Jarnołtówek

Jarnołtówek

wieś
Widok na wieś znad kościoła św. Bartłomieja
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	nyski
Gmina	Głuchołazy
Liczba ludności (2011)	771[1]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-267[2]
Tablice rejestracyjne	ONY
SIMC	0494692
Położenie na mapie gminy Głuchołazy Jarnołtówek
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Jarnołtówek
Położenie na mapie województwa opolskiego Jarnołtówek
Położenie na mapie powiatu nyskiego Jarnołtówek
50°17′05″N 17°25′29″E/50,284722 17,424722
Strona internetowa

Nieoficjalny herb wsi Jarnołtówek

Jarnołtówek (daw. Jarantowice, niem. Arnoldsdorf, cz. Arnoltovice) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie nyskim, w gminie Głuchołazy^[3]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest w Górach Opawskich. Przepływa przez nią rzeka Złoty Potok.

Nieoficjalną częścią wsi są Bolkowice.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego. Do 1975 należała do powiatu prudnickiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 771 osób^[1].

Geografia

Położenie

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 1 km od granicy z Czechami, w północnej części Gór Opawskich. Jarnołtówek zajmuje kilka wzgórz (Krzyżówka, Bukowa Góra, częściowo Srebrna Kopa i Biskupia Kopa). Należy do Euroregionu Pradziad^[4]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Złoty Potok (lewy dopływ Prudnika).

Środowisko naturalne

Wpływ na klimat Jarnołtówka ma sąsiedztwo Gór Opawskich. Średnia temperatura roczna wynosi +7,4 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Jarnołtówka wynoszą 646 mm. Dominują wiatry zachodnie^[5].

Widok na Jarnołtówek z Biskupiej Kopy

Nazwa

W pierwszych źródłach wieś występowała pod nazwą Arnoldi villa (1372), a później jako Arnoldsdorff. Nazwa wsi miała wywodzić się od imienia jej założyciela, czyli czeskiego rycerza Arnolda^[6]. Po przejęciu przez administrację polską w 1945 wieś otrzymała nazwę Jarantowice^[7]. Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 12 listopada 1946^[8].

Historia

(c) Bożena Radzikowska (…, CC BY-SA 3.0

Pomnik upamiętniający obchody 750-lecia Jarnołtówka

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1268. Jarnołtówek, założony przez osadnika i późniejszego pierwszego sołtysa – Arnolda, należał długo do biskupów wrocławskich. Pierwszy kościół w Jarnołtówku wzmiankowany był w XIX wieku^[9], został zbudowany ok. 1260-1300 roku i nosił wezwanie męczenników Felikasa i Adaukta^[10]. Wydobywano tu złoto, odbywały się tu procesy czarownic. W rejonie Jarnołtówka i Pokrzywnej przekraczał granicę szlak handlowy i komunikacyjny z Wrocławia przez Nysę i Prudnik do Ołomuńca^[11].

Pierwsza wzmianka o budowli obronnej w Jarnołtówku pochodzi z 1339. Przypuszczalnie był to niewielki zamek lub strażnica należąca do systemu warowni broniących granice posiadłości biskupów wrocławskich od strony czeskiej. W XVI wieku w centrum miejscowości zbudowano dwór obronny otoczony fosą. W drugiej połowie XIX wieku w jego miejscu powstał nowy dwór, który przetrwał do dziś^[12].

Cesarzowa Augusta Wiktoria podczas oględzin ruin kościoła św. Bartłomieja w Jarnołtówku

Po wojnie trzydziestoletniej we wsi wybuchła epidemia dżumy. W latach 1753–1754 w Jarnołtówku zbudowano nowy kościół, któremu nadano wezwanie św. Bartłomieja. Jarnołtówek bywał często nawiedzany przez powodzie. Największa miała miejsce 13 lipca 1903. Podczas niej zawalił się miejscowy kościół, a na cmentarzu woda ze Złotego Potoku wypłukała i poniosła w dół kilkadziesiąt ludzkich zwłok. Wówczas w okolice Prudnika przybyła cesarzowa Niemiec Augusta Wiktoria. Wizyta cesarzowej w Jarnołtówku została upamiętniona pomnikiem. Dzięki jej pomocy finansowej, w 1907 wzniesiono nowy kościół, a w 1909 zbudowano zaporę wodną w Jarnołtówku^[13]. W okresie międzywojennym na stokach wzniesień zbudowano wiele willi, a w dolinie Złotego Potoku domy wczasowe, sanatoria i pensjonaty.

Z inicjatywy Śląskiego Sudeckiego Towarzystwa Górskiego z Prudnika, w 1924 w Jarnołtówku otwarto schronisko turystyczne, od 1964 znane jako Schronisko PTTK „Pod Kopą Biskupią” im. Bohdana Małachowskiego.

