Janusz Onyszkiewicz

Janusz Onyszkiewicz

(c) Jwh at Wikipedia Luxembourg, CC BY-SA 3.0 lu
Data i miejsce urodzenia	18 grudnia 1937 Lwów
Minister obrony narodowej
Okres	od 11 lipca 1992 do 26 października 1993
Przynależność polityczna	Unia Demokratyczna
Poprzednik	Jan Parys
Następca	Piotr Kołodziejczyk
Minister obrony narodowej
Okres	od 31 października 1997 do 16 czerwca 2000
Przynależność polityczna	Unia Wolności
Poprzednik	Stanisław Dobrzański
Następca	Bronisław Komorowski
Przewodniczący Partii Demokratycznej
Okres	od 4 marca 2006 do 10 stycznia 2009
Przynależność polityczna	Partia Demokratyczna
Poprzednik	Władysław Frasyniuk
Następca	Brygida Kuźniak
Odznaczenia

(c) Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej , CC BY-SA 3.0 pl

Janusz Onyszkiewicz z Adamem Rotfeldem podczas konferencji 15 lat Polski w NATO w Senacie (2014)

(c) Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej , CC BY-SA 3.0 pl

Janusz Onyszkiewicz (drugi z lewej) podczas otwarcia wystawy Bronisław Geremek – polityk wolności i solidarności w Sejmie RP (2008)

Janusz Adam Onyszkiewicz (ur. 18 grudnia 1937 we Lwowie) – polski polityk, matematyk, alpinista, himalaista i speleolog, dwukrotny minister obrony narodowej (w latach 1992–1993 i 1997–2000), poseł na Sejm X, I, II i III kadencji, deputowany do Parlamentu Europejskiego VI kadencji, od 2004 do 2007 wiceprzewodniczący PE.

Życiorys

Wykształcenie i praca zawodowa

W czasie II wojny światowej wraz z rodzicami przeprowadził się do Przemyśla^[1][2]. W 1948 zamieszkał w Warszawie.

Absolwent VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie (1955)^[3]. W 1960 ukończył studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1959–1961 pracował na stanowisku asystenta w Instytucie Maszyn Matematycznych PAN, następnie zatrudniony na UW^[4]. W 1967 uzyskał stopień naukowy doktora (jego promotorem był Andrzej Stanisław Mostowski).

W latach 1969–1980 członek Związku Nauczycielstwa Polskiego, od 1969 do 1976 przewodniczący jego Komisji Oddziałowej, delegat do rady zakładowej ZNP na UW^[4].

Publikował artykuły naukowe z zakresu teorii mnogości i teorii modeli^[5]. W latach 1984–1986 był członkiem uniwersyteckiego Senatu, a przez kolejne cztery lata wchodził w skład rady Międzynarodowej Unii Historii i Filozofii Nauki. Wykładał gościnnie na uniwersytetach, m.in. w Wielkiej Brytanii, Francji, Szwecji i Norwegii. Wyróżniony tytułem doktora honoris causa University of Leeds.

Działalność opozycyjna w PRL

W marcu 1968 był współorganizatorem wiecu na macierzystym wydziale. W 1972 został sygnatariuszem listu w obronie braci Jerzego i Ryszarda Kowalczyków. Od 1976 współpracownik niezależnego wydawnictwa „Aneks”, a od 1979 współpracownik Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”^[4].

Latem 1980 udał się do Szczecina, gdzie odbywał się strajk, ale nie został wpuszczony do stoczni, więc wrócił do Warszawy^[6]. Był jednym z założycieli Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” Regionu Mazowsze, a następnie członkiem jego prezydium. W listopadzie 1981 był sygnatariuszem deklaracji ideowej Klubów Rzeczypospolitej Samorządnej Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość^[4].

Po wprowadzeniu stanu wojennego został internowany, zwolniono go 23 grudnia 1982. W kwietniu 1983 tymczasowo aresztowany za kierowanie nielegalnymi obchodami 40. rocznicy powstania w getcie warszawskim, osadzony został w AŚ Warszawa-Mokotów, w lipcu tego samego roku zwolniony na mocy amnestii^[4].

Od 1986 był rzecznikiem prasowym NSZZ „S” (najpierw tajnej TKK, następnie jawnej KKW). W 1989 uczestniczył w negocjacjach Okrągłego Stołu jako rzecznik prasowy opozycji.

Działalność polityczna w III RP

Od 1989 do 1991 był członkiem Komitetu Wykonawczego Unii Międzyparlamentarnej. Wiosną 1990 został pierwszym cywilnym wiceministrem obrony narodowej, a w 1992 sekretarzem stanu w tym resorcie. W tym samym roku objął stanowisko ministra obrony narodowej, które zajmował do 1993. Pełniąc tę funkcję uczestniczył jednocześnie w pracach waszyngtońskiej Komisji Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych. Od 31 października 1997^[7] do 16 czerwca 2000 ponownie stał na czele MON w rządzie Jerzego Buzka^[8].

