Janowiec (roślina)

Janowiec
	; Morfologia (janowiec barwierski)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	janowiec
	Nazwa systematyczna
	Genista L.; Sp. Pl. 709. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Genista tinctoria L.
Synonimy
	Argelasia Fourr.; Asterocytisus Schur ex Fuss; Avornela Raf.; Chamaespartium Adans.; Chamaesparton Fourr.; Corniola Adans.; Cytisanthus O.Lang; Dendrospartum Spach; Drymospartum C.Presl; Enantiosparton K.Koch; Euteline Raf.; Genistella Ortega; Genistoides Moench; Lissera Adans. ex Fourr.; Listera Adans.; Lugaion Raf.; Phyllobotrys Fourr.; Pterospartum (Spach) K.Koch; Saltzwedelia G.Gaertn., B.Mey. & Scherb.; Scorpius Moench; Syspone Griseb.; Telinaria C.Presl; Teline Medik.; Voglera G.Gaertn., B.Mey. & Scherb.;

Janowiec ciernisty

Janowiec włosisty

Janowiec (Genista L.) – rodzaj roślin należący do rodziny bobowatych. Obejmuje w zależności od ujęcia od ok. 90^[5] do ponad 140^[3] gatunków. Największe ich zróżnicowanie jest w basenie Morza Śródziemnego, poza tym występują na obszarze Europy, zachodniej Azji i w północnej Afryce, w tym wyspach Makaronezji^[5]^[3]. Rosną w na terenach skalistych, w formacjach trawiastych i zaroślowych (często w makii), na skrajach lasów, na wybrzeżach i w miejscach zaburzonych^[6].

Trzy gatunki z tego rodzaju występują jako rodzime w Polsce: janowiec barwierski G. tinctoria, ciernisty G. germanica i włosisty G. pilosa. Przejściowo zawlekany jest janowiec angielski G. anglica, a zadomowionym gatunkiem obcym jest janowiec skrzydlaty Genista sagittalis^[7].

Janowiec barwierski G. tinctoria był ważną rośliną barwierską (uzyskiwano z jego kwiatów barwnik żółty, który mieszany z barwnikiem niebieskim z urzetu barwierskiego Isatis tinctoria dawał kolor zielony). Janowce wykorzystywane były także jako rośliny włókniste, lecznicze, ozdobne (okrywowe i na niskie żywopłoty), olejki eteryczne wykorzystywano do wyrobu perfum, nasiona służyły jako substytut kawy^[6].

Nazwa naukowa rodzaju powstała z łacińskiej nazwy genesta, genista oznaczającą roślinę służącą do wyrobu mioteł (Cytisus). Od tej nazwy z kolei (planta genista) pochodzi nazwa dynastii Plantagenetów^[6].

Morfologia

Janowiec barwierski

Janowiec skrzydlaty

Janowiec angielski

Pokrój: Byliny, krzewy i niewielkie drzewa osiągające do 6 m wysokości. Pędy czasem cierniste^[8], owłosione lub nagie^[9].
Liście: Skrętoległe, sezonowe i w dodatku często odpadające na początku sezonu wegetacyjnego, przez co pędy przez jego znaczną część pozostają nagie^[8]. Przylistków brak lub drobne^[9]. Blaszka składa się z jednego listka lub jest trójlistkowa^[8].
Kwiaty: Motylkowe, wyrastają pojedynczo lub skupione po kilka w kątach liści, czasem skupione na końcach pędów w grona^[8]^[9]. Kielich z 5 nierównymi ząbkami, z czego dwa górne zwykle z ząbkami wydłużonymi. Korona zawsze żółta, z żagielkiem szerokim i wąską łódeczką obejmującą pręciki i słupek^[8]. Zwężone nasady (paznokcie) łódeczki i skrzydełek zrośnięte z rurką tworzoną przez zrośnięte nitki pręcików, których jest 10^[9]. Słupek pojedynczy, z jednego owocolistka, z górną zalążnią zawierającą kilka zalążków^[8]. Szyjka słupka długa, znamię główkowate^[9].
Owoce: Strąki zwykle podługowate, równowąskie, nagie lub owłosione^[9], zawierające zwykle kilka nasion, nierzadko tylko jedno lub dwa^[8].