7 października 1938 o godzinie 16:25 przez Jarnołtówek przejeżdżał Adolf Hitler, który po wizytacji Kraju Sudetów udał się do Prudnika na pociąg, którym wrócił do Berlina^[14].

W latach 1945–1950 Jarnołtówek należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Głuchołazy, w latach 1954–1969 do gromady Głuchołazy, a w latach 1969–1972 do gromady Moszczanka.

W latach 1945–1958 stacjonowała tu strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza, która podlegała 45 Batalionowi WOP w Prudniku.

W 1997 Jarnołtówek nawiedziła kolejna wielka powódź. 8 lipca na tamie w Jarnołtówku odnotowano stan wody na poziomie 13,7 m^[15]. Wody Złotego Potoku zabrały całkowicie lub znacznie uszkodziły pięć budynków mieszkalnych, zalanych zostało osiem gospodarstw i zerwane dwa mostki. W tym samym roku Jarnołtówek przystąpił do Programu Odnowy Wsi Opolskiej^[16]. Po reformie administracyjnej w 1999 mieszkańcy Jarnołtówka zaczęli starać się o odłączenie wsi od gminy Głuchołazy i przyłączenie do gminy Prudnik, jako powody podając względy geograficzne, funkcjonalne i gospodarcze^[17]. W marcu 2001 sporządzono pełną dokumentację z Pokrzywnej i Jarnołtówka w sprawie przejścia do gminy Prudnik. Z Pokrzywnej, na 115 głosujących, 112 było za Prudnikiem, natomiast w Jarnołtówku 404 osoby opowiedziały się za Prudnikiem, 10 było przeciw, a 5 nie zajęło stanowiska. Spotkano się wówczas z unieważnieniem wyników przez burmistrza Głuchołaz. W maju 2001 Rada Miejska w Prudniku poprzez uchwałę zaakceptowała starania mieszkańców Pokrzywnej, Jarnołtówka i Trzebiny, a Rada Powiatu Prudnickiego przegłosowała uchwałę o niezajmowaniu stanowiska w tej sprawie^[18]. Temat zmiany przynależności administracyjnej Pokrzywnej i Jarnołtówka powrócił do lokalnych mediów w lipcu 2022, znajdując poparcie burmistrza Prudnika^[19][20][18].

Miejscowość była plenerem kilku odcinków serialu Święta wojna w 2006^[21]. 19 stycznia 2009 mieszkańcy Jarnołtówka rzekomo zaobserwowali UFO, które miało wylądować na łące w północnej części wsi. O zdarzeniu pisały m.in. media japońskie, australijskie, nowozelandzkie, peruwiańskie^[22] i amerykańskie^[23].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[24]:

• kościół par. pw. św. Bartłomieja Apostoła, wzmiankowany w XV w., w latach 1753–1754 przebudowany został w stylu barokowym. Zniszczony podczas powodzi w 1903, został rozebrany, a obecny neoromański kościół wzniesiono w 1907 w pobliżu starego miejsca. Fundatorką kościoła, podobnie jak i zapory na Złotym Potoku, była cesarzowa Augusta Wiktoria
• zespół dworski, wzmiankowany w 1339 r., w obecnej bryle powstał w drugiej połowie XIX wieku na miejscu dawnego dworu obronnego z XVI wieku. Z tego okresu zachowała się fosa i fragment murów:
  • dwór
  • oficyna
  • park
• młyn wodny, ob. dom nr 115, z pocz. XIX w.

inne zabytki:

• zapora przeciwpowodziowa pochodząca z 1909 roku, licząca 15,4 m wysokości i 50 m długości, zabezpieczająca okolicę przed wezbraniami wód Złotego Potoku
• pomnik upamiętniający wizytę cesarzowej Niemiec Augusty Wiktorii w 1903 roku.

• 

  (c) Bożena Radzikowska (…, CC BY-SA 3.0

  Wieża kościoła

• 

  Dwór

• 

  (c) romstar, CC BY-SA 3.0

  Oficyna

• 

  Zapora przeciwpowodziowa

• 

  Pomnik ku czci Augusty Wiktorii

Transport

Religia

W Jarnołtówku znajduje się katolicki kościół św. Bartłomieja Apostoła, który jest siedzibą parafii św. Bartłomieja Apostoła (dekanat Głuchołazy)^[25].

Turystyka

(c) romstar, CC BY-SA 3.0

Dom wczasowy „Potok” w Jarnołtówku

• szlak żółty z Jarnołtówka, prowadzi przez Bukową Górę do schroniska „Pod Biskupią Kopą”, gdzie łączy się ze szlakiem czerwonym biegnącym na Biskupią Kopę.

Przypisy

Bibliografia

• Góry Opawskie. Słownik Geografii Turystycznej Sudetów, M. Staffa (red.), Wydawnictwo I-BIS, Wrocław 2008, s. 123–131.
• Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.

Linki zewnętrzne

• Wieś na stronie gminy. glucholazy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-11-28)].
• Strona www miejscowości