Jarzmianka większa

Jarzmianka większa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	jarzmianka
Gatunek	jarzmianka większa
	Nazwa systematyczna
	Astrantia major L.; Sp. pl. 1:235. 1753
Synonimy
	Astrantia maior L.;
	Astrantia maior L.;

Kwiatostan

Owoce

Jarzmianka większa (Astrantia major L.) – gatunek rośliny należący do rodziny selerowatych (Apiaceae). Występuje w południowej i środkowej Europie, głównie w górach. W Polsce występuje głównie na południu (jest to północna granica jego zasięgu). Roślina niezbyt pospolita, w górach występuje częściej niż na niżu. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy.

Morfologia

Łodyga: Wzniesiona, naga, żebrowana, ulistniona. Wysokość 40–80 cm^[3].
Liście: Ulistnienie skrętoległe. Zarówno liście odziomkowe^[3], jak i łodygowe na długich ogonkach, głębokodłoniastodzielne, nagie. Ich odcinki mają odwrotnie jajowaty kształt, są wrębne i ząbkowane.
Kwiaty: Kwiatostan złożony – kwiaty zebrane w baldaszki, a te z kolei w nieregularne grono^[3]. Swoim wyglądem przypomina pojedynczy kwiat. Baldaszki otoczone białawymi lub czerwonymi pokrywkami o takiej samej długości, jak baldaszek. Błoniaste pokrywki są zwarte, całobrzegie i mają lancetowaty kształt. Korona kwiatów złożona z 5 białych, lub różowawych płatków.
Owoc: Rozłupka o długości ok. 6 mm, wyrastająca na szypułkach o długości kwiatów, lub nieco dłuższych.

Biologia i ekologia

Rozwój: Bylina, hemikryptofit. Przedprątne, owadopylne kwiaty kwitną od lipca do sierpnia^[4].
Siedlisko: Rośnie w lasach liściastych, zaroślach, ziołoroślach, na łąkach. W górach rośnie od regla dolnego po piętro kosówki, rzadko można ją spotkać także w piętrze halnym. Występuje zarówno na podłożu wapiennym, jak i granitowym.
Fitosocjologia: Gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Fagetalia i Ass. Astrantio-Fraxinetum.
Genetyka: Liczba chromosomów 2n= 28^[5].

Zastosowanie

Jest uprawiana czasami jako roślina ozdobna, zwłaszcza w parkach. Szczególnie nadająca się na rabaty, oraz do kompozycji z innymi roślinami. Dobrze rośnie w półcienistych miejscach. Wymaga stale wilgotnej gleby. Oprócz typowej formy istnieją bardziej ozdobne kultywary, np.: 'Rosea' o różowych kwiatach, 'Sunningdale Variegated' o liściach dużych, żółto i kremowo kropkowanych i różowych kwiatach^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-16] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Teofil Gołębiowski: Rośliny gór i pogórzy. Warszawa: Wydawnictwo"Sport i Turystyka", 1990, s. 135. ISBN 83-217-2710-7.
↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

Bibliografia

Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-16] (ang.).

[Rośliny_gór-3] Teofil Gołębiowski: Rośliny gór i pogórzy. Warszawa: Wydawnictwo"Sport i Turystyka", 1990, s. 135. ISBN 83-217-2710-7.

[4] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[5] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[E-6] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne