Janusz Strachocki

Janusz Strachocki
Data i miejsce urodzenia

8 lutego 1892
Warszawa

Data i miejsce śmierci

29 grudnia 1967
Warszawa

Zawód

aktor, reżyser, dyrektor teatru

Współmałżonek

Stefania Czajkowska

Lata aktywności

1911-1967

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal za Warszawę 1939–1945 Medal 10-lecia Polski Ludowej Srebrny Wawrzyn Akademicki Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”

Janusz Strachocki (ur. 8 lutego 1892 w Warszawie, zm. 29 grudnia 1967 tamże) – polski aktor i reżyser teatralny. Najbardziej znany z roli wielkiego mistrza Konrada von Jungingena w filmie Krzyżacy (1960).

Życiorys

Grób Janusza Strachockiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

W 1911 zdał maturę w Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie. W latach 1912-13 studiował wokalistykę w konserwatorium w Berlinie, ale choroba uniemożliwiła mu karierę śpiewaczą. Jesienią 1913 został słuchaczem Szkoły Aplikacyjnej przy Warszawskich Teatrach Rządowych, a w grudniu debiutował w epizodach na deskach Teatru Rozmaitości i Teatru Letniego. W 1914 ożenił się ze Stefanią Czajkowską, a po wybuchu wojny został wraz z rodziną ewakuowany do Rosji, gdzie w 1915 trafił do Teatru Polskiego Arnolda Szyfmana w Moskwie. Po wojnie występował w teatrach Warszawy. W latach 30. grał i reżyserował także w teatrach Łodzi i Lwowa.

„Okres okupacji niemieckiej spędził w Warszawie. Zajmował się handlem, był robotnikiem w fabryce zup, kelnerem. Należał do AK, współpracował z jej wywiadem. Brał udział w konspiracyjnych koncertach poetyckich”[1].

Pod koniec II wojny światowej założył pierwszą powojenną polską szkołę aktorską – Miejską Szkołę Dramatyczną, działającą od października 1944 na warszawskiej Pradze. W kwietniu 1947 przekształcono ją w Państwową Wyższą Szkołę Aktorską, a rektorem został Aleksander Zelwerowicz. Strachockiemu zaproponowano objęcie dyrekcji Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie. Ofertę Ministerstwa Kultury i Sztuki przyjął, tym bardziej, że ministerstwo zadeklarowało subwencjonowanie placówki i w niedalekiej przyszłości jej upaństwowienie. Do Olsztyna Strachocki przyjechał w czerwcu 1947 z dwunastoosobową grupą wychowanków. Wystartował kilka miesięcy później, 4 października, premierą „Fantazego” Słowackiego, reżyserując tę komedię romantyczną i grając w niej główną rolę. Spośród absolwentów jego szkoły na olsztyńskiej scenie debiutowali w zawodzie znani później aktorzy: Tadeusz Janczar, Józef Nalberczak, Ryszard Pietruski. W lipcu 1948 roku Strachocki zrezygnował ze stanowiska „wobec niedostatecznej troski miejscowych władz o byt zespołu” – jak to elegancko ujął. I jak przyszedł do Olsztyna z grupą wychowanków, tak i z nią odszedł.

Rok kierowania przez Strachockiego olsztyńską sceną to jedenaście premier i 292 spektakle, które obejrzało 95,2 tys. widzów. Mniej premier niż w poprzednim sezonie, ale lepszej jakości. Ani jednej z repertuaru poważnego. Repertuar lżejszy stanowiły sztuki A. Fredry, G. B. Shawa i autorów współczesnych, Jacques'a Companéeza i Noego, André Claude’a Pugeta, Viktora Eftimiu, Scribe’a, J. B. Priestleya, Arnolda Ridleya, Konstantego Krumłowskiego, O. Connorsa. Nie wystawiono żadnej farsy bulwarowej. W recenzjach prasowych rok Strachockiego w olsztyńskim teatrze jawi się jako „okres starannych i przemyślanych inscenizacji, świeżych i ożywczych prezentacji aktorskich” (Tadeusz Prusiński, „Jest teatr w Olsztynie", Olsztyn 2005, s. 62-65).

Po Olsztynie Strachocki związał się z teatrami Warszawy (głównie z Narodowym). Jego ostatnią rolą był Achilles w „Kleopatrze” Cypriana Kamila Norwida, wyreżyserowanej przez Mieczysława Górkiewicza w Teatrze Narodowym (premiera 15 czerwca 1967 roku).

Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C2-4-3)[2].

Życie prywatne

W 1914 wszedł w związek małżeński ze Stefanią Czajkowską, polonistką i aktorką. Miał dwóch synów: Andrzeja (1922–2001), inżyniera architekta i scenografa, oraz Jeremiego (1924–1998), inżyniera architekta[3][4].

Filmografia

Odznaczenia

Przypisy

  1. Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980. Warszawa: PWN, 1994, s. 863. ISBN 83-01-11260-3.
  2. Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze, www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2020-02-10].
  3. Janusz Strachocki, ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2018-08-14] (pol.).
  4. Powstańcze Biogramy – Jeremi Strachocki. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2018-08-15].
  5. M.P. z 1947 r. nr 27, poz. 217 „za działalność artystyczną w czasie walk o Warszawę na terenie Pragi”.
  6. M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 Uchwała Rady Państwa nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  7. M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 461 „za zasługi dla polskiej sceny”

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

ZaZaslugiDlaWarszawy.jpg
Autor: Chemnitzer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Złota odznaka honorowa Za Zasługi dla Warszawy, egzemplarz nadany w 1979 roku.
POL Wawrzyn Akademicki BAR.svg
Baretka: Wawrzyn Akademicki.
POL Za Warszawę 1939-1945 BAR.svg
Baretka: Medal za Warszawę 1939-1945
Janusz Strachocki easyHDR-BASIC-2.jpg
Autor: Cezary Piwowarski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Janusza Strachockiego