Jary (Bydgoszcz)

Jary
Osiedle Bydgoszczy
Ilustracja
Park Księżycowy na osiedlu Jary
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miasto

Bydgoszcz

Powierzchnia

1,38 km²

Populacja (2012)
• liczba ludności


6.090[1]

Strefa numeracyjna

0-52

Tablice rejestracyjne

CB

Położenie na mapie Bydgoszczy
Położenie na mapie
Portal Polska
Linia kolejowa nr 131 – zachodnia granica osiedla
Planty nad Kanałem Bydgoskim w obrębie osiedla Jary

Jary – jednostka urbanistyczna (osiedle) miasta Bydgoszczy, położona w jego zachodniej części, przylegająca do Kanału Bydgoskiego.

Położenie

Osiedle Jary usytuowane jest w środkowo-zachodniej części Bydgoszczy i zaliczane do osiedli tzw. Górnego Tarasu Bydgoszczy. Przez linię kolejową nr 131 i 356 sąsiaduje od zachodu z osiedlem Miedzyń, od wschodu z Wilczakiem, na południu z osiedlem Błonie, a na północy poprzez Kanał Bydgoski z Okolem.

Pod względem fizyczno-geograficznym osiedle leży w obrębie makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka, w mezoregionie Kotlina Toruńska. Część osiedla znajduje się w mikroregionie Miasto Bydgoszcz Północne (taras dolny, ok. 48 m n.p.m.), natomiast część leżąca na południu, oddzielona Zboczem Bydgoskim należy do mikroregionu Miasto Bydgoszcz Południowe (taras górny, ok. 68 m n.p.m.)[2].

Historycznie do obecnej jednostki urbanistycznej należy zachodni fragment gminy Wilczak włączonej do miasta w 1920 r.[3]

Nazwa

Nazwa osiedla pochodzi od wąwozu o dość stromych zboczach, nazywanego jarem i odpowiada warunkom terenowym, na których wytyczono w 1910 r. ulicę Jary, obecnie będącą wschodnim fragmentem ul. Czerwonego Krzyża, od ul. Nakielskiej do ul. Lotników[4].

Charakterystyka

Jary są osiedlem o charakterze mieszkaniowym. Południową granicą osiedla jest ulica Stawowa, zachodnią – linie kolejowe nr 131 i 356, rozwidlające się na wysokości ul. Madalińskiego, wschodnią – ul. Lotników i Czerwonego Krzyża, a północną – Stary Kanał Bydgoski. Dolny taras zajmują tereny parkowe nad Kanałem Bydgoskim oraz ul. Nakielska z pierzejami kamienic. Na górnym tarasie znajdują się osiedla domów jednorodzinnych i wielorodzinnych (m.in. osiedle Bydgoskiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego). Południową część zajmuje osiedle Czerwonego Krzyża rozplanowane i częściowo zabudowane w latach 30. XX w. oraz cmentarz parafialny Świętej Trójcy. W centralnej części osiedla, przy Centrum Kształcenia Praktycznego nr 1 znajduje się park Księżycowy. Osiedle przecinają drogi powiatowe: Czerwonego Krzyża, Nasypowa i Władysława IV.

Wśród infrastruktury osiedla znajdują się m.in. liceum ogólnokształcące oraz szkoły średnie i zawodowe[5].

Ludność

W 1970 r. Jary zamieszkiwało 9,1 tys. osób, 20 lat później – 7,0 tys.[6] W kolejnych latach liczba mieszkańców spadała bądź wahała się: w 1998 r. wynosiła 6,3 tys. osób, w 2002 – 6,2 tys., w 2007 – 6,3 tys., a w 2010 r. – 6,2 tys.[7]

Rekreacja

Na terenie Jarów znajduje się ok. 16 ha terenów zieleni urządzonej i 3 ha zieleni nieurządzonej[8]. Głównym obszarem rekreacyjnym jest najstarszy i drugi co do wielkości park w Bydgoszczy, jakim są planty nad Kanałem Bydgoskim. Po południowej stronie Kanału ciągnie się rozległy zadrzewiony teren z alejkami. W parku ukryte są trzy zabytkowe śluzy: IV, V i VI. Na terenie osiedla znajduje się także niewielki park Księżycowy ze stawem urządzony u podnóża Zbocza Bydgoskiego[8].

