Jarosław Źrałka

Jarosław Źrałka jest znany głównie jako szef projektu archeologicznego badającego pozostałości miasta Nakum

Jarosław Źrałka (ur. 1976[1]) – polski archeolog i majanista, adiunkt w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kierownik ekspedycji archeologicznej badającej Nakum, pierwszego projektu badawczego realizowanego samodzielnie przez polskich naukowców na terenach kultury Majów.

W 1995 ukończył III Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida w Rzeszowie[2]. Jeszcze w czasie studiów, w 1999, uczestniczył w prowadzonych przez Uniwersytet Yale’a wykopaliskach w Aguateca. W 2000 roku obronił pracę magisterską poświęconą archeologii majanistycznej (równolegle z inną znaną polską majanistką, Justyną Olko)[3]. Po podpisaniu przez prof. Mariusza Ziółkowskiego, ówczesnego szefa Andyjskiej Misji Archeologicznej, porozumienia z gwatemalskim instytutem antropologii IDAEH oboje wzięli udział w pracach na stanowiskach w Yaxha, Nakum i Naranjito. W kolejnych latach Źrałka kontynuował rozpoczęte tam badania prekolumbijskich graffiti pozostawionych na ścianach budowli przez ich mieszkańców, a także przez późniejszych twórców odwiedzających miasta Majów w wiele wieków po ich opuszczeniu[3]. Badania zapoczątkowane w 1999 wpłynęły także na wybór tematu pracy doktorskiej Jarosława Źrałki (2005), która dotyczyła rozwoju i upadku ośrodków Majów położonych w rejonie Parku Triangulo w Gwatemali w ciągu tzw. schyłkowego okresu klasycznego (IX-X w. n.e.)[3][4]. Praca została w kolejnym roku nagrodzona przez Prezesa Rady Ministrów[5]. W roku 2015 uzyskał habilitację za książkę pt. Pre-Columbian Maya Graffiti: Context, Dating and Function[6].

W 2005, wraz z Wiesławem Koszkulem, rozpoczął prace archeologiczne w Nakum, w ramach pierwszego projektu archeologicznego realizowanego samodzielnie przez polskich archeologów na terenach zamieszkiwanych dawniej przez Majów[3]. W ramach prac udało się odkryć, między innymi, dwa z bardzo nielicznych niesplądrowanych przez rabusiów grobów władców na tym terenie[7][8], a także szereg unikatowych wytworów ze słabo dotąd udokumentowanego okresu protoklasycznego[9][3].

Wyniki prac w Nakum zostały w 2011 zaliczone przez miesięcznik „Archaeology” do dziesięciu najważniejszych odkryć archeologicznych na świecie, podobną ocenę wystawił im tygodnik „Time”[5]. Prace będące efektem wykopalisk w Nakum przyniosły także Źrałce stypendia w kilku programach Fundacji na rzecz Nauki Polskiej oraz Uniwersytetu Pensylwanii[5].

Jest jednym z organizatorów Cracow Maya Conference, dorocznej konferencji majanistycznej organizowanej w Krakowie[10]; zaprojektował również logo imprezy, którym są słowa „ten, który zabił smoka” zapisane pismem Majów[11]. Prowadzi także zajęcia na temat historii, archeologii, religii i epigrafiki Majów w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego[3].

Od kilku lat Źrałka wraz ze swoim zespołem prowadzi prace badawcze w północnej części departamentu El Quiche w Gwatemali. Badania te dotyczą archeologii i historii jednej z grup Majów (Ixil). Prace są przede wszystkim skoncentrowane na konserwacji, dokumentacji i interpretacji unikatowych fresków z okresu kolonialnego odkrytych w kilku domach indiańskich w Chajul.

Przypisy

  1. ↑ NUKAT
  2. ↑ Kwartalnik Edukacyjny nr 66 by PCEN w Rzeszowie - issuu, issuu.com [dostęp 2018-02-07] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f Jarosław Źrałka, Polskie badania nad kulturą Majów, W. Brzeziński (red.), [w:] Moda Majów. Elita i Dwór – Jaina 600–900 n.e. Katalog wystawy [online], Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, 2010, s. 31–44.
  4. ↑ Jarosław Źrałka, Terminal classic occupation in the Maya sites located in the area of Triangulo Park and the problem of their collapse, Janusz Krzysztof Kozłowski, Robert Sharer, Mariusz Ziółkowski (red.), 2005 [dostęp 2017-06-09] (ang.).
  5. ↑ a b c W poszukiwaniu śladów pierwszych Majów w Nakum, Narodowe Centrum Nauki, 15 września 2011 [dostęp 2017-06-09].
  6. ↑ Jarosław Źrałka, Pre-Columbian Maya Graffiti: Context, Dating and Function, Kraków: Alter, 2014.
  7. ↑ Jarosław Źrałka i inni, In the path of the Maize God: a royal tomb at Nakum, Petén, Guatemala, „Antiquity”, 85 (329), 2011, s. 890–908, DOI: 10.1017/S0003598X00068381, ISSN 0003-598X [dostęp 2019-05-05] (ang.).
  8. ↑ Jarosław Źrałka i inni, From E-Group to Funerary Pyramid: Mortuary Cults and Ancestor Veneration in the Maya Centre of Nakum, Petén, Guatemala, „Cambridge Archaeological Journal”, 27 (3), 2017, s. 451–478, DOI: 10.1017/S0959774317000075, ISSN 0959-7743 [dostęp 2019-05-05] (ang.).
  9. ↑ Jarosław Źrałka, Bernard Hermes, Wiesław Koszkul, The Maya “Protoclassic” from the Perspective of Recent Research at Nakum, Peten, Guatemala, „Journal of Field Archaeology”, 43 (3), 2018, s. 236–256, DOI: 10.1080/00934690.2018.1438690, ISSN 0093-4690 [dostęp 2019-05-05].
  10. ↑ Cracow Maya Conference, Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, luty 2013 [dostęp 2017-06-09] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-31].
  11. ↑ Christophe Helmke, Jarosław Źrałka, On the logo of the Cracow Maya Conference and the etymology of Kraków, „Contributions in New World Archaeology”, 5, 2013, s. 7–16 [dostęp 2017-12-13].

Media użyte na tej stronie

Parque Yaxha Nakum Naranjo Sitio Nakum Enero 2015 01.JPG
Autor: Jorge Antonio Leoni de León, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sitio arqueológico Nakum, Parque Yaxhá Nakum Naranjo, Reserva de la Biosfera Maya, Petén, Guatemala