Janina Misiewicz

Janina Misiewicz
Data i miejsce urodzenia

12 grudnia 1893
Solwyczegodsk

Data i miejsce śmierci

5 października 1958
Warszawa

Miejsce spoczynku

cmentarz Powązkowski w Warszawie

Zawód, zajęcie

lekarz (spec. ftyzjatria), nauczyciel akademicki

Narodowość

polska

Alma Mater

Żeński Instytut Medyczny w Petersburgu

Uczelnia

Uniwersytet Warszawski,
Akademia Medyczna w Warszawie

Stanowisko

dyrektor Szpitala Sanatorium Gruźliczego w Mieni,
wicedyrektor Szpitala Wolskiego,
dyrektor Polskiego Instytutu Przeciwgruźliczego,
prezes Polskiego Towarzystwa Badań Naukowych nad Gruźlicą

Rodzice

Władysław Misiewicz,
Zofia z Butkiewiczów Misiewicz

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920-1941) Krzyż Walecznych (od 1941)
Odznaka honorowa „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”

Janina Misiewicz (ur. 12 grudnia 1893 w Solwyczegodsku, zm. 5 października 1958 w Warszawie) – polska lekarka, ftyzjatra, profesor nadzwyczajny nauk medycznych.

Była absolwentką Żeńskiego Instytutu Medycznego w Petersburgu. W dwudziestoleciu międzywojennym piastowała m.in. stanowisko dyrektora Szpitala Sanatorium Gruźliczego św. Józefa w Mieni oraz była wicedyrektorem i ordynatorem w Szpitalu Wolskim w Warszawie. W latach 1939–1945 współpracowała z ruchem oporu oraz prowadziła tajne nauczanie medycyny. W czasie powstania warszawskiego ocalała z rzezi Woli, a następnie zorganizowała trzy pozawarszawskie filie Szpitala Wolskiego. Po wojnie była jedną z głównych organizatorek walki z gruźlicą w Polsce. Piastowała stanowisko dyrektora Polskiego Instytutu Przeciwgruźliczego i prezesa Polskiego Towarzystwa Badań Naukowych nad Gruźlicą oraz była specjalistą krajowym w zakresie ftyzjatrii. Wykładała także na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego i na Akademii Medycznej w Warszawie. Opublikowała 71 prac naukowych.

Dama orderów Krzyża Walecznych (dwukrotnie), Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski i Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski.

Życiorys

Młodość

Urodziła się w Solwyczegodsku w północnej Rosji. Była córką inż. Władysława Misiewicza, pracownika rosyjskiej służby leśnej, i jego małżonki Zofii z Butkiewiczów[1]. Jej rodzice byli potomkami polskich zesłańców, deportowanych w głąb Imperium po upadku powstania styczniowego[1][2].

Początkowo nauki pobierała w domu. W latach 1903–1911 uczęszczała do Państwowego Gimnazjum Żeńskiego w Nowogrodzie Wielkim. W 1912 roku zdała egzamin maturalny, po czym rozpoczęła studia w Żeńskim Instytucie Medycznym w Petersburgu[3]. Już podczas wakacji letnich w 1915 roku zatrudniła się w stacji sanitarno-epidemicznej w Nowogrodzie[a]. W kolejnych latach pracowała w stacjach bakteriologicznych w Nowej Ładodze, ponownie w Nowogrodzie, a następnie w Orłowskich Kluczach pod Petersburgiem. W tej ostatniej placówce pełniła przez rok funkcję kierownika (1917–1918)[4]. Jednocześnie jako asystent wolontariusz[5] pracowała Zakładzie Mikrobiologii oraz w Zakładzie Anatomii Patologicznej w Petersburgu. W czasie studiów kierowała kołem studentów polskich. Dyplom lekarski uzyskała z wyróżnieniem 18 marca 1918 roku[4].

Po ukończeniu studiów pracowała jako lekarz szkolny w Nowogrodzie. Później, w latach 1919–1920, była zatrudniona na oddziale duru plamistego w szpitalu epidemiologicznym w Riazaniu. Pracując tam sama ciężko zachorowała na tyfus[4].