W 2011 r. na terenie osiedla znajdowały się następujące obiekty sportowe i rekreacyjne[8]:

  • zespół typu Orlik 2012 – przy parku Księżycowym
  • kort tenisowy – ul. Nakielska 70, nad Kanałem Bydgoskim
  • dwa place zabaw – przy parku Księżycowym, ul. Słoneczna 26

Osiedle posiada ścieżkę rowerową biegnącą wzdłuż Kanału Bydgoskiego. Studium transportowe Bydgoszczy przewiduje realizację m.in. drogi rowerowej wzdłuż ulicy Nakielskiej[8].

Historia

Dzieje obszaru stanowiącego jednostkę urbanistyczną Jary dotyczą folwarku założonego w XVIII wieku, wsi, a następnie wschodniej części gminy Wilczak Wielki, włączonej do Bydgoszczy w 1920 r. W XIX wieku folwark podzielono na parcele, które zajmowali dzierżawcy[9]. W 1910 r. drogę wiodącą do folwarku od ul. Nakielskiej nazwano ulicą Jary. W 1937 roku posiadała ona 23 parcele, w tym osiem pustych[4].

W 1921 r. właścicielem resztówki folwarku Wilczak Wielki został Zarząd Główny Polskiego Czerwonego Krzyża w Warszawie. W 1927 roku PCK rozparcelował w całości resztę majątku[9]. Stało się to przyczynkiem do zmiany nazwy ulicy Jary na ul. Czerwonego Krzyża, jej wydłużenia w kierunku zachodnim i wytyczenia w jej sąsiedztwie działek pod zabudowę mieszkaniową. Zgodnie z opracowanym w 1934 r. szczegółowym planem zabudowy, nowe centrum osiedla wytyczono na południe od ul. Czerwonego Krzyża. W prostokątnym obszarze ograniczonym ulicami: Czerwonego Krzyża, Ostroroga, Lotników i Madalińskiego wytyczono sieć uliczek, których nazwy aktualne są po dzień dzisiejszy, a teren podzielono na parcele budowlane przeznaczone dla osób prywatnych. Już w latach 30. zrealizowano tu szereg domów mieszkalnych jedno- i wielorodzinnych o dwóch kondygnacjach. Kompletna zabudowa osiedla nastąpiła jednak dopiero po II wojnie światowej.

Po 1945 r. Wilczak Wielki podzielono na osiedla: Jary i Wilczak, a południowy fragment przypadł osiedlu Błonie, na którym w latach 60. zrealizowane duże osiedle mieszkaniowe. Po 1956 r. w wyniku przeglądu terenów leżących w obrębie obszaru zainwestowania miejskiego, uzbrojonych bądź łatwych do uzbrojenia, Prezydium Miejskiej Rady Narodowej wyłoniło tereny na osiedlu Jary nadające się pod zabudowę mieszkaniową. Przy ul. Nakielskiej – Słonecznej zrealizowano w drugiej połowie lat 60. grupy kilku budynków, oparte na projektach z katalogu budynków typowych, budowane z cegły, w większości z dachami stromymi, kryte dachówką ceramiczną[10].

Intensywniejsza zabudowa jednorodzinna osiedla datuje się od 1961 r., kiedy bydgoska Miejska Rada Narodowa wyznaczyła na tym terenie działki budowlane pod budownictwo indywidualne, finansowane ze środków własnych ludności. W ślad za tym nie szły jednak przedsięwzięcia dotyczące uzbrojenia terenów i budownictwa usługowego, jako że główny front robót przedsiębiorstw uspołecznionych dotyczył budowy osiedli mieszkaniowych na górnym i dolnym tarasie miasta, a następnie w dzielnicy Fordon[10]. Na skutek sukcesywnej zabudowy już w latach 70. wytworzyły się wyraźne kompleksy zabudowy jednorodzinnej w rejonie ulic: Słonecznej, Nakielskiej oraz Stawowej – Czerwonego Krzyża[10].

Rada Osiedla

Pod względem administracyjnym Jary łącznie z Wilczakiem tworzy jednostkę pomocniczą samorządu Miasta Bydgoszczy jako osiedle Wilczak-Jary. Rada Osiedla mieści się przy ul. Nakielskiej 70[11].

