Jankiel Gutsztadt

Jankiel Gutsztadt
Data i miejsce urodzenia15 października 1817
Drobin
Data i miejsce śmierci11 sierpnia 1890
Łódź
Miejsce spoczynkuStary cmentarz żydowski w Łodzi
Zawód, zajęciekupiec, księgarz

Jankiel Gutsztadt (ur. 15 października 1817 w Drobinie[a] w powiecie płockim, zm. 11 sierpnia 1890[b] w Łodzi) – kupiec, właściciel pierwszej księgarni w Łodzi.

Syn Lejzora i Frajdy z Wiłkowiczów.

W latach 30. XIX w. prawdopodobnie mieszkał w Uniejowie, skąd przeniósł się do Łodzi i na Starym Mieście – prawdopodobnie od 1848 r. a z pewnością w 1855 r.[1] – prowadził przy ul. Nowomiejskiej sklep z wyrobami włókienniczymi (w którym sprzedawał książki w języku jidysz, polskim i niemieckim na podstawie zezwolenia z 1848 r.) powoli przekształcany w księgarnię. Była to prawdopodobnie pierwsza księgarnia w Łodzi. Księgarnia miała również dział antykwaryczny i wypożyczalnię książek i wkrótce została przeniesiona na ul. Piotrkowską 75. Jak informował w 1850 r. Prezydent m. Łodzi Franciszek Traeger była „od rządu upoważniona" i posiadała dzieła klasyczne „i do czytania" w liczbie 310[2].

Był prawdopodobnie właścicielem domu przy ul. Wschodniej[3] i członkiem Zgromadzenia Kupców m. Łodzi, wpisanym do ksiąg 9 maja 1854 r. jako kupiec mający 1500 rubli majątku.

Widocznie księgarnia nie przynosiła dochodów[4], bo w 1858 r. została zlikwidowana a jej właściciel zbankrutował. W 1860 r., gdy zajęto mu ruchomości, wśród przedmiotów, które pozostały, spis wykazał 825 „książek do czytania polskich i niemieckich mocno zużytych", zapewne pozostałość po wypożyczalni lub dziale antykwarycznym. W 1863 r. został osadzony w łęczyckim więzieniu, prawdopodobnie jako niewypłacalny dłużnik.

Zmarł w 1890 r. w Łodzi w wieku 73 lata[c] i został pochowany na starym cmentarzu żydowskim przy ul. Wesołej.

Żonaty z Chają Koziebrodek (ur. 25 maja 1817 r.) i po raz wtóry z Libą Ruchlą (1819–1892) z Kochanowskich, miał 7 dzieci, w tym synów: Abrama (ur. 1841) i Moszka (Mośka) Nutę (ur. 1837), ojca znanych w Łodzi właścicieli drukarni: Abrama Majera (1853–1924) i Lajzera (1857–1939) Gutsztadów. Obaj zostali pochowani na nowym cmentarzu żydowskim przy ul. Brackiej w Łodzi.

Uwagi

  1. ↑ Janina Jaworska raczej niewłaściwie podaje ok. 1812 w miejscowości Radzinowa k. Płocka
  2. ↑ Janina Jaworska raczej niewłaściwie podaje 1868 r.
  3. ↑ Janina Jaworska raczej niewłaściwie podaje 56 lat, przyjmując że zmarł w 1868 r.

Przypisy

  1. ↑ Jacek Strzałkowski, Drukarnie i księgarnie w Łodzi do 1944 roku, Łódź 1994 s. 65
  2. ↑ Początki rozwoju kapitalistycznego miasta Łodzi opr. Anna Rynkowska, Warszawa 1960, s. 434-435, nr 272,273
  3. ↑ Andrzej Kempa, Marek Szukalak Żydzi dawnej Łodzi... s. 42
  4. ↑ zapewne, dlatego że ludność żydowska mieszkająca na Starym Mieście była nieliczna. Wiesław Puś w pracy Warunki i czynniki rozwoju Łodzi w: Dzieje Żydów w Łodzi 1820-1944, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Łódź 1991, ​ISBN 83-7016-571-0​ , na s. 15 podaje że w 1865 r. na ogólną liczbę 32 427 stałych mieszkańców miasta odsetek Żydów wynosił 21,1% czyli niespełna 6850 osób

Bibliografia

  • Andrzej Kempa, Marek Szukalak Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny Żydów łódzkich i z Łodzią związanych. Tom III od A do Z, Oficyna Bibliofilów, Łódź 2003, s. 42, ​ISBN 83-87522-62-7​
  • Janina Jaworska, Gutsztadt Jankiel [w:] Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa-Łódź 1972 s. 308,
  • Jacek Strzałkowski, Drukarnie i księgarnie w Łodzi do 1944 roku, Łódź 1994 s. 65
  • Roman Kaczmarek, Od Jankiela do Cezara, „Głos Robotniczy” Łódź 1960, nr 222, 17 września,
  • Izaak Kersz, Szkice z dziejów Gminy Żydowskiej oraz cmentarza w Łodzi, Łódź 1999, s. 11, 34,
  • Wiesław Puś, Żydzi w Łodzi w latach zaborów 1793-1914, Łódź 2001, s. 108, 158,
  • Marek Szukalak, Miasto lodzermenschów, Łódź 1990 s. 14.