Janowiec ciernisty

Kwitnący janowiec ciernisty

Morfologia

Janowiec ciernisty (Genista germanica L.) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych (Fabaceae). Występuje w Europie Środkowej do wysokości 800 m n.p.m. W Polsce rozpowszechniony na Ziemi lubuskiej, Dolnym i Górnym Śląsku, w Małopolsce, Lubelszczyźnie i Mazowszu. Brak go lub jest bardzo rzadki w Polsce północnej, w Wielkopolsce, w niższych położeniach Sudetów i Karpat^[4]. Przez Polskę przechodzi północna granica zasięgu.

Morfologia

Pokrój: Krzew dorastający do 60 cm wysokości.
Łodyga: Gałęzista, za młodu zielona i gęsto owłosiona, później brązowa z cierniami, w dole bez liści i gron kwiatowych.
Liście: Ulistnienie skrętoległe, liście całobrzegie, siedzące, eliptyczne długości 1-2 cm i szerokości do 0,8 cm, jasnozielone, na brzegu i od spodu owłosione. Słabo zaznaczone nerwy boczne. Bez przylistków.
Ciernie: Wyrastające z kątów liści, zielone, sterczące do 2,5 cm długości.
Kwiaty: Zebrane w grona do 5 cm długości. Szypułki kwiatowe 2 razy dłuższe od przysadek, żółte i złocistożółte. Kielich 2-wargowy, warga górna podzielona od nasady; pręciki wszystkie (10) zrośnięte ze sobą; łódeczka tępa, owłosiona, półtora razy dłuższa od żagielka.
Owoce: Czarnobrązowe, owłosione strąki do 1 cm długości. Nasiona ciemnobrunatne, spłaszczone, błyszczące po 2-5 w strąku.

Niewielki krzew, chamefit, nanofanerofit. Kwitnienie przypada na okres od maja do czerwca. Kwiaty zapylane są przez pszczoły i motyle. Owocuje od maja do lipca.
Siedlisko: występuje w świetlistych lasach zwłaszcza sosnowych i dębowych, słonecznych wzgórzach, wrzosowiskach skałach i przy drogach. Wymaga gleb nasłonecznionych, ubogich w wapń i składniki pokarmowe.
Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Calluno-Ulicetalia^[5].
Właściwości toksyczne: zatrucie alkaloidami zawartymi w zielu i nasionach może powodować obniżenie napięcia mięśnia sercowego i ciśnienia krwi.
Liczba chromosomów 2n= 42^[6]

Surowiec zielarski: ziele i nasiona janowca ciernistego Herba Gentistae germanicae, Semen Gentistae germanicae zawierają m.in. trujące alkaloidy: cytyzynę i sparteinę.
Działanie: cytyzyna dawkowana leczniczo zmniejsza wrażliwość zwojów autonomicznych w sercu oraz pobudza ośrodek nerwu błędnego.

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ Genista germanica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ Adam Zając, Maria (red.) Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

Jakub Tomanek: Botanika leśna : podręcznik dla studentów wydziałów leśnych. Warszawa: Państ. Wydaw. Rolnicze i Leśne, 1994, s. 304-305. ISBN 83-09-01819-3.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie : opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych rosnących w Polsce bądź dziko, bądź też zdziczałych lub częściej hodowanych. Cz. 1. Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe, 1988, s. 346-347. ISBN 83-01-05287-2.
Jakub Tomanek: Nasze Krzewy leśne. Warszawa: Państ. Wydaw. Rolnicze i Leśne, 1952, s. 36-37.
Reinhard Witt: Krzewy : przewodnik. Warszawa: "Multico", 1997, s. 136-137. ISBN 83-7073-133-3.
Jakub Mowszowicz, Hanna Rembertowicz-Szymborska: Rośliny trujące. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990, s. 90-91. ISBN 83-02-04161-0.