Janusz Wilhelmi

Janusz Wilhelmi

Data i miejsce urodzenia	14 listopada 1927 Warszawa
Data i miejsce śmierci	16 marca 1978 Gabare pod Białą Slatiną
kierownik Ministerstwa kultury i sztuki
Okres	od 26 stycznia 1978 do 16 marca 1978
Poprzednik	Józef Tejchma
Następca	Jan Mietkowski
Odznaczenia

Grób Janusza Wilhelmiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, 22 lipca 2008

Janusz Wilhelmi (ur. 14 listopada 1927 w Warszawie, zm. 16 marca 1978 w Gabare pod Białą Slatiną) – polski krytyk literacki, publicysta dziennikarz, polityk komunistyczny, w 1978 kierownik Ministerstwa Kultury i Sztuki.

Życiorys

Urodził się 14 listopada 1927 w Warszawie jako syn Henryka i Marii^[1][2]. Jako żołnierz Armii Krajowej w stopniu starszego strzelca uczestniczył w powstaniu warszawskim w 1944, po upadku którego został wzięty przez Niemców do niewoli^[1][2].

W 1951 ukończył studia filologii polskiej na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego z tytułem magistra^[3][1]. W czasach studiów był bliskim przyjacielem opozycjonistów Jana Józefa Lipskiego i Janusza Szpotańskiego, którzy po jego nawróceniu na marksizm zerwali z nim kontakty^[4].

Od 1948 do 1957 pracował w Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”, gdzie był kierownikiem działu^[1]. Od 1951 do 1954 był starszym asystentem w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk^[1]. Od 1957 do 1958 był zastępcą redaktora naczelnego „Nowin Literackich i Wydawniczych”^[3][1]. Od 1958 do 1963 był publicystą „Trybuny Ludu”^[3][1]. Od 1960 do 1963 był kierownikiem działu „Nowej Kultury”^[3][1]. Od 1963 do 1973 był redaktorem naczelnym „Kultury”^[1][3] (tygodnika społeczno-literackiego powstałego z połączenia zlikwidowanych pism „Nowa Kultura” i „Przegląd Kulturalny”). Od 1962 do 1975 był dyrektorem generalnym ds. artystycznych Komitetu do Spraw Radia i Telewizji, gdzie pełnił też funkcję zastępcy przewodniczącego od stycznia 1976 do maja 1977^[3][1]. Był szefem Komitetu Kinematografii PRL^[2].

Od 1960 należał do PZPR^[1]. Był delegatem na VI, VII Zjazd PZPR^[1]. Od 11 grudnia 1971 do końca życia był członkiem Prezydium Centralnej Komisji Rewizyjnej PZPR^[3][1]. W latach 70. wchodził w skład Rady Redakcyjnej organu teoretycznego i politycznego KC PZPR Nowe Drogi^[5]. Od maja 1977 w randze podsekretarza stanu był zastępcą kierownika (wiceministrem) ministerstwa kultury i sztuki w rządzie Piotra Jaroszewicza (ministrem był wtedy Józef Tejchma), a następnie – od 26 stycznia 1978 do śmierci – wiceministrem i krótkotrwałym kierownikiem tego resortu^[3][1]. Rozważano jego nominację na stanowisko ministra, co – wbrew późniejszym spekulacjom – nie było do końca przesądzone^[6].

Był żonaty z Reginą Krystyną Wilhelmi z domu Lech (1923-2007). Zginął 16 marca 1978 w katastrofie lotniczej w Bułgarii^[3][1][7]. Został pochowany z honorami 21 marca 1978 w Alei Zasłużonych na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera B4-tuje-14)^[8]. Premier Piotr Jaroszewicz wygłosił przemówienie pożegnalne oraz odznaczył trumnę przyznanym pośmiertnie Januszowi Wilhelmiemu przez Radę Państwa Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski^[9].

Oceniany negatywnie przez środowisko filmowców ze względu na utrudnianie twórczości i wtłaczanie jej w ramy ideologii partyjnej^[10]. Działał m.in. przeciwko Andrzejowi Wajdzie. Wsławił się wydaniem polecenia o zatrzymaniu realizacji filmu Andrzeja Żuławskiego pt. Na srebrnym globie^[11] oraz próbie zniszczenia wszystkich negatywów (film był zrealizowany w ponad 3/4 zaplanowanych zdjęć). Na skutek jego polecenia popularny serial „Wojna domowa” nie doczekał się planowanej kontynuacji^[12].

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1978, pośmiertnie)
• Order Sztandaru Pracy II klasy^[3]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski^[3]
• Inne odznaczenia^[3]
• dziennikarska Nagroda im. Bolesława Prusa (1978, przyznana pośmiertnie przez Prezydium Zarządu Głównego Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich)^[13]

Przypisy