Janina Orynżyna
Janina z Jankowskich Orynżyna (ur. 24 czerwca 1893 w Wilnie, zm. 3 lutego 1986 w Kutnie[1]) – polska znawczyni i propagatorka rzemiosła i sztuki ludowej, autorka licznych książek poświęconych tej problematyce[1]. Siostra poety, Jerzego Jankowskiego (1887–1941) i żona chemika, Tadeusza Orynga (ur. 1883). W 1975 r. została laureatką Nagrody im. Oskara Kolberga w kategorii „Działalność naukowa, dokumentacyjna, animacja i upowszechnianie kultury ludowej”[1].
Młodość
Młodość spędziła w Wilnie, gdzie uczyła się malarstwa. W latach 20. przeniosła się z Wilna do Warszawy. W zgodzie ze swoimi talentami, postanowiła spożytkować je, pisząc do lokalnego pisma artystycznego "Południe". Jednym z jej pierwszych zainteresowań było rękodzieło, jeszcze w tym czasie XIX wieku nazywane "przemysłem ludowym". Z jej pamiętników wiemy, że to z jej inicjatywy w Ministerstwie Przemysłu i Handlu, pierwszy referat ludowego przemysłu zdobniczego[1].
Działalność w Cepelii
Po wojnie została kierowniczką Wydziału Sztuki Ludowej w Centralnym Instytucie Kultury powołanym przez Ministerstwo Kultury i Sztuki[1]. Była związana z Cepelią (Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego), w której od 1949 roku organizowała od podstaw Wydział Sztuki Ludowej. Przy jej pomocy w 1958 powołano Wydział Artystycznej Twórczości Ludowej, który miał się zająć porządkowaniem sztuki ludowej. Jej zasługą jest opracowanie koncepcji regionalnych izb twórczych.
Twórczość
W 1937 roku wydała książkę „Przemysł Ludowy w Polsce”. Sama opisywała, że była to pierwsza próba syntetycznego przedstawienia tradycyjnych rękodzieł ludowych w wielostronnym ujęciu etnograficznym, gospodarczym i artystycznym. W latach okupacji pisała książkę „Swojszczyzna w odbudowie”, określiła ją jako marzenia o regionalnej zabudowie wsi, o renesansie stroju ludowego i obrzędu, zwłaszcza w wielkich widowiskach ulicznych, o rozwoju sztuki ludowej[1].
Książki
- Polska rzeźba współczesna;
- Przemysł ludowy w województwach: wileńskim, nowogrodzkim, poleskim i wołyńskim (Warszawa 1927);
- Przemysł ludowy w Polsce (Warszawa 1938);
- O sztukę ludową. Pamiętnik pracy (Warszawa 1965);
- Piękno użyteczne (Warszawa 1967);
Artykuły
- 1976 Dewocjonalia częstochowskie, PSL, R. 30, nr 2, s. 115–120.