Janina Krajewska

Janina Krajewska
Data i miejsce urodzenia

4 listopada 1901/1 grudnia 1901
Łódź

Data i miejsce śmierci

11 listopada 1960
Łódź

Zawód, zajęcie

etnografka, muzealniczka

Janina Krajewska (ur. 4 listopada lub 1 grudnia 1901 w Łodzi, zm. 11 listopada 1960 tamże) – etnografka, założycielka i kierownik Muzeum Miejskiego w Gdyni, dyrektor Muzeum Etnograficznego w Łodzi.

Życiorys

W źródłach można odnaleźć dwie daty dzienne urodzin Janiny Krajewskiej: 4 listopada 1901 r.[1] albo 1 grudnia 1901 r.[2] Była córką Anny z Paszczyńskich i Bronisława, dyrektora fabryki. Miała siostrę Jadwigę[1]. Krajewska w dzieciństwie przeszła ospę, która zostawiła na jej ciele trwałe ślady[3]. Nigdy nie wyszła za mąż[4].

Uczęszczała do Gimnazjum Realnego Żeńskiego Lucyny Siennickiej w Łodzi. W 1920 r. zdała maturę. Studiowała sinologię na Uniwersytecie Warszawskim, a także w latach 1923–1928 etnografię i archeologię. Była studentką Eugeniusza Frankowskiego, Stanisława Poniatowskiego, Stefana Czarnowskiego, Włodzimierza Antoniewicza[1]. W 1927 r. otrzymała stypendium im. Haszewicza umożliwiające jej prowadzenie badań ludoznawczych. W 1929 r., po ukończeniu etnografii, przeniosła się na Uniwersytet Poznański; została asystentką profesora Frankowskiego, pod którego kierunkiem pisała pracę Mleko w wierzeniach i obrzędach ludu polskiego. Doktoryzowała się w 1930 r.[2].

Po ukończeniu studiów odbywała praktykę w Muzeum Etnograficznym w Warszawie, pod opieką Frankowskiego. W latach 1931–1932 brała udział w wykopaliskach na terenie województwa łódzkiego, prowadzonych przez Zakład Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Miejskie Muzeum Etnograficzne w Łodzi[2] (obecnie Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi).

W 1932 r. przeniosła się do Gdyni, gdzie zorganizowała Muzeum Miejskie przy ulicy Staromiejskiej[2]. Była jego kierownikiem w latach 1934–1939 (do zajęcia Gdyni przez Niemców)[5]. Tworzyła w nim trzy działy: etnograficzny, archeologiczny oraz historii rozwoju miasta Gdyni. Zbiorów muzealnych poszukiwała głównie na Kaszubach. Podczas ekspedycji skupiała się przede wszystkim na garncarstwie, rybołówstwie oraz wyrobach ze skóry[2]. Prowadziła wykopaliska na Pomorzu, by wzbogacić ekspozycję archeologiczną. Zbierała też dokumentację na temat miasta[6]. Przed nadejściem wojny przeniosła wszystkie zbiory do schronu[2].

Po wybuchu II wojny światowej Janina Krajewska została wysiedlona z Gdyni, a następnie z Łodzi, po czym w 1940 r. przeprowadziła się do Warszawy[2]. Pracowała jako urzędniczka w prywatnym biurze. Po powstaniu warszawskim wyjechała na Podhale. Wiosną 1945 r. została dyrektorem Muzeum Etnograficznego w Łodzi i po uporządkowaniu ocalałych zbiorów, w listopadzie 1945 r. zorganizowała stałą wystawę, której tematem przewodnim była kultura ludowa[7]. W tym czasie Muzeum zostało połączone z Miejskim Muzeum Prehistorycznym, tworząc Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne[8]. Prowadziła badania w Opoczyńskim, Łowickim, Rzeszowskim, Kieleckim oraz na terenie wsi Czarnocin i Jasień (województwo łódzkie). Zbierała materiały dotyczące rolnictwa, stroju (m.in. na temat stroju rawskiego i gostyńskiego)[9], kompletowała eksponaty (nie tylko dla placówki łódzkiej, ale też dla muzeów w Kielcach, Łańcucie, Rapperswilu)[10]. Z jej inicjatywy powstały dwa filmy krótkometrażowe: Garncarstwo w Medyni Głogowskiej i Zalesiu pow. łańcuckiego oraz Tkactwo w Czarnej pow. łańcuckiego[11].

W 1948 r. prowadziła zajęcia w Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego z zakresu etnografii. W latach 1950–1951 wykładała muzeologię na Uniwersytecie Łódzkim[12].

W muzeum pracowała do 1954 r. W 1957 r. otrzymała stypendium PAN[4]. Dostała propozycję pracy w muzeum w Lublinie, ale odrzuciła ofertę. Przez lata nie miała żadnej posady i została pozbawiona emerytury, pomimo wysiłku, jaki włożyła w organizację dwóch placówek[3].