Systematyka

Janowiec etneński

Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae z rodziny bobowatych Fabaceae s.l. W obrębie podrodziny należy do plemienia Genisteae^[10].

Wykaz gatunków^[3]

Genista abchasica Sachokia
Genista acanthoclada DC.
Genista aetnensis (Biv.) DC. – janowiec etneński
Genista albida Willd.
Genista × altoportillensis Egido & Puente García
Genista amana Rech.f.
Genista anatolica Boiss.
Genista ancistrocarpa Spach
Genista anglica L. – janowiec angielski
Genista angustifolia Schischk.
Genista arbusensis Vals.
Genista aristata C.Presl
Genista × arizagae Elorza, Patino, Urrutia & J.Valencia
Genista artwinensis Schischk.
Genista × aseginolazae Elorza, Retamero, E.Miguel, Patino, Urrutia & Valencia
Genista aspalathoides Lam.
Genista aucheri Boiss.
Genista ausetana (O.Bolòs & Vigo) Talavera
Genista balearica Porta & Rigo
Genista berberidea Lange
Genista bocchierii Bacch., Brullo & Feoli Chiapella
Genista brutia Parl. ex Huter, Porta & Rigo
Genista burdurensis P.E.Gibbs
Genista cadasonensis Vals.
Genista canariensis L.
Genista capitellata Coss. & Durieu
Genista carinalis Griseb.
Genista carpetana Leresche ex Lange
Genista cephalantha Spach
Genista cilentina Vals.
Genista cinerascens Lange
Genista cinerea (Vill.) DC.
Genista clavata Poir.
Genista compacta Schischk.
Genista corsica (Loisel.) DC.
Genista csikii Kümmerle & Jáv.
Genista cupanii Guss.
Genista demarcoi Brullo, Scelsi & Siracusa
Genista depressa M.Bieb.
Genista desoleana Vals.
Genista dorycnifolia Font Quer
Genista dracunculoides Spach
Genista ephedroides DC.
Genista falcata Brot.
Genista fasselata Decne.
Genista ferox (Poir.) Dum.Cours.
Genista flagellaris Sommier & Levier
Genista florida L.
Genista × fritschii Rech.
Genista fukarekiana Micevski & E.Mayer
Genista gasparrinii (Guss.) C.Presl
Genista germanica L. – janowiec ciernisty
Genista haensleri Boiss.
Genista halacsyi Heldr.
Genista hassertiana (Bald.) Buchegger
Genista hirsuta Vahl
Genista hispanica L.
Genista holopetala (Fleischm. ex W.D.J.Koch) Bald.
Genista humifusa L.
Genista hystrix Lange
Genista ifniensis Caball.
Genista insularis Bacch., Brullo & Feoli Chiapella
Genista involucrata Spach
Genista januensis Viv.
Genista kepenensis Yild.
Genista kolakowskyi Sachokia
Genista legionensis (Pau) Laínz
Genista libanotica Boiss.
Genista linifolia L.
Genista lobelii DC.
Genista longipes Rouy
Genista lydia Boiss.
Genista maderensis (Webb & Berthel.) Lowe
Genista madoniensis Raimondo
Genista majorica Cantó & M.J.Sánchez
Genista × martini Verg. & Soulié
Genista mezzumarensis Coulot & Rabaute
Genista michelii Spach
Genista micrantha Ortega
Genista microcephala Coss. & Durieu
Genista microphylla DC.
Genista millii Heldr. ex Boiss.
Genista mingrelica Albov
Genista monspessulana (L.) L.A.S.Johnson
Genista morisii Colla
Genista mugronensis Vierh.
Genista nissana Petrovic
Genista × norpalentina J.M.Aparicio, Pérez Dacosta, Uribe-Ech. & Urrutia
Genista numidica Spach
Genista nuragica Bacch., Brullo & Giusso
Genista obtusiramea J.Gay ex Spach
Genista osmarensis Coss.
Genista ovina Bacch., Brullo & Feoli Chiapella
Genista paivae Lowe
Genista parnassica Halácsy
Genista patens DC.
Genista pichisermolliana Vals.
Genista pilosa L. – janowiec włosisty
Genista polyanthos R.Roem. ex Willk.
Genista × prestameroi Elorza, Retamero, E.Miguel, Patino, Urrutia & Valencia
Genista provincialis Coulot, Rabaute & Rebuffel
Genista pseudopilosa Coss.
Genista pulchella Vis.
Genista quadriflora Munby
Genista radiata (L.) Scop.
Genista ramosissima (Desf.) Poir.
Genista × rivasgodayana J.Andrés & Llamas
Genista sagittalis L. – janowiec skrzydlaty, janowczyk skrzydlaty
Genista sakellariadis Boiss. & Orph.
Genista salzmannii DC.
Genista sanabrensis Valdés Berm., Castrov. & Casaseca
Genista sandrasica Hartvig & Å.Strid
Genista sardoa Vals.
Genista scorpius (L.) DC.
Genista segonnei (Maire) P.E.Gibbs
Genista × segurae Uribe-Ech.& Urrutia
Genista sericea Wulfen
Genista sessilifolia DC.
Genista sibirica L.
Genista silana Brullo, Gangale & Spamp.
Genista spachiana Webb
Genista spartioides Spach
Genista spinulosa Pomel
Genista splendens Webb & Berthel.
Genista stenopetala Webb & Berthel.
Genista suanica Schischk. ex Grossh.
Genista subcapitata Pancic
Genista subsericans (Bornm.) Rech.f.
Genista sulcitana Vals.
Genista sylvestris Scop.
Genista taurica Dubovik
Genista tenera (Jacq. ex Murray) Kuntze
Genista teretifolia Willk.
Genista tetragona Besser
Genista tinctoria L. – janowiec barwierski
Genista toluensis Vals.
Genista tournefortii Spach
Genista triacanthos Brot.
Genista tribracteolata (Webb) Pau
Genista tricuspidata Desf.
Genista tridens (Cav.) DC.
Genista tridentata L.
Genista tyrrhena Vals.
Genista ulicina Spach
Genista umbellata (L'Hér.) Poir.
Genista unalii Dinç & Bagci
Genista × uribe-echebarriae Urrutia
Genista valsecchiae Brullo & De Marco
Genista verae Juz.
Genista versicolor Boiss.
Genista vuralii A.Duran & Dural
Genista willingii Kit Tan & Ziel.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Genista L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-15].
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].
↑ ^a ^b Erdogan E. Hakki, Bekir Dogan, Ahmet Duran, Esra Martin, Muhittin Dinc. Phylogenetic relationship analysis of Genista L. (Fabaceae) species from Turkey as revealed by intersimple sequence repeat amplification. „African Journal of Biotechnology”. 9, 18, s. 2627-2632, 2010 (ang.).
↑ ^a ^b ^c G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 295. ISBN 978-1-900347-80-8.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 87, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 302. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VIII. Warszawa: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959, s. 15.
↑ Genus Genista L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-01-15].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).

[powo-3] Genista L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-15].

[4] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].

[hakki-5] Erdogan E. Hakki, Bekir Dogan, Ahmet Duran, Esra Martin, Muhittin Dinc. Phylogenetic relationship analysis of Genista L. (Fabaceae) species from Turkey as revealed by intersimple sequence repeat amplification. „African Journal of Biotechnology”. 9, 18, s. 2627-2632, 2010 (ang.).

[legumes-6] G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 295. ISBN 978-1-900347-80-8.

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 87, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[philips-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 302. ISBN 0-333-73003-8.

[szafer-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VIII. Warszawa: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959, s. 15.

[grin-10] Genus Genista L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-01-15].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Janowiec (roślina)

Morfologia

Systematyka

Przypisy

Media użyte na tej stronie