Januariusz Cichowicz

Januariusz Cichowicz

generał dywizji
Data i miejsce urodzenia	19 września 1871 Radom
Data śmierci	nie wcześniej niż 1927
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Armia Czerwona Wojsko Polskie
Jednostki	3 Armia 7 Armia
Stanowiska	dowódca armii
Główne wojny i bitwy	wojna rosyjsko-japońska I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka
Późniejsza praca	Straż Celna
Odznaczenia

Januariusz Cichowicz (ur. 19 września^[a] 1871 w Radomiu, zm. ?) – generał dywizji Wojska Polskiego.

Życiorys

Urodził się 19 września 1871 w Radomiu, w rodzinie, Kazimierza, szlachcica z Poznańskiego i matki z Zengtellerów, pochodzącej z Kalisza^[2]. Po zakończeniu nauki (otrzymał złoty medal) w Gimnazjum Klasycznym w Radomiu. 22 czerwca 1889 wstąpił do armii. Dwa lata był słuchaczem Kursu Wojskowego przy Moskiewskiej Szkole Junkrów Piechoty. 5 sierpnia 1891 ukończył Oficerską Szkołę Artylerii w Moskwie i został awansowany na podporucznika i przydzielony do XIV Brygady Artylerii Polowej.

W 1897 ukończył Nikołajewską Akademię Sztabu Generalnego w Petersburgu^[3]. Od 17 stycznia 1898 do 22 września 1901 był starszym oficerem do poruczeń w Sztabie Wileńskiego Okręgu Wojskowego. Od 1 października 1900 do 1 października 1901 odbył praktykę na stanowisku dowódcy kompanii w 108 Saratowskim Pułku Piechoty w Olicie należącym do 27 Dywizji Piechoty. Od 22 września 1901 do 26 maja 1903 był oficerem sztabowym do szczególnych poruczeń w Sztabie I Syberyjskiego Korpusu Armijnego. Do 25 kwietnia 1904 pełnił funkcję oficera sztabowego do szczególnych poruczeń przy dowódcy Przyamurskiego Okręgu Wojskowego. W międzyczasie (od 27 września 1903 do 23 lutego 1904) dowodził Nikołajewskim Pułkiem Piechoty Fortecznej.

W czasie wojny rosyjsko-japońskiej (od 25 kwietnia 1904 do 5 sierpnia 1905) był starszym adiutantem szefa Zarządu Generała Kwatermistrza Armii Mandżurskiej. Do 24 sierpnia 1905 był oficerem sztabowym do poruczeń szefa Zarządu Generała Kwatermistrza przy Głównodowodzącym na Dalekim Wschodzie. Do 3 marca 1906 pełnił obowiązki szefa sztabu 2 Syberyjskiej Dywizji Piechoty, po czym kierował sztabem 4 Wschodniosyberyjskiej Dywizji Piechoty. 7 grudnia 1910 objął dowództwo 26 Syberyjskiego Pułku Strzelców w Irkucku.

Na czele tego pułku walczył w I wojnie światowej w Prusach Wschodnich. 26 kwietnia 1915 został odznaczony Orderem Świętego Jerzego IV klasy za walkę stoczoną 19 sierpnia 1914 pod wsią Kurjan. 19 października 1914 w stopniu generała majora mianowany został szefem sztabu I Turkiestańskiego Korpusu Armijnego. 7 sierpnia 1915 objął dowództwo 1 Samodzielnej Brygady Piechoty. Walczył z Niemcami na Mazowszu. 21 października tego roku, po otrzymaniu rany, przydzielony został do rezerwy oficerskiej przy Sztabie Mińskiego Okręgu Wojskowego. 6 grudnia awansował na generała lejtnanta i 17 grudnia 1915 objął dowództwo 44 Dywizji Piechoty. 12 lipca 1917 mianowany został dowódcą X Korpusu Armijnego. 11 sierpnia tego roku stanął na czele 3 Armii, a 9 września objął dowództwo nad 7 Armią^[4] i sprawował je do 3 grudnia 1917. Ranny w walkach.

Po rewolucji lutowej 1917 był typowany na dowódcę polskich formacji wojskowych w Rosji. Wobec sprzeciwu Związku Wojskowego Polaków kandydatura upadła (przeszedł na prawosławie i do polskości nie przyznawał się).

W 1918 dobrowolnie wstąpił do Armii Czerwonej^[1][5]. 17 kwietnia 1918 był członkiem Wyższej Komisji Kwalifikacyjnej i Wojskowej Komisji Historycznej RKKA oraz redaktorem Oddziału Literatury Wojskowej przy Rewolucyjnej Radzie Wojskowej Republiki (Реввоенсовет Республики)^[6]. Figurował w spisach Sztabu Generalnego RKKA z 15 kwietnia, 15 lipca i 15 listopada 1919 oraz 15 maja 7 sierpnia i z października 1920, a także 12 kwietnia 1921^[5][1]. Według niektórych danych rosyjskich generał Cichowicz w 1920, w czasie wojny polsko-bolszewickiej miał być aresztowany przez Czeka, a w czerwcu 1921 wrócić do Polski^[5][1][7].