Infrastruktura

Obiekty sakralne

Edukacja

  • Przedszkole nr 31
  • SP 13
  • ZS nr 29
  • ZSM nr 2
  • ZSZ Elektryczna
  • ZSZ Mechaniczna

Komunikacja

Przez obrzeża osiedla przechodzi linia kolejowa. Oprócz niej pętle mają tu tramwaje linii 1 i 3:

  • 1 – Las Gdański – Wilczak
  • 3 – Wilczak – Łoskoń

A także linia autobusowa 64 relacji Barwna – Przemysłowa (Bartodzieje)

Ulice na Jarach

  • gen. Antoniego Madalińskiego
  • Barwna
  • Bogusława Sujkowskiego
  • Bolesława Prusa
  • Chłodna
  • Czerwonego Krzyża
  • Drobna
  • Gwieździsta
  • Hoża (w 2017 głosami mieszkańców przeznaczona do utwardzenia w ramach budżetu obywatelskiego)[12]
  • Huzarska
  • Jana Brzozogłowego
  • Jasnogórska
  • Juliana Tuwima
  • Kazimierza Przerwy-Tetmajera
  • Klemensa Janickiego
  • Kornela Makuszyńskiego
  • Księżycowa (281 m; w 2017 utwardzona kosztem 475 tys. 105 zł)[13][14].
  • Mglista
  • Mikołaja Kotowicza (w 2018 głosami mieszkańców przeznaczona do utwardzenia w ramach budżetu obywatelskiego)[15]
  • Mroźna
  • Nasypowa
  • Pochyła
  • Pogodna
  • Tęczowa
  • Wilcza
  • Władysława IV
  • Władysława Syrokomli
  • Wrzesińska
  • Zakopiańska
  • Słupskich
  • Stanisława Bydgosty
  • Średzka
  • Marcina Orłowity
  • Ostroroga
  • Słoneczna

Przypisy

  1. Oficjalny Serwis Bydgoszczy – Liczba ludności w jednostkach urbanistycznych. [dostęp 2014-04-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-21)].
  2. Środowisko przyrodnicze Bydgoszczy, Józef Banaszak (red.), Wydawnictwo Tanan, Bydgoszcz 1996.
  3. Licznerski Alfons, Rozwój terytorialny Bydgoszczy, [w:] Kronika Bydgoska II.
  4. a b Rajmund Kuczma, Patroni bydgoskich ulic. Cz. 2, Południowe osiedla miasta, Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy, 1997, ISBN 83-903231-0-9, ISBN 83-903231-2-5, OCLC 830214522.
  5. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Bydgoszczy, Miejska Pracownia Urbanistyczna w Bydgoszczy – załącznik nr 1 do uchwały nr L/756/09 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 15 lipca 2009 r.
  6. Rogalski Bogumił, Charakterystyka i niektóre uwagi do miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Bydgoszczy, [w:] „Kronika Bydgoska” XVI.
  7. Lokalny Program Rewitalizacji dla miasta Bydgoszczy na lata 2007-2015.
  8. a b c d Tereny wypoczynku i rekreacji w Bydgoszczy – diagnoza stanu istniejącego i kierunku rozwoju. Miejska Pracownia Urbanistyczna w Bydgoszczy, Załącznik do Uchwały nr XXXV/731/12 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 28 listopada 2012 roku.
  9. a b Gordon Wincenty, Bydgoskie dzielnice. Wilczak (Wielki), [w:] „Kalendarz Bydgoski” 1971.
  10. a b c Bałachowska Maria, Gołębiewski Janusz, Rozwój gospodarczy i przestrzenny Bydgoszcz w latach 1945-1970, [w:] „Kronika Bydgoska” IV.
  11. Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Bydgoszczy - Rady Osiedli, www.bip.um.bydgoszcz.pl [dostęp 2020-07-09] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-07] (pol.).
  12. Wilczak - Jary
  13. Wilczak pięknieje. Dzięki finansowej zrzutce mieszkańców
  14. Ulica Księżycowa na Wilczaku oficjalnie otwarta
  15. BBO - wyniki głosowania w 2018 roku

Media użyte na tej stronie

Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Bydgoszcz mapa Jary.PNG
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Mapa lokalizacyjna osiedla Jary w Bydgoszczy
Stary kanał wiosna aa.jpg
Park nad kanałem bydgoskim
Park Księżycowy 1.jpg
Park Księżycowy w Bydgoszczy
Linia kolejowa nr 131 Bdg-Ino na Błoniu.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Linia kolejowa nr 131 Bydgoszcz-Inowrocław na os. Jary-Miedzyń w Bydgoszczy