Od 1989 do 2001 sprawował mandat posła na Sejm X, I, II i III kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” (w 1990 wstąpił do Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna), Unii Demokratycznej, a następnie Unii Wolności. Pełnił funkcje wiceprzewodniczącego Komisji Obrony Narodowej, członka Komisji Spraw Zagranicznych, delegacji polskiego parlamentu do Zgromadzenia Północnoatlantyckiego Unii Zachodnioeuropejska, a także do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. W 2001 nie został ponownie wybrany do Sejmu, UW nie przekroczyła progu wyborczego.

W 1994 został prezesem Stowarzyszenia Euro-Atlantyckiego. W 2004 z listy UW został wybrany na posła do Parlamentu Europejskiego VI kadencji w okręgu małopolsko-świętokrzyskim liczbą 50 155 głosów (6,37%).

Od 20 lipca 2004 do 16 stycznia 2007 zajmował stanowisko wiceprzewodniczącego Parlamentu Europejskiego z ramienia Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy. Objął następnie funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych, jest także członkiem Podkomisji Bezpieczeństwa i Obrony oraz Delegacji Białoruskiej PE. W 2009 bez powodzenia ubiegał się o reelekcję z listy komitetu Porozumienie dla Przyszłości – CentroLewica (jako kandydat Partii Demokratycznej – demokraci.pl).

Zasiadał we władzach krajowych UD i UW. 4 marca 2006 wybrano go na przewodniczącego Partii Demokratycznej – demokraci.pl, funkcję tę pełnił do 10 stycznia 2009. Od 2010 był radcą w Ministerstwie Obrony Narodowej^[9]. W maju 2016 został przewodniczącym rady politycznej PD, a pół roku później objął tę funkcję w powstałej z przekształcenia PD Unii Europejskich Demokratów. Potem został także przewodniczącym komitetu koordynacyjnego koalicji Wolność Równość Demokracja, powołanej przy Komitecie Obrony Demokracji^[10].

Alpinizm

Od 1957 zajmował się taternictwem, później również alpinizmem i himalaizmem. Uczestniczył w wyprawach w Himalaje, Karakorum, Hindukusz. Jako speleolog dokonał m.in. pierwszego zejścia na tzw. stare dno Jaskini Śnieżnej w Tatrach (1961, z Bernardem Uchmańskim i Krzysztofem Zdzitowieckim), co było ówczesnym rekordem głębokości w Tatrach. Brał udział w wyprawach speleologicznych do Związku Radzieckiego, Jugosławii, Bułgarii i Włoch.

Od 2001 do 2016 pełnił funkcję prezesa Polskiego Związku Alpinizmu.

Osiągnięcia

• 1972 – wejście na Noszak (7492 m), pierwsze przejście trawersem wszystkich wierzchołków Aspe Safed (6607 m),
• 1974 – zdobycie Piku Korżeniewskiej (7105 m) i Piku Komunizmu (7495 m),
• 1 sierpnia 1975 – częściowo nowa droga na Gaszerbrum II (8034 m), z Leszkiem Cichym i Krzysztofem Zdzitowieckim,
• 11 sierpnia 1975 – pierwsze wejście na Gaszerbrum III (7952 m), najwyższy niezdobyty wówczas szczyt świata, z żoną Alison Chadwick-Onyszkiewicz, Wandą Rutkiewicz i Krzysztofem Zdzitowieckim,
• 1976 – udział w polskiej wyprawie narodowej na K2, osiągnięcie wysokości 7670 m.

Życie prywatne

Pochodzi z rodziny pieczętującej się herbem Jacyna. Pierwsza jego żona, Witosława Boretti-Onyszkiewicz, zginęła w 1967 przy wycofywaniu się z jaskini Cinckił w Gruzji, zaś druga – Alison Chadwick-Onyszkiewicz – w 1978 podczas ataku szczytowego na Annapurnę. Janusz Onyszkiewicz ożenił się po raz trzeci – z Joanną Jaraczewską, wnuczką Józefa Piłsudskiego. Ma pięcioro dzieci. Znany z wykorzystania roweru jako podstawowego środka transportu^[11].

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 2011^[12]
• Odznaka pamiątkowa Ministerstwa Obrony Narodowej – 1998, ex officio
• Wielki Krzyż Komandorski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina – Litwa, 1999^[13]
• Order Krzyża Ziemi Maryjnej II klasy – Estonia, 2013^[14][15]
• Legia Honorowa IV klasy (Francja, 2016)^[16]
• Order Wschodzącego Słońca III klasy (Japonia, 2019)^[17]
• Medal im. Manfreda Wörnera – Niemcy, 1999

Przypisy

Bibliografia

• Profil na stronie Parlamentu Europejskiego. [dostęp 2020-05-14].
• Strona sejmowa posła III kadencji. [dostęp 2020-05-14].
• Janusz Kurczab: Leksykon polskiego himalaizmu. Warszawa: Agora, 2008, s. 94–95, seria: Polskie Himalaje. ISBN 978-83-7552-383-6.
• Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
• Zofia Turowska: Gniazdo. Rodzina Onyszkiewiczów. Warszawa: Wydawnictwo Rosner i Wspólnicy, 2005. ISBN 83-89217-72-4.

Linki zewnętrzne

• Dr Janusz Onyszkiewicz, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2020-05-14] .