Janusz Przymanowski

Janusz Przymanowski

pułkownik
Data i miejsce urodzenia	20 stycznia 1922 Warszawa
Data i miejsce śmierci	4 lipca 1998 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1939–1974
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Czerwona ludowe Wojsko Polskie
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa: kampania wrześniowa, walki o Warszawę
Późniejsza praca	pisarz, poeta oraz dziennikarz
Odznaczenia

Grób Janusza Przymanowskiego i jego żony na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Janusz Przymanowski (ur. 20 stycznia 1922 w Warszawie, zm. 4 lipca 1998 tamże) – polski pisarz, poeta i dziennikarz, scenarzysta, tłumacz literatury rosyjskiej, pułkownik ludowego Wojska Polskiego, poseł na Sejm PRL VIII kadencji. Autor powieści Czterej pancerni i pies.

Życiorys

Skończył Gimnazjum im. Stefana Żeromskiego w Warszawie. Był uczestnikiem wojny obronnej w 1939; maturę zdał w 1940 w Szkole nr 21 w Brześciu nad Bugiem. W latach 1940–1943 internowany i więziony przez władze sowieckie pracował w kamieniołomie bazaltu, w fabryce metalurgicznej, w sowchozie i w kołchozie jako traktorzysta.

W 1943 wstąpił ochotniczo do Armii Czerwonej, jako szeregowiec piechoty morskiej. W listopadzie 1943 przeszedł do I Korpusu Polskiego w ZSRR, otrzymał przydział do 5 Brygady Artylerii Ciężkiej, w której jako oficer polityczny 4 baterii pozostał aż do okresu walk o Warszawę. W listopadzie 1944, w stopniu porucznika, został specjalnym korespondentem i zastępcą naczelnego redaktora gazety 1 Armii Wojska Polskiego „Zwyciężymy”, relacjonującym m.in. szturm Berlina^[1].

Po zakończeniu II wojny światowej wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej. Pracował w redakcjach kilku czasopism o tematyce wojskowej: redaktor naczelny „Skrzydlatej Polski”, zastępca redaktora naczelnego „Żołnierza Polskiego”, publicysta miesięcznika „Wojsko Ludowe”.

W 1961 awansowany do stopnia pułkownika. W latach 1962–1964 członek warszawskiego Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (należał do tej partii przez cały okres jej istnienia). Od 1959 studiował na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, pracę magisterską obronił w 1966^[2]. W latach 1980–1985 był posłem na Sejm PRL. Deklarował się nie tylko jako zwolennik wprowadzenia w Polsce stanu wojennego w grudniu 1981^[3], ale jako poseł na Sejm aktywnie brał także udział w budowaniu w kręgach partyjnych atmosfery zagrożenia rzekomą zemstą „Solidarności”^[4]:

W stan spoczynku przeszedł w 1974. W latach 80. był członkiem Rady Redakcyjnej organu teoretycznego i politycznego Komitetu Centralnego PZPR „Nowe Drogi”.

Przez wiele lat był członkiem Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W latach 1988–1990 członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa^[5].

Zadebiutował w 1950 na łamach prasy jako prozaik. Był autorem wielu książek o tematyce wojskowej i wojennej. Zajmował się głównie udziałem Polaków w II wojnie światowej. Największą sławę przyniosła mu powieść Czterej pancerni i pies, a na podstawie jego scenariusza nakręcono serial telewizyjny o tym samym tytule. W końcowej scenie ostatniego, 21. odcinka serialu zagrał epizodyczną rolę fotografa. Spod jego pióra wyszło też ponad 200 tekstów piosenek i 2 musicale.

Był trzykrotnie żonaty. Drugą^[6] żoną była Maria Hulewiczowa^[7], trzecią Aleksandra Przymanowska^[3].

Zmarł 4 lipca 1998. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera C 11-3-10)^[8].

