Janowiec etneński

Janowiec etneński
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	janowiec
Gatunek	janowiec etneński
	Nazwa systematyczna
	Genista aetnensis (Biv.) DC.; Prodr. 2: 150 (1825)
Synonimy
	Dendrospartum aetnense (Biv.) Spach; Drymospartum aetnense (Biv.) C.Presl; Lugaion aetnense (Biv.) Raf.; Spartium aetnense Biv.;
	Dendrospartum aetnense (Biv.) Spach; Drymospartum aetnense (Biv.) C.Presl; Lugaion aetnense (Biv.) Raf.; Spartium aetnense Biv.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski

Pokrój drzewiasty

Pokrój krzewiasty

Janowiec etneński (Genista aetnensis (Biv.) DC.) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych (Fabaceae). Jest gatunkiem endemicznym na Sycylii, gdzie zasiedla wschodni stok Etny, oraz na Sardynii, gdzie jest bardziej rozpowszechniony i występuje na obszarach górskich w południowej i wschodniej części wyspy. Rośnie również na wschodnim wybrzeżu Korsyki, gdzie występuje jedynie na kosach w Étang de Palo i Solaro oraz wzdłuż brzegów rzeki Solenzara^[5]. Na początku XX wieku został introdukowany na stoki Wezuwiusza w ramach programu zalesiania, po erupcjach, które miały miejsce w latach 1906 i 1944^[6].

Morfologia

Krzew lub małe drzewo, zwykle dorastające do 4–9 metrów wysokości^[7], o koronie osiągającej średnicę do 3 metrów^[6], zrzucające liście na zimę^[8]. Główna łodyga osiąga średnicę ok. 15–30 cm^[7]. Pędy boczne naprzemianległe i niemal wiązkowate, zwisłe^[9]. Epiderma łodygi i pędów jest koloru czerwonobrązowego^[10]. Ulistnienie naprzemianległe, niemal naprzeciwległe^[9]. Liście są bardzo małe^[7], równowąskie i omszone^[10], nietrwałe^[9] i rzadko wytwarzane, gdyż większość fotosyntezy jest przeprowadzana przez młode zielone pędy^[7]. Kwiaty motylkowe, złocistożółte^[10], wonne^[11], zebrane w luźne grono^[9]. Kwitnie bardzo obficie^[8]. Owocem jest brązowy, nagi, sierpowaty strąk, zawierający od 2 do 4 soczewkowatych nasion^[10].

Biologia i ekologia

Rozwój: Kwitnie w czerwcu i lipcu, a kwitnienie może trwać do września^[5]. Nasiona rozsiewane są pod koniec lata (sierpień–wrzesień); spadają w pobliżu roślin matecznych (barochoria) i bardzo prawdopodobnie są transportowane wodą wzdłuż strumieni i rzek (hydrochoria)^[5]. Kwiaty zapylane są przez owady^[5].

Siedlisko: Gatunek pionierski zasiedlający stare wylewy lawy, a także występujący na obrzeżach lasów i wzdłuż rzek, na wysokości od 200 do 2000 m n.p.m.^[7]

Interakcje międzygatunkowe: Jest rośliną żywicielską dla ćmy Phyllonorycter etnensis z rodziny kibitnikowatych^[12].

Cechy fitochemiczne: Pędy i kwiaty zawierają rutynę. W liściach i nasionach obecne są flawonoidy, m.in. daidzeina, genisteina, kemferol, prunetyna i tamaryksetyna. W roślinach odkryto również alkaloidy, takie jak cytyzyna, sparteina i retamina^[13].

Charakterystyka fitosocjologiczna: W klasyfikacji siedlisk przyrodniczych Europy jest gatunkiem charakterystycznym dla siedliska F3.2 Subśródziemnomorskie zarośla zrzucające liście na zimę (i F3.27 Stanowiska Genista aetnensis). W klasyfikacji typów siedlisk przyrodniczych Natura 2000 jest gatunkiem wyróżniającym siedlisko 5330-4 Ciepłolubne śródziemnomorskie zarośla janowca etneńskiego^[14].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 52^[9].

Systematyka

Gatunek z rodzaju janowiec (Genista L.) w plemieniu Genisteae w obrębie podrodziny bobowatych właściwych (Faboideae) z rodziny bobowatych (Fabaceae Lindl.)^[15].

W ramach gatunku wyróżnia się dwa podgatunki:

Genista aetnensis subsp. fraisseorum Fridl.
Genista aetnensis subsp. sarda (C.Presl) Fridl.

