Janina Hosiasson-Lindenbaum

Janina Hosiasson-Lindenbaum
Janina Hosiasson
Data i miejsce urodzenia

6 grudnia 1899
Warszawa

Data i miejsce śmierci

kwiecień 1942
Ponary

Przyczyna śmierci

rozstrzelanie

Zawód, zajęcie

filozof, logik

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Janina Hosiasson-Lindenbaum (ur. 6 grudnia 1899 w Warszawie, zm. w kwietniu 1942 w Ponarach) – polska filozof i logik. Należała do jednych z najwybitniejszych przedstawicieli warszawskiej szkoły filozoficzno-logicznej. Zajmowała się teorią indukcji i związanymi zagadnieniami z zakresu teorii prawdopodobieństwa.

Życiorys

Była córką Józefa Hosiassona (1861–ok. wrzesień 1931, syn Samuela) i Zofii Hosiasson (ur. 1876) z domu Feigenblatt[1]. Rodzice rozwiedli się około 1900 roku. Drugą żoną Józefa była Henrietta Hosiasson. Ojciec prowadził dom agenturowo-towarowy na Trębackiej 4 i był przedstawicielem firmy Bourjois, matka Zofia była muzykiem. Ze wspomnień Antoniego Marianowicza (1924–2003)[2] wiemy, że Janina utrzymywała z matką chłodne, formalne stosunki. Janina początkowo uczyła się na pensji p. Tymińskiej, a później uczęszczała przez dwa lata do 8-klasowej wyższej szkoły realnej A. Wareckiej i w czerwcu 1919 roku złożyła egzamin dojrzałości[3]. W 1919 roku została przyjęta na Wydział Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie studiowała przez 6 lat. W podaniu o przyjecie do Uniwersytetu Warszawskiego napisała, że urodziłam się w Warszawie dnia 6tego grudnia 1899ego roku, zaliczono mnie do ludzi wyznania mojżeszowego[..]. Początkowo brała wykłady z matematyki i filozofii, jej wykładowcami byli m.in. Leon Petrażycki, Wacław Sierpinski, Władysław Witwicki, Stefan Pieńkowski, Kazimierz Ajdukiewicz, Tadeusz Kotarbiński i Jan Łukasiewicz. W roku akademickim 1924/1925 wystąpiła o urlop rektorski po zaliczeniu 10 semestrów, żeby oddać się całkowicie pisaniu pracy na stopień doktora. Doktorat obroniła w 1926 roku na podstawie pracy Uprawnienie rozumowania indukcyjnego[4].

W 1927 roku została przyjęta do Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Warszawskiego w celu skończenia Studium Pedagogicznego i uzyskania dyplomu nauczycielskiego. Równolegle z prowadzeniem pracy naukowej nauczała propedeutyki filozofii w szkołach średnich ogólnokształcących i publikowała materiały popularnonaukowe dotyczące nauczania logiki[5]. Tłumaczyła też materiały dotyczące pedagogiki i filozofii, m.in. prace Bertranda Russella o wychowaniu, wychowaniu i ustroju społecznym i historii filozofii[6][7][8] Rok akademicki 1929/1930, lub jego część, spędziła w University of Cambridge korzystając ze stypendium Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, gdzie pracowała przypuszczalnie pod kierunkiem G. E. Moore’a. Z tego pobytu opublikowała artykuły na temat życia akademickiego w Cambridge[9][10]. Aktywnie uczestniczyła w badaniach i kongresach naukowych, m.in. w „Pierwszym Kongressie Matematyków Krajów Słowiańskich” (1929 w Warszawie)[11] oraz w „I Międzynarodowym Kongresie Filozofii Naukowej” (15–23 września 1935 w Paryżu)[12].

Na ogół musimy przyznać, iż panna Hosiassonówna jest przeciwniczką bardzo poważną, która zagadnieniami z pogranicza logiki i rachunku prawdopodobieństwa zajmuje się od dawna, na której widoczny jest wpływ wysokiej kultury logicznej środowiska warszawskiego, a nadto należy mieć na względzie i tę okoliczność, iż jest ona wyrazicielką poglądów nie tylko swoich własnych.

Zygmunt Zawirski, Wrażenia z I Międzynarodowego Kongresu Filozofii Naukowej (15–23 września 1935), Kwartalnik Filozoficzny, s. 54, 1936, tom XIII, zeszyt 1

Około 1935 roku wyszła za mąż za Adolfa Lindenbauma (w sprawozdaniu z I Międzynarodowego Kongresu Filozofii Naukowej pisano o niej nadal „Hosiassonówna”).

O jej latach z początku wojny wiemy z listu do Georga Edwarda Moora napisanego 4 stycznia 1940 roku[13], w którym starała się uzyskać pomoc od Council for Assisting Refugee Philosophers. Z Warszawy wyjechała 6 września 1939 roku z grupą przyjaciół, w której był jej mąż. Odłączyła od tej grupy i na motocyklu, z przypadkowo spotkanym znajomym, pojechała 500 km na wschód Polski, gdzie spędziła miesiąc wśród ubogich chłopów ukraińskich, a następnie przedostała się do miasta Równe, a po kilkunastu dniach do Wilna. Jej mąż znalazł się w tym czasie w Białymstoku. Do 15 grudnia 1939, do momentu zamknięcia Uniwersytetu i Biblioteki Uniwersyteckiej w Wilnie, pracowała w uniwersytecie i wygłosiła wykład w Towarzystwie Filozoficznym o postępie wiedzy z punktu widzenia epistemologicznego. Angażowała się wtedy w działalność Wileńskiego Towarzystwa Filozoficznego. Przypuszczalnie w drugiej połowie 1941 roku została aresztowana i po kilku miesiącach więzienia została rozstrzelana w Ponarach około kwietnia 1942[14][13] przez Niemców lub kolaborujących z nimi Litwinów.

Miała dwoje braci, kompozytora i adwokata Henryka Hosiassona (1896 w Warszawie –1948 w Bolonii)[15] i lekarza i muzyka Stefana Hosiassona. Stefan mieszkał w Paryżu, interesował się także hipnozą. Miała też brata przyrodniego Ludwika (Lutka) Hosiassona[16] z drugiego małżeństwa Józefa Hosiassona z Henriettą. Henryk miał jednego syna – Józefa Hosiassona (1931–2018). Była związana z Antonim Pańskim.

Była członkiem m.in. Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Zainteresowania badawcze

W centrum jej działalności naukowej była rozumowanie indukcyjne[17][18]. W swoich pracach koncentrowała się na typach indukcji, zastosowaniach teorii prawdopodobieństwa do logiki, uzasadnieniach wnioskowania indukcyjnego, czy analizie psychologicznej rozumowania indukcyjnego[19][20][21][22][23][24][25][26][27].

Przypisy

  1. Secudno voto Zofia Flatau.
  2. Antoni Marianowicz: Życie surowo wzbronione. Cz. 2. Wspomnienia rodzinne. Warszawa: Czytelnik, 1995. Cytat: Ciotka Zosia Flatauowa [..] była znaną w Warszawie postacią. Mała, jaskrawo i ekscentrycznie ubrana starsza pani z szopą siwych włosów wyglądała tak niebanalnie, że oglądano się za nią na ulicy. Za młodu odznaczała się niepospolitym wdziękiem i urodą, a poza tym nie byle jakim posagiem. Wydano ją za mąż za Józefa Hosiassona[..] Miała z nim troje dzieci, dwóch chłopców i dziewczynkę[..] Córka [..] dr Janina Hosiasson (później Lindenbaumowa), utrzymywała z [matką] chłodne, formalne stosunki. Była wybitnym filozofem, a los szczególnie tragiczną klamrą połączył jej życie z życiem jej kuzyna, Antoniego Pańskiego[..].
  3. Świadectwo dojrzałości ze szkoły A. Wareckiej Stowarzyszenia Szkoły handlowej Żeńskiej”, czerwiec 1919.
  4. Janina Hosiasson, Definicje rozumowań indukcyjnych, Przegląd Filozoficzny, XXXI.
  5. Janina Hosiassonówna. Z warsztatów współczesnej logiki. „Wiedza i Życie”. 6 (12), 1931. 
  6. B. Russel, O wychowaniu. Ze specjalnym uwzględnieniem wczesnego dzieciństwa (On Education, Especially in Early Childhood), wyd. pol. 1932, Nasza Ksiegarnia, Warszawa. Tłumaczyła Janina Hosiassonówna.
  7. B. Russel, Wychowanie a ustrój społeczny. wyd. pol. 1933, 286 stron, Tow. Wydawnicze Rój, Warszawa. Tłumaczyła Janina Hosiassonówna.
  8. Russell, Bertrand: Zarys filozofji. Warszawa: J. Przeworski, 1939.
  9. Janina Hosiassonówna. Studya filozoficzne w Cambridge. „Ruch Filozoficzny”. 12, s. 218–220, 1930-1931. 
  10. Janina Hosiassonówna. Studja uniwersyteckie w Cambridge. „Wiedza i Życie”. 6 (5), s. 395, 1931. 
  11. Hosiasson, Janina: Quelques remarques sur la dépendance des probabilités a posteriori de celle a priori. Warszawa: Opis wg okł. Odb. ze „Sprawozdania z Pierwszego Kongresu Matematyków Krajów Słowiańskich” (Warszawa 1929), 1930.
  12. Zygmunt Zwirski. Wrażenia z I Międzynarodowego Kongresu Filozofii Naukowej. „Kwartalnik Filozoficzny”. 13 (1), s. 54, 1936. Kraków: Polska Akademia Umiejętności. [dostęp 2021-03-22]. 
  13. a b Tadeusz Szubka. List Janiny Hosiasson-Lindenbaum do George’a Edwarda Moore’a. „Filozofia Nauki”. 26 (1), s. 129–141, 2018. 
  14. Janina Kamińska, Wspomnienie o filozofach zmarłych 1939-1945, Przegląd Filozoficzny, 1946, s. 324 Warszawa-Kraków.
  15. Na fali historii by Embajada de Polonia en Chile - Issuu, issuu.com [dostęp 2021-04-09] (ang.).
  16. Obwieszczenia Publiczne: dodatek do Dziennika Urzędowego Ministerstwa Sprawiedliwości. Warszawa, R71, 3 września 1931, s. 45.
  17. Teresa Rzepa: Hosiasson-Lindenbaumowa Janina. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 96.
  18. Anna Jedynak, Janina Hosiasson-Lindenbaum – The Logic of Induction [dostęp 2011-03-18] w: Władysław Krajewski (ed.), Polish philosophers of science and nature in the 20th century, wyd. Rodopi 2001
  19. Hosiasson-Lindenbaum, Janina. On confirmation. „The Journal of Symbolic Logic”. 5, s. 133–148. JSTOR. 
  20. Hosiasson, Janina. Why do we prefer probabilities relative to many data?. „Mind”. 40 (157). s. 23–36. 
  21. Hosiasson-Lindenbaum, Janina. Theoretical aspects of the advancement of knowledge. „Synthese”. 40 (157). s. 253–261. 
  22. Hosiasson, Janina. Wahrscheinlichkeit und Schluss aus Teilprämissen. „Actes du Huitième Congrès International de Philosophie”. 40 (157), s. 192–196. JSTOR. 
  23. Hosiasson, Janina Lindenbaum. Induction et analogie: Comparaison de leur fondement. „Mind”. 50 (200), s. 351–365. JSTOR. 
  24. Hosiasson, Janina. Wahrscheinlichkeit und Schluß aus Teilprämissen. „Erkenntnis”. 5 (200), s. 44. Kluwer. 
  25. Hosiasson-Lindenbaum, Janina. Zum Vortrag von H. Hempel. „Erkenntnis”. 7 (200), s. 364. Kluwer. 
  26. Hosiasson, Janina: Uwagi w sprawie psychologji wnioskowań indukcyjnych. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Psychologiczne, 1935.
  27. J. Hosiasson, O prawdopodobieństwie hipotez, Przegląd filozoficzny, 39, 1936