Dwudziestolecie międzywojenne

W marcu 1920 roku uzyskała zgodę władz bolszewickich na wyjazd do Polski. Od kwietnia 1920 roku do sierpnia 1921 roku pracowała w szpitalu w Tarnowie. Pod koniec marca 1921 roku Uniwersytet Warszawski nostryfikował jej dyplom lekarski. Pół roku później przeprowadziła się do stolicy i podjęła pracę w uniwersyteckiej Klinice Chorób Wewnętrznych. Była tam zatrudniona do września 1927 roku – początkowo na stanowisku asystenta, później starszego asystenta. Jednocześnie pracowała jako lekarz szkolny (1922–1937) oraz lekarz w stołecznej Poradni Przeciwgruźliczej (od 1923). Wykładała także w Warszawskiej Szkole Pielęgniarek[4].

W marcu 1924 roku na podstawie rozprawy pt. Odczyn Botelho w diagnostyce nowotworów złośliwych uzyskała tytuł doktora nauk medycznych[4]. Ze względu na fakt, że praca ta została bardzo wysoko oceniona, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego przyznało jej stypendium z przeznaczeniem na kontynuowanie nauki za granicą[5].

Od 1 września 1927 roku do 30 sierpnia 1928 roku przebywała na stypendium zagranicznym, w którego trakcie zajmowała się w szczególności radiodiagnostyką płuc i problematyką gruźlicy. W Paryżu pracowała w klinice Besançona, szpitalu Laenneca oraz w Instytucie Pasteura[4]. W drodze powrotnej do Polski zwiedziła także zakłady przeciwgruźlicze w Szwajcarii i Wiedniu[4][5].

Jej zainteresowania badawcze oscylowały początkowo wokół zagadnień takich jak m.in.: choroby wewnętrzne, bakteriologia i skazy krwotoczne[6]. Po powrocie ze stypendium zagranicznego zaczęła się natomiast koncentrować na badaniu gruźlicy[4]. W latach 1928–1929 pracowała jako lekarz w stołecznej Poradni Przeciwgruźliczej Miejskiej przy ul. Puławskiej. Ponadto ponownie podjęła pracę w uniwersyteckiej Klinice Chorób Wewnętrznych, gdzie prowadziła zajęcia z chorób wewnętrznych i ftyzjatrii dla studentów oraz zajęcia z patofizjologii i ftyzjatrii dla lekarzy. Przy klinice zorganizowała poradnię przeciwgruźliczą, po czym objęła nad nią kierownictwo (1929–1936)[4].

Była inicjatorem i członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Badań Naukowych nad Gruźlicą (utworzone w 1934 roku)[7]. Ponadto pełniła funkcję sekretarza Warszawskiego Towarzystwa Przeciwgruźliczego[4].

W 1935 roku zdała egzamin na stanowisko ordynatora oddziału chorób wewnętrznych, nie otrzymała jednak propozycji objęcia takiego stanowiska w Warszawie. Podjęła więc pracę w Szpitalu Sanatorium Gruźliczego św. Józefa w Mieni, gdzie pełniła funkcję dyrektora placówki, a zarazem ordynatora oddziału chorób wewnętrznych. W Mieni pracowała od września 1936 roku do końca marca 1939 roku. W międzyczasie, w 1937 roku, wyjechała do Włoch, gdzie podnosiła swoje kwalifikacje w rzymskim Instytucie Forlaniniego[4]. 1 kwietnia 1939 roku objęła stanowisko ordynatora oddziału gruźlicy i chorób wewnętrznych w Szpitalu Wolskim przy ul. Płockiej 26 w Warszawie[4].

II wojna światowa

Gdy po rozpoczęciu niemieckiej inwazji dyrektor Szpitala Wolskiego dr Józef Marian Piasecki został zmobilizowany w szeregi Wojska Polskiego, dr Misiewicz objęła stanowisko p.o. dyrektora[8]. Kierowała szpitalem podczas oblężenia Warszawy we wrześniu 1939 roku. W uznaniu zasług prezydent Stefan Starzyński odznaczył ją oraz dr Marię Werkenthin Krzyżem Walecznych[9].

W okresie niemieckiej okupacji organizowała w Szpitalu Wolskim tajne nauczanie medycyny, prowadząc wykłady z zakresu ftyzjatrii oraz chorób zakaźnych i wewnętrznych[4]. Liczba studentów, którzy uczestniczyli w prowadzonych przez nią zajęciach, szacowana jest na ponad dwieście osób[5]. Ponadto pod pretekstem szkoleń sanitarnych obrony przeciwlotniczej przeszkoliła blisko 2 tysiące sanitariuszek Armii Krajowej[b][4]. Jesienią 1939 roku w jej gabinecie odbywały się odprawy dowództwa Służby Zwycięstwu Polski[10]. W kolejnych latach za jej wiedzą i zgodą ukrywano w szpitalu Żydów oraz osoby poszukiwane przez Gestapo[5]. W czasie okupacji przyjęła na wychowanie chłopca-sierotę[c][11].

W lutym 1944 roku Gestapo uzyskało informację, że w Szpitalu Wolskim udzielono pomocy ciężko rannemu ppor. Bronisławowi Pietraszewiczowi ps. „Lot” – dowódcy akcji i pierwszemu wykonawcy wyroku na SS-Brigadeführerze Franzu Kutscherze. W konsekwencji 18 lutego[d] aresztowano dr Misiewicz oraz jej dwóch asystentów[12]. Zabiegi w sprawie ich uwolnienia podjął niezwłocznie dyrektor szpitala dr Józef Marian Piasecki. Pomógł mu w tym fakt, że jedna z jego pacjentek była kochanką wpływowego gestapowca[11]. Kluczowym argumentem okazało się jednak wręczenie łapówki w wysokości kilkuset tysięcy złotych[13]. Ostatecznie po upływie tygodnia dr Misiewicz i jej asystentów zwolniono z Pawiaka[14].

Po wybuchu powstania warszawskiego Szpital Wolski znalazł się na granicy terenów opanowanych przez powstańców i obszarów pozostających pod kontrolą Niemców. W „czarną sobotę” 5 sierpnia 1944 roku szpital zajęły oddziały SS. Dyrektora Piaseckiego, prof. Janusza Zeylanda i kapelana ks. Kazimierza Ciecierskiego zamordowano w dyrektorskim gabinecie, natomiast chorych i pozostałych pracowników pognano do hal warsztatów kolejowych na Moczydle[15]. Jeszcze tego samego dnia w rejonie ul. Górczewskiej i Moczydła Niemcy zamordowali około 300 pacjentów i 60 członków męskiego personelu medycznego i pomocniczego[16]. W tych krytycznych momentach dr Misiewicz odważyła się podjąć próbę interwencji u oficera SS celem przerwania egzekucji[11]. Następnego poranka żeński personel oraz ocalałych pacjentów odprowadzono w kolumnie ludności cywilnej do Fortu Bema. Dzięki zabiegom dr Misiewicz, którą wsparł sołtys pobliskich Jelonek, komendant fortu zgodził się jeszcze tego samego dnia na zwolnienie rannych i chorych oraz pracowników szpitala[17].

Mimo skrajnie niesprzyjających warunków dr Misiewicz szybko zorganizowała w Jelonkach sprawnie funkcjonującą filię Szpitala Wolskiego[18]. Ze względu na trudności z wyżywieniem oraz zagrożenie, które niosła ze sobą bliskość walczącej Warszawy, prowizoryczny szpital wkrótce przeniesiono jednak do Podkowy Leśnej (12–17 sierpnia)[19]. Później dr Misiewicz zorganizowała dwie kolejne filie Szpitala Wolskiego – w Olszance w Puszczy Mariańskiej[20] i w Pszczelinie pod Brwinowem[21]. We wszystkich trzech placówkach leczono wysiedleńców z Warszawy (w tym ukrywających się powstańców) oraz ludność okolicznych miejscowości. Dr Misiewicz nie zrezygnowała także z podnoszenia kwalifikacji personelu oraz kształcenia przyszłych lekarzy i pielęgniarek[22]. Z jej inicjatywy w dniach 6–7 stycznia 1945 roku odbył się w Olszance zjazd lekarzy i studentów z wszystkich trzech filii Szpitala Wolskiego[23].

Okres powojenny

18 stycznia 1945 roku[4], na wieść o wyparciu Niemców z Warszawy, pieszo udała się z Podkowy Leśnej do zrujnowanej stolicy, aby przekazać władzom Wydziału Lekarskiego UW listę studentów tajnego nauczania, a także informacje o ich wynikach w nauce[24]. Następnie podjęła działania, aby doprowadzić do powrotu Szpitala Wolskiego do Warszawy i wznowienia jego pracy[4][24].