17 maja 1919 w Kancelarii Ministra Spraw Wojskowych pod numerem 775 K.M. tajne zarejestrowano pismo generała Cichowicza o treści: „Do Ministra Wojny Polskiej Rzeczy Pospolitej od Januarego Cichowicza Jenerał Porucznika starej rosyjskiej armii. Ponieważ zaczęła się formować Polska armia, chciałbym, jako Polak, poświęcić Ojczyźnie siły i doświadczenie. Curiculum vitae przyłączam. Januaryusz Cichowicz”. W piśmie datowanym 18 lutego 1919 generał wskazał, że przebywa w Żyrardowie u lekarza weterynarii Władysława Brzezickiego^[8]. W załączonym Curriculum vitae generał napisał: „stan zdrowia: 47 lat skończonych, nigdy na nic nie chorowałem oprócz odry w dzieciństwie, rana odebrana na wojnie prawie nie zostawiła żadnych śladów, oprócz nieznacznych, w nerwach lewej ręki”^[8]. 12 lipca 1921 wniósł kolejne podanie o zaliczeniu do Wojska Polskiego^[9].

Powołany został na stanowisko komendanta Szkoły Straży Celnej w Zambrowie^[10][11]. 31 lipca 1922 w Powiatoweej Komendzie Uzupełnień Łomża własnoręcznie wypełnił kartę kwalifikacyjną dla Komisji Weryfikacyjnej, w której podał, że jest wyznania rzymskokatolickiego i narodowości polskiej^[12] (w czasie służby w armii rosyjskiej deklarował wyznanie prawosławne^[1]). W tym samym dokumencie, pod rygorem „odpowiedzialności sądowej za prawdziwość podanych danych dat” napisał, że służbę w armii rosyjskiej zakończył 16 grudnia 1917^[13]. W żadnym z dokumentów przechowywanych w „Kolekcji Generałów i Osobistości” generał Cichowicz nie wspomniał o swojej służbie w Armii Czerwonej^[14].

6 października 1922 został przeniesiony na stanowisko Inspektora Straży Celnej na Odcinek Graniczny Prus Wschodnich w Grajewie^[15], później na stanowisko starszego inspektora w Dyrekcji Ceł w Warszawie^[16], a następnie na stanowisko naczelnego inspektora Straży Celnej^[17][10][16].

18 kwietnia 1923 przewodniczący Oficerskiego Trybunału Orzekającego generał dywizji Jan Jacyna przesłał do Komisji Likwidacyjnej dla Spraw Weryfikacji „akt sprawy b. gen. arm. ros. CICHOWICZA Januarjusza”, a w piśmie przewodnim zaznaczył, że „sprawa wymienionego była dwukrotnie przez O.T.O. rozpatrywaną, w obu wypadkach z wynikiem ujemnym”^[18].

W czerwcu 1925 został przyjęty do rezerwy armii z równoczesnym przeniesieniem do pospolitego ruszenia na podstawie art. 118 i 83 ustawy z dnia 23 marca 1922 i art. 74 ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej w stopniu generała dywizji ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 1. lokatą^[19].

31 maja 1927 został przeniesiony w stan spoczynku^[20][10].

Awanse

• podporucznik (ros. Подпоручик) – 5 sierpnia 1891
• porucznik (ros. Поручик) – 10 sierpnia 1894
• sztabskapitan (ros. Штабс-Капитан) – 19 maja 1897
• kapitan (ros. Капитан) – 18 kwietnia 1899
• podpułkownik (ros. Подполковник) – 6 grudnia 1901
• pułkownik (ros. Полковник) – 6 grudnia 1905 ze starszeństwem z 14 sierpnia 1905
• generał major (ros. Генерал-майор) – 19 października 1914
• generał lejtnant (ros. Генерал-лейтенант) – 6 grudnia 1915 ze starszeństwem z 14 sierpnia 1915

Ordery i odznaczenia

• Order Świętego Jerzego IV klasy – 26 kwietnia 1915
• Order Świętego Włodzimierza III klasy – 9 marca 1910
• Order Świętego Włodzimierza IV klasy z mieczami i kokardą – 1905
• Order Świętej Anny III klasy z mieczami i kokardą – 1905
• Order Świętego Stanisława II Klasy z mieczami – 1905
• Order Świętego Stanisława]] III Klasy z mieczami dwukrotnie – 1901 i 1906

Twórczość

• Стратегический очерк войны 1914-1918 гг.. T. 1. Moskwa: Высший военный редакционный совет, 1922. (ros.).
• Szkic strategiczny wojny 1914-1918. T. 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015. ISBN 978-83-788-9450-6. (pol.).
• Opis linii Mazurskich Jezior i marszruty przez Wschodnie Prusy, 1901.
• Opis Giryńskiej prowincji, 1903.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Андрей Владиславович Ганин: Корпус офицеров Генерального штаба в годы Гражданской войны 1917-1922 гг. Справочные материалы. Moskwa: Русский путь, 2009. ISBN 978-5-85887-301-3. (ros.).
• Henryk Piotr Kosk: Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny. T. 1 A-Ł. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-87103-55-1.
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Marek Paprocki. Powstanie, zadania, struktura organizacyjna Straży Celnej oraz wybrane problemy kadrowe do roku 1926. „Problemy Ochrony Granic. Biuletyn”. 30, 2005. 

Linki zewnętrzne

• Januariusz Cichowicz. [w:] Kolekcja Generałów i Osobistości, sygn. I.480.90 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-01].
• Alexey Likhotvorik: Цихович Януарий Казимирович. Русская армия в Первой мировой войне, 2012-07-21. [dostęp 2022-10-02]. (ros.).
• Участники первой мировой войны : Януарий Казимирович Цихович. ХРОНОС всемирная история в интернете. [dostęp 2022-10-02]. (ros.).
• Армии стран-участниц Первой мировой войныРоссия. [dostęp 2015-12-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-21)]. (ros.).