Janina Altman

Janina Altman
אלטמן, ינינה

Janina Altman (2006)
Państwo działania	Izrael
Data i miejsce urodzenia	2 stycznia 1931 Lwów Polska
Data śmierci	24 lipca 2022
doktor nauk chemicznych
Alma Mater	Instytut Technologii Technion w Hajfie
Instytut	Technion

Janina Altman, hebr. ‏אלטמן, ינינה‎ z d. Hescheles (ur. 2 stycznia 1931 we Lwowie, zm. 24 lipca 2022^[1]) – polsko-żydowska autorka, izraelska pisarka i chemik.

Życiorys

Pochodzi z rodziny polskich Żydów. Jej ojciec, Henryk Hescheles, stryj^[2] Mariana Hemara, był w latach 1920 redaktorem polskojęzycznej gazety syjonistycznej Chwila, jednego z najważniejszych periodyków przedwojennego Lwowa. Został on zamordowany w pierwszych dniach niemieckiej okupacji Lwowa, w lipcu 1941, w czasie pogromu lwowskiego zwanego „akcja więzienna”. Kuzynem ojca był Stanisław Lem. Jej matka, Amalia z d. Blumenthal, przed 1939 pracowała jako nauczycielka hebrajskiego, a także w redakcji Chwili. W 1941 popełniła samobójstwo w obozie janowskim wraz z grupą pracowników obozowego szpitala.

Osierocona Janka po nieudanych próbach znalezienia schronienia wśród ludności nieżydowskiej przedostała się do obozu janowskiego. Wiersze, które układała i recytowała współwięźniom, stały się jej przepustką na konspiracyjne zebrania literackie organizowane przez Michała Borwicza. Przyjaciele Borwicza z PPS, działający w Radzie Pomocy Żydom (kryptonim „Żegota”), pomogli mu w ucieczce z obozu. Na jego prośbę, w październiku 1943, wydostali także osieroconą Jankę. Po ucieczce znalazła się w Krakowie, gdzie kilkakrotnie zmieniała mieszkania. Ostatecznie trafiła do sierocińca prowadzonego przez Jadwigę Strzałecką i tam pozostała. Mieszkała najpierw w Poroninie, później aż do matury w 1949 w Sopocie.

Na prośbę Marii Hochberg-Mariańskiej i Borwicza spisała w ukryciu swoje wspomnienia ze Lwowa. Zostały one wydane w 1946 roku przez Centralny Komitet Żydów Polskich pod tytułem Oczyma dwunastoletniej dziewczyny. Pamiętnik otwiera relacja z „pogromu więziennego” 1 lipca 1941 roku we Lwowie. Po wycofaniu się NKWD ze Lwowa w więzieniach odkryto zwłoki rozstrzelanych przez sowiecką bezpiekę ukraińskich działaczy niepodległościowych. Niemcy wykorzystali antysemickie nastroje Ukraińców i podburzyli ich do aktów przemocy. Żydów wyciągano z domów, przymuszano do mycia i grzebania odnalezionych w kazamatach NKWD ciał. Bito ich i rozstrzeliwano. „Na ulicy pełno było chłopców, bijących miotłami, trzepaczkami, kamieniami Żydów. […] Widziałam chłopców 6-letnich, wyrywających kobietom z głowy włosy, starcom brody. Krzyki i płacz, coraz silniejszy.” – wspominała Janka Hescheles. Jej pamiętnik został wydany ponownie w 2015 roku przez Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie oraz przetłumaczony i wydany w języku niemieckim, hiszpańskim, katalońskim, fińskim i ukraińskim.

Maria Magdalena Smoleńska, która zamieszkała obok sierocińca Strzałeckiej w Poroninie wspominała: „Była jedna starsza dziewczynka ode mnie, która stale siedziała i pisała coś. To było lato, już przynajmniej wiosna ciepła, otwarte okna i kartki papieru sfrunęły na dół. Ten popłoch i strach, który się malował na twarzy tej dziewczynki, jak ona zbiegła zbierać te kartki. To było zadziwiające, wtedy chyba nawet nie wiedziałam, że ona jest Żydówką. Dopiero później uświadomiono [mi], kim były te dzieci. One nie wszystkie były Żydami; sierotami polskimi też. Tak że dopiero potem [pomyślałam]: „Ach, to musiała być Żydówka” – wtedy jak ona te notatki swoje w takim panicznym strachu i tempie zbierała na dole.”^[3]