Zmarła na raka płuc 11 listopada 1960 r. w łódzkim szpitalu. Pochowano ją w Łodzi[13].

Pełnione funkcje

  • kierownik Muzeum Miejskiego w Gdyni (1934–1939)
  • dyrektor Muzeum Etnograficznego w Łodzi (1945–1954)
  • członek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (1947–1953)
  • współpracownik redakcji przeglądu religioznawczego „Euhemer”
  • członek „Stowarzyszenia Wolnomyślicieli i Ateistów”[4]
  • współpracownik Komisji Etnograficznej PAU (od 1949 r.)[10].

Wybrane publikacje

Przypisy

  1. ↑ a b c Jan Piotr Dekowski, Janina Krajewska, [w:] Ewa Fryś-Pietraszkowa, Anna Kowalska-Lewicka, Anna Spiss (red.), Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, t. 1, Kraków 2002, s. 162.
  2. ↑ a b c d e f g Jan Piotr Dekowski, Dr Janina Krajewska, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” (5), Łódź 1961, s. 165.
  3. ↑ a b Janina Rosen-Przeworska, Dr Janina Krajewska (Wspomnienia pośmiertne), „Lud”, 47, 1962, s. 611.
  4. ↑ a b c Jan Piotr Dekowski, Janina Krajewska, [w:] Ewa Fryś-Pietraszkowa, Anna Kowalska-Lewicka, Anna Spiss (red.), Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, t. 1, Kraków 2002, s. 163.
  5. ↑ Janina Rosen-Przeworska, Dr Janina Krajewska (Wspomnienie pośmiertne), „LUD” (47), 1962, s. 612.
  6. ↑ Józef Lech, Doktor Janina Krajewska Dyrektor Muzeum Etnograficznego w Łodzi (1945-1954), „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” (21), 1980, s. 48.
  7. ↑ Józef Lech, Doktor Janina Krajewska Dyrektor Muzeum Etnograficznego w Łodzi (1945-1954), „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” (21), 1980, s. 49.
  8. ↑ Historia (Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi).
  9. ↑ Jan Piotr Dekowski, Dr Janina Krajewska, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” (5), Łódź 1961, s. 165–166.
  10. ↑ a b Jan Piotr Dekowski, Krajewska Janina, [w:] Agata Judycka (red.), Polski słownik biograficzny, 1970, s. 101.
  11. ↑ Jan Piotr Dekowski, Janina Krajewska, [w:] Ewa Fryś-Pietraszkowa, Anna Kowalska-Lewicka, Anna Spiss (red.), Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, t. 1, 2002, s. 162–163.
  12. ↑ Janina Krajewska, Dr Janina Krajewska, „LUD”, 47, 1962, s. 610.
  13. ↑ Jan Piotr Dekowski, Dr Janina Krajewska, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” (5), Łódź 1961, s. 166.
  14. ↑ Piotr Dekowski, Janina Krajewska, „Etnografia Polska”, 5, 1961, s. 385–386 [dostęp 2019-12-10] [zarchiwizowane z adresu 2020-07-11].

Bibliografia

  • Dekowski Jan Piotr, Dr Janina Krajewska. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna”, 1961, nr 5, s. 165–166.
  • Dekowski Jan Piotr, Janina Krajewska. [W:] Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne. T. 1. Red. E. Fryś-Pietraszkowa, A. Kowalska-Lewicka, A. Spiss. Kraków, 2002, s. 162–163.
  • Dekowski Piotr, Janina Krajewska. „Etnografia Polska”, 1961, t. 5, nr 58, s. 384–386.
  • Dekowski Jan Piotr, Krajewska Janina. „Łódzkie Studia Etnograficzne”, 1975, t. 17, s. 31–32.
  • Dekowski Jan Piotr, Krajewska Janina. [W:] Polski słownik biograficzny. Red. A. Judycka. Wrocław–Warszawa–Kraków, 1970, s. 101.
  • Fryś-Pietraszkowa Ewa, Stan badań nad garncarstwem. „Polska Sztuka Ludowa”, 1964, t. 18, nr 4, s. 220–224.
  • Historia (Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi).
  • Krajewska Janina, Dr Janina Krajewska. „Lud”, 1962, t. 47, s. 610.
  • Lech Józef, Doktor Janina Krajewska Dyrektor Muzeum Etnograficznego w Łodzi (1945–1954). „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna”, 1980, nr 21, s. 47–51.
  • Rosen-Przeworska Janina, Dr Janina Krajewska (Wspomnienie pośmiertne). „Lud”, 1962, t. 47, s. 609–614.
  • Sikora Michał, Muzeum Miasta Gdyni – nieco historii. Gdynia, 2013.