Zagrożenie i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN ujęty jako gatunek najmniejszej troski^[4]. Na Korsyce uznany za gatunek krytycznie zagrożony i objęty ochroną^[5].

Zastosowanie

Roślina jest sadzona jako gatunek pionierski wiążący azot w glebie. Poza tym jest uprawiana jako roślina ozdobna^[4]. W uprawie wymaga stanowiska słonecznego i ubogiej, dobrze przepuszczalnej gleby^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ ^a ^b Plants of the World Online, The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019 [dostęp 2021-08-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Genista aetnensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Genista aetnensis (Biv.) DC - CBNC, Conservatoire Botanique National Corse, 4 maja 2017 .
↑ ^a ^b Stinca Adriano (et al.). Invasion impact of the nitrogen-fixing shrub Genista aetnensis on Vesuvius Grand Cone. „Procedia Environmental Sciences”. 19, s. 865–874, 2013.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Genista aetnensis, Useful Temperate Plants [dostęp 2021-08-02] .
↑ ^a ^b ^c Genista aetnensis - Mount Etna broom, RHS Gardening [dostęp 2021-08-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Loredana RizziL.R. Longo Loredana RizziL.R., Laura FeoliL.F. Chiapella Laura FeoliL.F., Contribution to the systematics of Genista L. sect. Spartocarpus Spach (Genisteae, Fabaceae) with emphasis on palynological data, „Studia Geobotanica”, 14, 1994, s. 14–62 .
↑ ^a ^b ^c ^d Guido Bissanti: Genista aetnensis: Sistematica, Etimologia, Habitat, Coltivazione. Un Mondo Ecosostenibile, 2019-01-03. [dostęp 2021-08-02].
↑ Alan Titchmarsh: The complete how to be a gardener. London: Random House. ISBN 978-1-4481-4074-9.
↑ Jorrit H. Poelen, James D. Simons, Chris J. Mungall. Global biotic interactions: An open infrastructure to share and analyze species-interaction datasets. „Ecological Informatics”. 24, s. 148–159, 2014-11. DOI: 10.1016/j.ecoinf.2014.08.005..
↑ Frank Bisby: Phytochemical dictionary of the Leguminosae. Wyd. 1. London: Chapman & Hall, s. 314. ISBN 978-0-412-39770-7.
↑ Genista aetnensis (Biv.) DC., 1825 - Genêt de l'Etna. Inventaire National du Patrimoine Naturel. [dostęp 2021-08-02].
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy), National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland [dostęp 2021-08-02] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).

[kew-3] Plants of the World Online, The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019 [dostęp 2021-08-02] (ang.).

[iucn-4] Genista aetnensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[opisfr-5] Genista aetnensis (Biv.) DC - CBNC, Conservatoire Botanique National Corse, 4 maja 2017 .

[vesuv-6] Stinca Adriano (et al.). Invasion impact of the nitrogen-fixing shrub Genista aetnensis on Vesuvius Grand Cone. „Procedia Environmental Sciences”. 19, s. 865–874, 2013.

[opis-7] Genista aetnensis, Useful Temperate Plants [dostęp 2021-08-02] .

[rhs-8] Genista aetnensis - Mount Etna broom, RHS Gardening [dostęp 2021-08-02] (ang.).

[rizzi-9] Loredana RizziL.R. Longo Loredana RizziL.R., Laura FeoliL.F. Chiapella Laura FeoliL.F., Contribution to the systematics of Genista L. sect. Spartocarpus Spach (Genisteae, Fabaceae) with emphasis on palynological data, „Studia Geobotanica”, 14, 1994, s. 14–62 .

[ita-10] Guido Bissanti: Genista aetnensis: Sistematica, Etimologia, Habitat, Coltivazione. Un Mondo Ecosostenibile, 2019-01-03. [dostęp 2021-08-02].

[gard-11] Alan Titchmarsh: The complete how to be a gardener. London: Random House. ISBN 978-1-4481-4074-9.

[inter-12] Jorrit H. Poelen, James D. Simons, Chris J. Mungall. Global biotic interactions: An open infrastructure to share and analyze species-interaction datasets. „Ecological Informatics”. 24, s. 148–159, 2014-11. DOI: 10.1016/j.ecoinf.2014.08.005..

[chem-13] Frank Bisby: Phytochemical dictionary of the Leguminosae. Wyd. 1. London: Chapman & Hall, s. 314. ISBN 978-0-412-39770-7.

[siedl-14] Genista aetnensis (Biv.) DC., 1825 - Genêt de l'Etna. Inventaire National du Patrimoine Naturel. [dostęp 2021-08-02].

[grin-15] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy), National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland [dostęp 2021-08-02] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne