Janina Hosiasson-Lindenbaum

Janina Hosiasson-Lindenbaum (ur. 6 grudnia 1899 w Warszawie, zm. w kwietniu 1942 w Ponarach) – polska filozof i logik. Należała do jednych z najwybitniejszych przedstawicieli warszawskiej szkoły filozoficzno-logicznej. Zajmowała się teorią indukcji i związanymi zagadnieniami z zakresu teorii prawdopodobieństwa.

Życiorys

Była córką Józefa Hosiassona (1861–ok. wrzesień 1931, syn Samuela) i Zofii Hosiasson (ur. 1876) z domu Feigenblatt^[1]. Rodzice rozwiedli się około 1900 roku. Drugą żoną Józefa była Henrietta Hosiasson. Ojciec prowadził dom agenturowo-towarowy na Trębackiej 4 i był przedstawicielem firmy Bourjois, matka Zofia była muzykiem. Ze wspomnień Antoniego Marianowicza (1924–2003)^[2] wiemy, że Janina utrzymywała z matką chłodne, formalne stosunki. Janina początkowo uczyła się na pensji p. Tymińskiej, a później uczęszczała przez dwa lata do 8-klasowej wyższej szkoły realnej A. Wareckiej i w czerwcu 1919 roku złożyła egzamin dojrzałości^[3]. W 1919 roku została przyjęta na Wydział Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie studiowała przez 6 lat. W podaniu o przyjecie do Uniwersytetu Warszawskiego napisała, że urodziłam się w Warszawie dnia 6tego grudnia 1899ego roku, zaliczono mnie do ludzi wyznania mojżeszowego[..]. Początkowo brała wykłady z matematyki i filozofii, jej wykładowcami byli m.in. Leon Petrażycki, Wacław Sierpinski, Władysław Witwicki, Stefan Pieńkowski, Kazimierz Ajdukiewicz, Tadeusz Kotarbiński i Jan Łukasiewicz. W roku akademickim 1924/1925 wystąpiła o urlop rektorski po zaliczeniu 10 semestrów, żeby oddać się całkowicie pisaniu pracy na stopień doktora. Doktorat obroniła w 1926 roku na podstawie pracy Uprawnienie rozumowania indukcyjnego^[4].

W 1927 roku została przyjęta do Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Warszawskiego w celu skończenia Studium Pedagogicznego i uzyskania dyplomu nauczycielskiego. Równolegle z prowadzeniem pracy naukowej nauczała propedeutyki filozofii w szkołach średnich ogólnokształcących i publikowała materiały popularnonaukowe dotyczące nauczania logiki^[5]. Tłumaczyła też materiały dotyczące pedagogiki i filozofii, m.in. prace Bertranda Russella o wychowaniu, wychowaniu i ustroju społecznym i historii filozofii^[6][7][8] Rok akademicki 1929/1930, lub jego część, spędziła w University of Cambridge korzystając ze stypendium Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, gdzie pracowała przypuszczalnie pod kierunkiem G. E. Moore’a. Z tego pobytu opublikowała artykuły na temat życia akademickiego w Cambridge^[9][10]. Aktywnie uczestniczyła w badaniach i kongresach naukowych, m.in. w „Pierwszym Kongressie Matematyków Krajów Słowiańskich” (1929 w Warszawie)^[11] oraz w „I Międzynarodowym Kongresie Filozofii Naukowej” (15–23 września 1935 w Paryżu)^[12].

Około 1935 roku wyszła za mąż za Adolfa Lindenbauma (w sprawozdaniu z I Międzynarodowego Kongresu Filozofii Naukowej pisano o niej nadal „Hosiassonówna”).

O jej latach z początku wojny wiemy z listu do Georga Edwarda Moora napisanego 4 stycznia 1940 roku^[13], w którym starała się uzyskać pomoc od Council for Assisting Refugee Philosophers. Z Warszawy wyjechała 6 września 1939 roku z grupą przyjaciół, w której był jej mąż. Odłączyła od tej grupy i na motocyklu, z przypadkowo spotkanym znajomym, pojechała 500 km na wschód Polski, gdzie spędziła miesiąc wśród ubogich chłopów ukraińskich, a następnie przedostała się do miasta Równe, a po kilkunastu dniach do Wilna. Jej mąż znalazł się w tym czasie w Białymstoku. Do 15 grudnia 1939, do momentu zamknięcia Uniwersytetu i Biblioteki Uniwersyteckiej w Wilnie, pracowała w uniwersytecie i wygłosiła wykład w Towarzystwie Filozoficznym o postępie wiedzy z punktu widzenia epistemologicznego. Angażowała się wtedy w działalność Wileńskiego Towarzystwa Filozoficznego. Przypuszczalnie w drugiej połowie 1941 roku została aresztowana i po kilku miesiącach więzienia została rozstrzelana w Ponarach około kwietnia 1942^[14][13] przez Niemców lub kolaborujących z nimi Litwinów.

Miała dwoje braci, kompozytora i adwokata Henryka Hosiassona (1896 w Warszawie –1948 w Bolonii)^[15] i lekarza i muzyka Stefana Hosiassona. Stefan mieszkał w Paryżu, interesował się także hipnozą. Miała też brata przyrodniego Ludwika (Lutka) Hosiassona^[16] z drugiego małżeństwa Józefa Hosiassona z Henriettą. Henryk miał jednego syna – Józefa Hosiassona (1931–2018). Była związana z Antonim Pańskim.

Była członkiem m.in. Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Zainteresowania badawcze

W centrum jej działalności naukowej była rozumowanie indukcyjne^[17][18]. W swoich pracach koncentrowała się na typach indukcji, zastosowaniach teorii prawdopodobieństwa do logiki, uzasadnieniach wnioskowania indukcyjnego, czy analizie psychologicznej rozumowania indukcyjnego^{[19][20][21][22][23][24][25][26][27]}.

Przypisy