Janusz Aleksander Sanguszko

Janusz Aleksander Sanguszko
Ilustracja

Pogoń Litewska
RodzinaSanguszkowie herbu Pogoń Litewska
Data i miejsce urodzenia5 maja 1712
Lubartów
Data i miejsce śmierci14 września 1775
Dubno
OjciecPaweł Karol Sanguszko
Żona

Konstancja Denhoff

Odznaczenia
Order Orła Białego

Janusz Aleksander Sanguszko herbu Pogoń Litewska (ur. 5 maja 1712 w Lubartowie, zm. 14 września 1775 w Dubnie) – generał major piechoty wojsk koronnych od 1746 roku, miecznik wielki litewski od 1735 roku, marszałek nadworny litewski w latach 1750–1760, VIII i ostatni ordynat Ostrogski, starosta czerkaski i winnicki[1].

Syn Pawła Karola, marszałka wielkiego litewskiego, brat: Janusza Modesta, starosty krzemienieckiego, Józefa Paulina, marszałka wielkiego litewskiego i Hieronima Janusza, generała. Jego dziadkiem był Józef Karol Lubomirski, marszałek wielki koronny. Od 1733 r. właściciel Klimontowa. Za życia hulaka i utracjusz, dokonał w 1753 r. tzw. „transakcji kolbuszowskiej”, tj. podziału ordynacji ostrogskiej pomiędzy kilka domów magnackich oraz szlachtę, co stało się powodem wielkiego skandalu polityczno-dyplomatycznego i wpłynęło wydatnie na kształtowanie się wewnętrznych stosunków w Rzeczypospolitej.

Jest jedną z niewielu znanych osób homoseksualnych w dawnej historii Polski[2]. W 1731 poślubił wprawdzie Konstancję Denhoff, jednak opuścił ją kilka tygodni później, a po śmierci swojego ojca w 1751 r. wystąpił o unieważnienie małżeństwa, co jednak nie nastąpiło[3].

Utrzymywał kontakty z mężczyznami. Miał romans ze swoim sekretarzem Kazimierzem Chylińskim, który zakończył się w 1748 interwencją ojca i wtrąceniem Chylińskiego do więzienia pod zarzutem oszustw[4]. Innemu kochankowi, Karolowi Szydłowskiemu podarował miasto Koźmin i siedemnaście wsi[5]. Pod wpływem gróźb ojca ograniczył te kontakty i nie afiszował się z nimi, ale po jego śmieci powrócił do dawnego, jawnego życia z licznymi faworytami.

Był elektorem Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku z województwa witebskiego[6].

Został odznaczony Orderem Orła Białego 11 sierpnia 1736 r. w Dreźnie.

Przypisy

  1. Tomasz Ciesielski, Generałowie wojska koronnego w latach 1717–1763, w: Organizacja armii w nowożytnej Europie: struktura – urzędy – prawo – finanse, Zabrze 2011, s. 468.
  2. nina.gov.pl: Janusz Aleksander Sanguszko. www.ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2017-01-03].
  3. nina.gov.pl: Konstancja Kolumba Sanguszkowa. www.ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2017-01-03].
  4. Jarosław Pietrzak, „Cokolwiek serca i afektu Pańskiego mieć dla siebie upraszam”. Dzieje romansu księcia Janusza Aleksandra Sanguszki z jego sekretarzem Kazimierzem Chylińskim, „Klio”, 27 (4), 2013, s. 3–32, DOI10.12775/KLIO.2013.049, ISSN 1643-8191 [dostęp 2019-11-21] (pol.).
  5. Piotr Oczko, Dlaczego nie chcę pisać o staropolskich samcołożnikach? Przyczynek do „archeologii” gay studies w Polsce, „Teksty Drugie”, 2008 (5), s. 39–40.
  6. Akt elekcyi Roku Tysiąc Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 88.

Media użyte na tej stronie

Janusz Sanguszko.PNG
Janusz Sanguszko
Laski.gif
(c) Emax, CC-BY-SA-3.0
Marshal canes of the Polish-Lithuanian Commonwealth