Wybrane utwory

• Odsiecz Europy, Wyd. „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1983, ISBN 83-10-08527-3
• Tarcza i miecz, Wyd. „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1980 ISBN 83-10-07855-2
• Trójca grzeszna, Wyd. MON, Warszawa 1980 ISBN 83-11-06445-8
• Fortele Jonatana Koota (dla dzieci; na jej podstawie nakręcono serial animowany w latach 1980–1981), Wyd. „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1978 ISBN 83-10-08105-7
• Czy na pewno jesteś patriotą?, Wyd. Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1977
• Drogi do zwycięstwa, Wyd. MON, Warszawa 1977
• Rycerze srebrnej tarczy, Wyd. Literackie, Warszawa 1976
• Zawzięty, Wyd. MON, Warszawa 1976
• Wszyscy i nikt, Wyd. MON, Warszawa 1976
• Polacy na drogach do zwycięstwa, Wyd. „Interpress”, Warszawa 1975
• Znużony, Wyd. MON, Warszawa 1974
• Listy siwiejące O wyborze celu: dróg i sposobów skutecznego postępowania ku pożytkowi wchodzących w życie napisane, Wyd. „Iskry”, Warszawa 1973
• Studzianki (reportaż historyczny), Wyd. MON, Warszawa 1971
• Czterej pancerni i pies, Wyd. MON, Warszawa 1964 ISBN 83-11-06419-9 (pierwsza część w okresie PRL-u była lekturą do klasy V szkoły podstawowej) – pierwowzór serialu telewizyjnego pod tym samym tytułem
• Tajemnica wzgórza nr 117, Wyd. „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1969 (za czasów PRL, była lekturą do klasy IV szkoły podstawowej)
• Rozpoznania i szarże, Wyd. MON, Warszawa 1968
• Wezwany, Wyd. MON, Warszawa 1968
• Minerzy podniebnych dróg (książka i film dla telewizji ZSRR z O. Gorczakowem), Wyd, Książka i Wiedza, Warszawa 1970
• Ze 101 frontowych nocy, Wyd. „Książka i Wiedza”, Warszawa 1961
• Chłopiec znad Wisły, Wyd. MON, Warszawa 1951
• Żołnierze czterech rzek, Wyd. MON, Warszawa 1953
• Bagnet z uralskiej stali, Wyd. Czytelnik, 1953
• Seria z Pazurem:
  • Fort Zerwipazura, Wyd. MON, 1983, ISBN 83-11-06959-X
  • Ułan i ułanka, Wyd. MON, 1983, ISBN 83-11-06960-3
  • Kudłaty Saper, Wyd. MON, 1983, ISBN 83-11-06961-1
  • Bombowa Buki, Wyd. MON, 1984, ISBN 83-11-07009-1
  • Wiri z gór, Wyd. MON, 1983, ISBN 83-11-06961-1
  • Kanonier Wojciech, Wyd. Poznańskie, 1985, ISBN 83-210-0085-1
  • Lewy Róg, Wyd. MON, 1985,ISBN 83-11-07074-1
  • Grad zasłużony, Wyd. MON, 1985, ISBN 83-210-0252-8
  • Zaprzęg ratunku, Wyd. MON, 1985, ISBN 83-210-0263-3

Tłumaczenia

• Błękitny promień (tyt. oryg. Аппарат „СЛ-1”, Władimir Niemcow), Wyd. „Prasa Wojskowa”, Warszawa 1950
• Tajemnicze zniknięcie inżyniera Bobrowa (tyt. oryg. Исчезновение инженера Боброва, Wiktor Saparin), Wyd. MON, Warszawa 1949
• Wąwóz Batyrłar-Dżoł (tyt. oryg. Uszczel'je Batyrłar-Dżoł, Aleksandr Studitski), Wyd. MON, Warszawa 1949

Filmografia

Filmy fabularne

• 1963 – Вызываем огонь на себя (miniserial ZSRR) – materiały do scenariusza (opowiadanie)
• 1966–1970 – Czterej pancerni i pies – scenariusz
  • 1970 – Czterej pancerni i pies (odc. 21. „Dom”) – obsada aktorska (fotograf)
• 1973 – Zasieki – scenariusz, dialogi
• 1977 – Wszyscy i nikt – scenariusz, dialogi

Krótki metraż, dokument, animacja

• 1961 – Aby kwitło życie... – komentarz
• 1963 – Wioska mała jak Płowce – scenariusz, komentarz
• 1964 – Na piastowskim szlaku – scenariusz
• 1980–1981 Fortele Jonatana Koota – dialogi, słowa piosenki (-nek)
• 1981 – Glac-Plac w Fortele Jonatana Koota – słowa piosenki (-nek)

Odznaczenia

• Order Sztandaru Pracy II klasy (1965)
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy (1946)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1987)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (19 sierpnia 1946)^[9]
• Krzyż Walecznych (1947, za desant na Czerniakowie podczas walk o Warszawę w 1944)
• Złoty Krzyż Zasługi (1956)
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1973)
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1978)
• Order Uśmiechu (przyznany na wniosek dzieci w 1968, a odebrany z legitymacją nr 2 w dniu 2 marca 1969 w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie)
• Krzyż Honorowy Bractwa Kurkowego Grodu Bytomskiego (21 października 1988)^[10]
• Order Przyjaźni Narodów (1988)
• Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (1985, ZSRR)

Nagrody

• Nagroda Ministra Obrony Narodowej II stopnia (1966)
• Nagroda Ministra Obrony Narodowej I stopnia (zespołowa) oraz Ministra Kultury i Sztuki za serial telewizyjny Czterej pancerni i pies (1967)
• Nagroda Prezesa Rady Ministrów za twórczość artystyczną dla dzieci i młodzieży (1977)
• Nagroda Przewodniczącego Komitetu do spraw Radia i Telewizji I stopnia za twórczą współpracę z PRiTV (1978)
• Nagroda Prezesa Rady Ministrów I stopnia w dziedzinie twórczości i sztuki estradowej (1979)
• i inne

Przypisy

Bibliografia

• Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży, Warszawa 1979.
• JanuszJ. Gmitruk JanuszJ., Maria Hulewiczowa: sekretarka Stanisława Mikołajczyka, Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2010, ISBN 978-83-62171-76-7 .

Linki zewnętrzne

• Janusz Przymanowski w bazie filmpolski.pl
• Janusz Przymanowski w bazie Filmweb
• 10. rocznica śmierci Janusza Przymanowskiego, money.pl