody^[3]. Rozszerzony asortyment produkcji obejmował: sodę kalcynowaną (od 1957), spożywczy dwutlenek węgla (od 1965), sól warzoną przemysłową (od 1976), kredę kosmetyczną (od 1976), sulfosodę (od 1979)^[7]. Zatrudnienie sięgnęło 2,5 tys. pracowników^[2]. W latach 70. zakłady uchodziły za jednego z poważniejszych eksporterów w regionie bydgoskim. W tym czasie wytwarzano 500 tys. ton sody kalcynowanej (2/3 produkcji krajowej), z czego na eksport do krajów zachodnich i arabskich (RFN, Francja, Belgia, Szwecja, USA, Egipt) przeznaczano około 1/3 produkcji^[8]. W latach 80. XX w. asortyment produkcji poszerzono o kredę kosmetyczną (1987) oraz wapno nawozowe (1989)^[2].

Do 1989 roku nie podejmowano większych działań w celu ochrony środowiska^[9]. Przedsiębiorstwo należało do największych trucicieli na Kujawach. Wokół zakładu powstały składowiska odpadów zwane „białymi morzami”^[9]. Wskutek nieszczelności obwałowań, błota solne zalały około 120 ha pól uprawnych, a zasolone ścieki przedostały się do wód podskórnych. Spowodowało to powstanie w sąsiedztwie połaci pustynnej, zasolonej ziemi^[9]. Na początku lat 90. XX w. fabrykę wpisano na listę 80 zakładów najbardziej uciążliwych dla środowiska w Polsce^[2].

1 sierpnia 1992 nastąpiła komercjalizacja przedsiębiorstwa i przekształcenie w spółkę akcyjną Skarbu Państwa^[10]. W 1994 roku uruchomiono nową instalację do produkcji sody kalcynowanej ciężkiej metodą monohydratową, a w 1996 – nowy oddział konfekcjonowania soli. W 2007 roku poziom rocznej produkcji sody przekroczył 600 tys. ton^[11].

28 sierpnia 1996 roku większościowy pakiet akcji Janikowskich Zakładów Sodowych „Janikosoda” S.A. oraz Inowrocławskich Zakładów Chemicznych „Soda-Mątwy” S.A. nabył od Skarbu Państwa Ciech S.A., który stworzył holding firm sodowych^[10]. W 2000 roku w Janikowie podwojono zdolności produkcyjne instalacji sody ciężkiej oraz uruchomiono instalację do produkcji surowego dwutlenku węgla^[2]. W 2007 oba zakłady sodowe: w Inowrocławiu-Mątwach i Janikowie połączono w jedną spółkę Ciech Soda Polska S.A.^[2]

Nazwy:

• 1957-1992 – Janikowskie Zakłady Sodowe im. Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.
• 1992-2007 – Janikowskie Zakłady Sodowe Janikosoda S.A.
• od 2007 – w składzie Soda Polska Ciech S.A.

Przypisy