W 1950 roku Janina wyjechała do Izraela. Studiowała chemię w Instytucie Technologii Technion w Hajfie. Pod koniec studiów założyła rodzinę. Po obronie rozprawy Acylation in the benzimidazoles and purines series w Instytucie Technologii Technion uzyskała w 1962 roku stopień doktora nauk chemicznych^[4]. Janina Altman uczestniczyła w pracach naukowych w Instytucie Technion, Instytucie Weizmana w Rechowot oraz w Muzeum Bojowników Getta. Przez trzy lata przebywała na Uniwersytecie Technicznym w Monachium.

Jest autorką wydanych w języku hebrajskim książek Oni jeszcze żyją (1967), Co będzie jutro? (1972), Złoto. Z wnętrza Ziemi w przestrzeń międzyplanetarną (1977) oraz Złotowłosa (1991), które napisała pod pseudonimem „Zvia Eitan”^[5].

Mieszkała z mężem w Hajfie, miała dwóch synów, Eitana i Zvi – obaj zostali matematykami i przenieśli się do Francji. Była członkiem Komunistycznej Partii Izraela (Maki), do jej zaniku w 1973 roku. Po przejściu na emeryturę wróciła do pisania. W 2007 wydała monografię Biała Róża. O studentach i intelektualistach przed i po dojściu Hitlera do władzy, która została przetłumaczona na język angielski i niemiecki^[6]. Zaangażowała się także w ruch Kobiety w Czerni przeciw łamaniu praw Palestyńczyków w Izraelu [1]. W 2014 r. podpisała się pod listem ocalałych i ich potomków potępiającym masakrę Palestyńczyków w Gazie i manipulację Holocaustem dla celów politycznych przez Elie Wiesela^[7].

Wybór publikacji

• Oczyma dwunastoletniej dziewczyny. Reedycja: Centralna Żydowska Komisja Historyczna, 2015, ISBN 978-83-65254-05-4^[8]
  • w języku niemieckim: Janina Hescheles: Mit den Augen eines zwölfjährigen Mädchens. [w:] Im Feuer vergangen.Tagebücher aus dem Ghetto. Rütten & Loening, Berlin 1962, s. 345–411
  • w języku hiszpańskim: Janina Hescheles-Altman: Con los ojos de una niña de doce años. Hermida Editores S.L., 2014, ISBN 978-84-941767-4-6.
  • w języku katalońskim: Amb els ulls d´una nena de dotze anys. Riurau Editors, Barcelona 2015, ISBN 978-84-943249-5-6.
  • w języku fińskim: Janinan päiväkirjat. Teinitytön muistelmat Lvivin ghetosta ja Janowskan keskitysleiriltä. Like, Helsinki 2015, ISBN 978-952-01-1299-8.
  • w języku ukraińskim: Яніна Гешелес: Очима 12-річної дівчинки (Переклав Андрій Павлишин). Дух і Літера, Київ 2011
• Janina Altman: Zahav. Mi-Maamake Ha-Adamah El He-Halel Ha-Hitson. Ramat Gan, Masadah 1977 (hebr.)
• Janina Altman: The White Rose. Students and Intellectuals in Germany before and after Hitler’s rise to power (In Hebrew with German & English Introductions) (With Dedication from Author). Publishing Pardes, 2007, 487 pages^[9]
  • w języku niemieckim: Naturwissenschaftler vor und nach Hitlers Aufstieg zur Macht. Amazon Kindle 2013 (online / pdf)

Przypisy

Bibliografia

• Janina Hescheles: Oczyma dwunastoletniej dziewczyny. Pamiętnik Janiny Hescheles. Centralny Komitet Żydów Polskich, 1946
• Janina Hescheles, [w:] Ghetto Fighters House Archives (ang.)
• Patricia Heberer: Children during the Holocaust. 2011, ISBN 978-0759119840, s. 151–153 (ang.)

Linki zewnętrzne

• Janina Hesheles – Strona internetowa (pol. • ang.)
• Spotkanie z Janiną Hescheles (Lwów 2013). lvivcenter.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
• Altman, Janina – Publikacje (ang.)
• Janina Altman, 1939–1941 Pierwsza okupacja sowiecka
• Janina Altman, Holokaust lwowskie getto