Janusz Grzelak

Janusz Grzelak
Data i miejsce urodzenia12 lipca 1941
Warszawa
Zawód, zajęciepsycholog, wykładowca akademicki
Tytuł naukowyprofesor nauk humanistycznych
Alma MaterUniwersytet Warszawski
Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal Komisji Edukacji Narodowej

Janusz Łukasz Grzelak (ur. 12 lipca 1941 w Warszawie) − polski psycholog, profesor nauk humanistycznych, były wiceminister edukacji. Wieloletni pracownik Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego[1] i profesor tej uczelni.

Życiorys

Wykształcenie i praca naukowa

W 1963 ukończył studia w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Początkowo zatrudniony w Pracowni Psychologii Społecznej Polskiej Akademii Nauk, w 1966 został pracownikiem naukowym Wydziału Psychologii UW. W 1970 uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie psychologii ze specjalnością psychologia społeczna. Promotorem pracy doktorskiej był Tadeusz Tomaszewski. W 1977 uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie rozprawy pt. Konflikt interesów. (Analiza psychologiczna). W 2001 otrzymał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych[2].

Był stypendystą Programu Fulbrighta (1969)[1]. W latach 1996–1999 był prorektorem ds. współpracy z zagranicą Uniwersytetu Warszawskiego, a w latach 1981–1982 i 2005–2008 dziekanem Wydziału Psychologii UW[3]. Był współtwórcą Instytutu Studiów Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, a w latach 2000–2002 pełnił funkcję jego dyrektora. Działał na rzecz umiędzynarodowienia polskiej psychologii. Wielokrotnie wyjeżdżał zwłaszcza do USA i Holandii, nawiązywał indywidualną i instytucjonalną współpracę badawczą[4]. Był inicjatorem i współtwórcą studiów w języku angielskim przy Wydziale Psychologii UW. W latach 1984–1990 członek Komitetu Wykonawczego European Association of Experimental Social Psychology[4]. Był kierownikiem Katedry Psychologii Społecznej na Uniwersytecie Warszawskim[4], a następnie na Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Jego zainteresowania naukowe obejmują współzależność społeczną, konflikt między interesem indywidualnym a społecznym – uwarunkowania motywacyjne (orientacje społeczne) i poznawcze, dylematy społeczne i ich rozwiązywanie, kwestię władzy i kontroli, konsekwencje deprywacji kontroli (bezradność społeczna), postawy Polaków wobec dóbr publicznych w okresie zmian ustrojowych, negocjacje i mediacje, metodologię ewaluacji skuteczności oddziaływań społecznych[1].

Działalność publiczna

Podczas wydarzeń sierpniowych w 1980 przyłączył się do skierowanego do władz komunistycznych apelu 64 naukowców, literatów i publicystów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[5]. W tym samym roku wstąpił do „Solidarności”, w 1981 wszedł w skład zarządu Regionu Mazowsze związku. Reprezentował lokalne struktury NSZZ „Solidarność” z I Krajowym Zjeździe Delegatów w Gdańsku. Został członkiem KSR Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość. Po wprowadzeniu stanu wojennego represjonowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa, zmuszony do ustąpienia ze stanowiska dziekana Wydziału Psychologii UW. Współpracował z podziemną „Solidarnością”, był łącznikiem merytorycznym między podziemnymi władzami Regionu Mazowsze związku a Tymczasową Komisją Koordynacyjną. Był też członkiem Komitetu Helsińskiego oraz współzałożycielem i członkiem podziemnego Społecznego Komitetu Nauki[6], współorganizował akademicki ruch oporu. W latach 1980–1991 pracował nad prawem dla szkół wyższych i nauki (początkowo w ramach komisji kierowanej przez Zbigniewa Resicha oraz Społecznego Komitetu Nauki). W 1989 uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu jako wiceprzewodniczący zespołu do spraw oświaty i nauki z ramienia strony opozycyjnej[6].

Po utworzeniu rządu Tadeusza Mazowieckiego został wiceministrem edukacji narodowej, funkcję tę pełnił do zmiany rządu w 1991. Wchodził również w skład zarządu Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk, w latach 1999–2002 przewodniczył radzie programowej tej organizacji[6].

Wybrane publikacje

  • Grzelak, J. (1978). Konflikt interesów. Warszawa: PWN.
  • Grzelak, J. (1993). Bezradność społeczna. Szkic teoretyczny. W: M. Kofta (red.). Psychologia aktywności. Poznań: Nakom.
  • Grzelak, J., Wieczorkowska-Nejtardt, G. (1996). Attitudes toward public affairs in society in transition. W: D. Messick & W. Liebrand (red.). Social Dilemmas. New York: Plenum.
  • Grzelak, J. (2000). Współzależność społeczna. W: J. Strelau (red.). Psychologia, Tom 3. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Naukowe, s. 125–143.
  • Grzelak, J, Nowak, A. (2000). Wpływ społeczny. W: J. Strelau (red.). Psychologia, Tom 3. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Naukowe, s. 187–203.
  • Grzelak, J. (2001). O intencjach, kontroli i zaufaniu. W: D. Doliński, B. Weigl (red.). Od myśli i uczuć do decyzji i działań. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, s. 91–110.
  • Grzelak, J. (2002). Kontrola, preferencje kontroli, postawy wobec problemów społecznych. W: M. Lewicka, J. Grzelak (red.). Jednostka i społeczeństwo. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne; s. 131–148.
  • Grzelak, J. (2002). O orientacjach kontroli. W: J. Brzeziński i H. Sęk (red.). Psychologia w obliczu nadchodzących przemian społeczno-kulturowych. Seria Kolokwia Psychologiczne, Tom 10. Warszawa: Instytut Psychologii PAN.
  • Grzelak, J. (2004). Dylematy społeczne. W: T. Tyszka (red.). Psychologia ekonomiczna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Naukowe, s. 243–271.
  • Zinserling, I., Grzelak, J. (2008). Orientacje społeczne i orientacje kontroli a wrażliwość Polaków na dobro wspólne (Social and control orientations of Poles and sensitivity to common goods). W: A. Szuster, D. Rutkowska (red.). O różnych obliczach altruizmu. Warszawa: Scholar.
  • Grzelak, J., Kuhlman, D., Yeagley E., Joireman, J. (2009). Attraction to Prospective Dyadic Relationships. W: M. Kramer, M. Bazerman (red.). Social decision making. Nowy Jork: Psychology Press, s. 186–205.
  • Friszke, A., Grzelak, J., Kofta, M., Osiatyński, W., Reykowski, J. (2019). W: A. Leszczyński, M. Kofta (red.). Psychologia Okrągłego Stołu. Sopot: Smak Słowa.

Odznaczenia i nagrody

Przypisy

  1. ↑ a b c Maria Lewicka, Tytus Sosnowski, Maciej Trojan: Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Wydziału Psychologii UW, 1998, s. 78-79. ISBN 83-86108-41-X.
  2. ↑ Prof. dr hab. Janusz Łukasz Grzelak, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2012-01-30].
  3. ↑ Kalendarium wydarzeń na Wydziale. psychologia.pl. [dostęp 2012-01-27].
  4. ↑ a b c d e f g Prof. dr hab. Janusz Grzelak. uw.edu.pl. [dostęp 2012-01-30].
  5. ↑ Apel (64 intelektualistów wraz z załączonym suplementem zawierającym nazwiska sygnatariuszy apelu). karta.org.pl. [dostęp 2020-09-26].
  6. ↑ a b c Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. [dostęp 2012-01-30].
  7. ↑ Odznaczenia dla działaczy opozycji z lat 80.. prezydent.pl, 13 grudnia 2011. [dostęp 2011-12-13].

Media użyte na tej stronie