Od 1946 roku kierowała kursami przeciwgruźliczymi dla lekarzy, a od następnego roku prowadziła wykłady z ftyzjatrii na Wydziale Lekarskim UW. Pracowała także nad metodologią nauczania oraz programami kształcenia specjalistycznego lekarzy[25]. W lutym 1948 roku uzyskała habilitację na podstawie pracy pt. Badania nad odmą doświadczalną płucną u królików: wpływ odmy na przebieg zakażenia gruźliczego[7]. Dwa lata później objęła stanowisko dyrektora Polskiego Instytutu Przeciwgruźliczego, a w czerwcu 1951 roku została mianowana profesorem nadzwyczajnym warszawskiej Akademii Medycznej i kierownikiem pierwszej w Polsce katedry ftyzjatrii (ulokowanej w Szpitalu Wolskim)[5][7]. Była jedną z głównych organizatorek walki z gruźlicą w Polsce – m.in. pomagała tworzyć sieć wojewódzkich przychodni przeciwgruźliczych oraz była organizatorką i aktywnym uczestnikiem ogólnopolskich zjazdów przeciwgruźliczych[7].

Grób Janiny Misiewicz na cmentarzu Powązkowskim

W latach stalinizmu dokładała wysiłków, aby polska ftyzjatria nie utraciła kontaktów z zagranicznymi środowiskami medycznymi i naukowymi. Reprezentowała Polskę na forum Międzynarodowej Unii Przeciwgruźliczej; od 1955 roku była członkiem jej zarządu. Była także członkiem Société Française de Pathologie Réspiratoire, Société Française de la Tuberculose i American Trudeau Society. Uczestniczyła w zjazdach przeciwgruźliczych w Czechosłowacji, Danii, Francji, Norwegii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Związku Radzieckim. Zainicjowała współpracę z Instytutem Gruźlicy w Pradze i innymi tego typu instytucjami zagranicznymi, a także przyczyniła się do umożliwienia polskim lekarzom wyjazdów na stypendia do Francji i Włoch[7]. Nazywano ją „ambasadorem polskiej ftyzjatrii”[5].

W latach 1946–1949 pełniła funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Badań Naukowych nad Gruźlicą[26]. Ponadto była m.in. doradcą ministra zdrowia ds. gruźlicy, członkiem sekcji przeciwgruźliczej Państwowej Rady Zdrowia (1946–1948), specjalistą krajowym w zakresie ftyzjatrii (1950–1955), specjalistą ftyzjatrą dla m. st. Warszawy, konsultantem w zakresie gruźlicy Ministerstwa Obrony Narodowej i Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego oraz przewodniczącym Naukowego Komitetu Chemoterapii Gruźlicy. W latach 1948–1949 i 1952–1953 redagowała czasopismo „Gruźlica”[7].

Od 1956 roku jej stan zdrowia systematycznie się pogarszał. Zmarła 5 października 1958 roku w Warszawie. Spoczęła w alei zasłużonych na cmentarzu Powązkowskim[27] (grób 91)[28].

Dorobek naukowy

Janina Misiewicz opublikowała 71 prac naukowych[5]. Ich tematyka obracała się wokół zagadnień takich jak m.in.: gruźlica (epidemiologia, zwalczanie, powikłania), skazy krwotoczne, biografistyka i historia polskiej ftyzjatrii, oświata sanitarna[25].

Wybrane publikacje:[25]

  • O skazach krwotocznych (wspólnie z Mściwojem Semerau-Siemianowskim, „Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej”, 1925–1926)
  • Podręcznik ratownictwa dla kół młodzieżowych P.C.K. (1928, w tymże roku odznaczony na konkursie Polskiego Czerwonego Krzyża)
  • Choroby narządu oddechowego („Orzecznictwo lekarskie inwalidzkie w ubezpieczeniu społecznym”; 1938, 1947)
  • Zmiany gruźlicze u pracowników Szpitala Wolskiego w Warszawie w latach 1941–1944 („Gruźlica”, 1947)
  • Zamknięte wewnątrzopłucne przecinanie zrostów w leczeniu gruźlicy płuc odmą opłucną (1947)
  • Pierwsze zmiany w przebiegu zakażenia gruźliczego u dzieci i u dorosłych – podobieństwo, różnica, związek (w: XI Zjazd Przeciwgruźliczy, Gdańsk 16–18.9.1953. Cz. 1, Referaty Zjazdowe. Warszawa 1953)
  • Ftyzjatria (1954, 1958)
  • Projekt międzynarodowej klasyfikacji radiofotografii („Gruźlica”, 1956)

Odznaczenia

Uwagi

  1. ↑ Pracując tam wykryła i „opracowała bakteriologicznie” epidemię cholery azjatyckiej w uzdrowisku Stara Russa. Patrz: PSB 1976 ↓, s. 362 i Geber i Halweg 2004 ↓, s. 274.
  2. ↑ Szkolenia prowadziła wraz z dr Stefanią Chodkowską. Patrz: Powstańcze biogramy ↓.
  3. ↑ Józef Misiewicz, późniejszy inżynier. Patrz: PSB 1976 ↓, s. 363.
  4. ↑ Piotr Stachiewicz opierając się na relacji prof. Leona Manteuffla-Szoege podaje, że dr Misiewicz i jej asystentów aresztowano 14 lutego, a zwolniono 25 lutego. Patrz: Stachiewicz 1984 ↓, s. 347.

Przypisy

  1. ↑ a b PSB 1976 ↓, s. 361.
  2. ↑ Geber i Halweg 2004 ↓, s. 274.
  3. ↑ PSB 1976 ↓, s. 361–362.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p PSB 1976 ↓, s. 362.
  5. ↑ a b c d e f g h i j Powstańcze biogramy ↓.
  6. ↑ Geber i Halweg 2004 ↓, s. 275.
  7. ↑ a b c d e f g PSB 1976 ↓, s. 363.
  8. ↑ Geber i Halweg 2004 ↓, s. 10.
  9. ↑ Geber i Halweg 2004 ↓, s. 16 i 276.
  10. ↑ Geber i Halweg 2004 ↓, s. 23.
  11. ↑ a b c Geber i Halweg 2004 ↓, s. 277.
  12. ↑ Domańska 1978 ↓, s. 423–424.
  13. ↑ Stachiewicz 1984 ↓, s. 347.
  14. ↑ Domańska 1978 ↓, s. 427.
  15. ↑ Geber i Halweg 2004 ↓, s. 162–164 i 168–169.
  16. ↑ Motyl i Rutkowski 1994 ↓, s. 53.
  17. ↑ Geber i Halweg 2004 ↓, s. 84–86 i 170–172.
  18. ↑ Geber i Halweg 2004 ↓, s. 86–88 i 172–173.
  19. ↑ Geber i Halweg 2004 ↓, s. 87–88 i 196–198.
  20. ↑ Geber i Halweg 2004 ↓, s. 91–93 i 206–209.
  21. ↑ Geber i Halweg 2004 ↓, s. 98–100 i 211–214.
  22. ↑ Geber i Halweg 2004 ↓, s. 207–208.
  23. ↑ Geber i Halweg 2004 ↓, s. 219–220.
  24. ↑ a b Geber i Halweg 2004 ↓, s. 278.
  25. ↑ a b c PSB 1976 ↓, s. 362–363.
  26. ↑ Jerzy Kozielski: Polskie Towarzystwo Chorób Płuc: O Towarzystwie. ptchp.org. [dostęp 2017-03-09]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  27. ↑ Geber i Halweg 2004 ↓, s. 279.
  28. ↑ Cmentarz Stare Powązki: JANINA MISIEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-01-19].
  29. ↑ M.P. z 1954 r. nr 100, poz. 1225.

Bibliografia

  • Regina Domańska: Pawiak – więzienie Gestapo. Kronika lat 1939–1944. Warszawa: Książka i Wiedza, 1978.
  • Halina Geber, Halina Halweg (opr.): Szpital Dobrej Woli. Szpital Wolski 1939–1945. Warszawa: Czytelnik, 2004. ISBN 83-07-02980-5.
  • Maja Motyl, Stanisław Rutkowski: Powstanie Warszawskie – rejestr miejsc i faktów zbrodni. Warszawa: GKBZpNP-IPN, 1994.
  • Teresa Ostrowska: Misiewicz Janina Eufrozyna Kazimiera (1893–1958). W: Emanuel Rostworowski (red.nacz.): Polski Słownik Biograficzny. T. XXI/2. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich i Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1976.
  • Piotr Stachiewicz: „Parasol”. Dzieje oddziału do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984. ISBN 83-211-0273-5.
  • Janina Misiewicz. 1944.pl. [dostęp 2017-03-07].

Media użyte na tej stronie

POL Krzyż Walecznych (1920) BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
POL Krzyż Walecznych (1941) BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1941).
Odznaka „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”.png
Autor: Kolekcjoner – msgt, Licencja: CC BY-SA 2.0
Odznaka honorowa „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”
Janina Misiewicz - grób.jpg
Autor: Krzem Anonim, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Janiny Misiewicz na Cmentarzu Powązkowskim (Aleja Zasłużonych, grób 91)