Janusz Wyszogrodzki

Janusz Jacek Wyszogrodzki

Janusz

Janusz Jacek Wyszogrodzki „Janusz”
pułkownik
Data i miejsce urodzenia	11 września 1913 Warszawa
Data i miejsce śmierci	25 maja 2009 Melbourne
Przebieg służby
Lata służby	1936–1949
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Krajowa  British Army
Jednostki	12 Batalion Junackich Hufców Pracy, Batalion „Oaza”, Pułk Waligóra
Stanowiska	dowódca batalionu AK, dowódca pułku AK
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa, kampania wrześniowa, powstanie warszawskie
Późniejsza praca	pracownik fizyczny w fabrykach wyrobów cementowych i metalowych w Melbourne, później menedżer
Odznaczenia

Tablica pamiątkowa poświęcona Czesławowi Szczubełkowi w Forcie Czerniakowskim ufundowana przez żołnierzy Batalionu „Oaza”. Po śmierci Szczubełka dowódcą rejonu został dowódca Batalionu „Oaza” Janusz Jacek Wyszogrodzki „Janusz”

Janusz Jacek Wyszogrodzki^[a] pseud. Janusz (ur. 11 września 1913 w Warszawie zm. 25 maja 2009 w Melbourne) – podporucznik służby stałej Wojska Polskiego, uczestnik kampanii wrześniowej, kapitan AK, uczestnik powstania warszawskiego, dowódca batalionu „Oaza”, a w ostatnich dniach września 1944 roku dowódca 30 pułku piechoty AK „Waligóra”. Pułkownik w stanie spoczynku.

Życiorys

Przed II wojną światową

Janusz Jacek Wyszogrodzki uczył się w gimnazjach w Nakle, Bydgoszczy i Warszawie. Po maturze kontynuował naukę na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu im. Józefa Piłsudskiego w Warszawie. Nie ukończył studiów, natomiast ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty przy 28 Dywizji Piechoty w Dęblinie. W 1938 roku ukończył kurs dowódców kompanii w Centrum Wyszkolenia Saperów w Warszawie. W latach 1936–1939 był kontraktowym oficerem w 12 batalionie Junackich Hufców Pracy^[1].

II wojna światowa

We wrześniu 1939 roku pracował ze swoim batalionem przy fortyfikacjach Twierdzy Osowiec. Z oddziałem ruszył do Grodna, jednak po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną rozwiązał oddział i wydostał się z miasta, docierając później do Warszawy.

Od października 1939 roku był oficerem Związku Czynu Zbrojnego. Zorganizował oddział, który stał się zalążkiem późniejszej 1 kompanii Mokotów. Oddział ten w 1940 roku liczył około 100 przeszkolonych żołnierzy. W latach 1942–1943 był zastępcą dowódcy 4 Rejonu V Obwodu (Mokotów) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej, kpt. Zygmunta Karola Peitlera „Zygmunta”. Od 1943 roku pełnił funkcję oficera broni i zrzutów, był również odpowiedzialny za organizację i magazynowanie broni V Obwodu, za wydawanie broni oddziałom, uzupełniania jej zasobów i dokonywanie zakupów. W lipcu 1944 roku otrzymał przydział do V Obwodu (Mokotów) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej.

W powstaniu warszawskim był w sztabie 5 Rejonu „Oaza”, następnie w batalionie „Oaza”, z którym 2 sierpnia ewakuował się do Lasu Kabackiego, a później do Lasów Chojnowskich. Po powrocie na Sadybę, 23 sierpnia (według innych źródeł 26 sierpnia) został dowódcą odtworzonego batalionu „Oaza”. Po śmierci Czesława Szczubełka „Jaszczura” 1 września 1944 roku został również komendantem 5. Rejonu V Obwodu, po 15 września 1944 roku został dowódcą połączonych batalionów „Oaza-Ryś”; po zranieniu ppłk. Adama Remigiusza Grocholskiego „Waligóry” 25 sierpnia – objął dowodzenie 30 pułkiem piechoty AK „Waligóra”, który 4 dni wcześniej, 21 września wszedł w skład 10 Dywizji Piechoty AK im. Macieja Rataja. W czasie powstania był ranny.

27 września Mokotów skapitulował.

Po upadku powstania dostał się do obozów przejściowych w Pruszkowie i Skierniewicach, potem do Stalagu X B Sandbostel i Oflagu X C Lübeck, gdzie został wyzwolony przez oddziały brytyjskie 5 maja 1945 roku^[1].

Po wojnie

W latach 1945–1946 był dowódcą zgrupowania podchorążych w Nahe, a w latach 1947–1949 był komendantem 313 Grupy Transportu w składzie Brytyjskiej Armii Renu (BAOR – British Army of the Rhine). Został zdemobilizowany w sierpniu 1949 roku i wyjechał do Australii, gdzie początkowo trafił do obozu przejściowego Greta (Nowa Południowa Walia). W latach 1950–1952 pracował fizycznie w fabrykach wyrobów cementowych i metalowych w Melbourne, gdzie następnie zdobył kwalifikacje menedżera. Był aktywnym działaczem polonijnym i społecznym. Pełnił funkcje: sekretarza Związku Polaków, prezesa Związku Polaków, referenta budowy lub zakupu Domu Polskiego; był działaczem Klubu Seniora^[1].

Awanse

• plutonowy podchorąży
• podporucznik – 1938
• porucznik – przed 1 sierpnia 1944 roku
• kapitan – 26 sierpnia 1944 roku
• major –
• podpułkownik –
• pułkownik w stanie spoczynku – 2003^[1].

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
• Krzyż Walecznych
• Krzyż Armii Krajowej
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
• Warszawski Krzyż Powstańczy
• Krzyż Partyzancki
• Krzyż Kampanii Wrześniowej
• Medal Wojska
• Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”
• Medal za Warszawę 1939–1945^[1]
• Odznaka za Rany i Kontuzje (1 rana).

Życie rodzinne

Był synem Juliana i Marii z domu Lewickiej. W 1953 ożenił się z Hildegardą Studnik. Miał z nią dwoje dzieci: Krystynę i Jacka. Od 1990 roku odwiedzał Polskę z córką Krystyną^[1].

Upamiętnienie

W 1992 roku bydgoski oddział Związku Powstańców Warszawskich wyemitował medal upamiętniający kpt. Jacka Wyszogrodzkiego według założeń projektowych Zdzisława Abramka i projektu Stanisławy Wątróbskiej-Frindt. Mennica Polska wybiła 16 sztuk medalu, w tym 6 w srebrze. Awers medalu o średnicy 70 mm przedstawia sylwetkę Jacka Wyszogrodzkiego otoczoną napisem wersalikami: kpt. „Janusz” Jacek Wyszogrodzki • Dowódca Batalionu Armii Krajowej „Oaza”. Oba fragmenty tego tekstu rozdzielone są znakami Polski Walczącej. Na rewersie znajduje się podobizna Syreny z liczbą „17” na tarczy oraz emblemat Batalionu „Oaza” oraz napisy wersalikami: Plac Bernardyński • Las Kabacki • Wilanów • ul. Czerniakowska • Sadyba • Fort Czerniakowski • Sielce • Dolny Mokotów • Skarpa Mokotowska. Na otoku napis wersalikami: 1 VIII 1944 Powstanie Warszawskie 27 IX 1944 • Batalion AK „Oaza”. Oba fragmenty tego tekstu rozdzielone są znakami Polski Walczącej^[2].

Uwagi

Przypisy