Jasin al-Haszimi
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 1882 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 1937 |
| premier Iraku | |
| Okres | od 17 marca 1935 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| minister obrony Iraku | |
| Okres | od 2 sierpnia 1924 |
| Poprzednik | |
| Następca | Nuri as-Sa’id |
| premier Iraku | |
| Okres | od 2 sierpnia 1924 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | przed 1912 – 1936 |
| Siły zbrojne | Armia Imperium Osmańskiego, Siły Zbrojne Wielkiej Syrii, Irackie Siły Zbrojne |
| Główne wojny i bitwy | I wojna bałkańska, II wojna bałkańska, I wojna światowa, powstanie arabskie |
| Późniejsza praca | działacz emigracyjny |
Jasin al-Haszimi (ur. 1882 w Bagdadzie, zm. 1937 w Damaszku) – iracki wojskowy i polityk.
Życiorys
Ukończył szkołę wojskową w Stambule, a następnie szkołę sztabu generalnego armii tureckiej w 1905. Następnie stacjonował na terytorium dzisiejszego Iraku, walczył w wojsku tureckim w wojnach bałkańskich[1]. Był członkiem Sprzysiężenia, niepodległościowej organizacji arabskiej tworzonej przez oficerów armii tureckiej tegoż pochodzenia[2]. Propagował wśród młodzieży w Mosulu idee nacjonalizmu arabskiego[1].
Współpracował z królem Fajsalem, gdy ten próbował budować w Syrii państwo arabskie. Fajsal awansował go do stopnia generalskiego i uczynił szefem sztabu[1]. Działalność al-Haszimiego sprawiła, iż w 1919 został aresztowany przez Brytyjczyków. Po upadku Syrii Fajsala wyjechał do Bejrutu, a stamtąd do Bagdadu. Został deputowanym do irackiej Konstytuanty, a następnie także jej wicemarszałkiem[1].
W 1924 po raz pierwszy stanął na czele rządu[1]. Król Fajsal wytypował go na premiera głównie z uwagi na silnie antytureckie przekonania al-Haszimiego[3]. Był równocześnie ministrem obrony i spraw zagranicznych. Po roku urzędowania jego rząd upadł. W powtórnych wyborach parlamentarnych al-Haszimi ponownie zdobył mandat deputowanego i wszedł do nowego rządu Dżafara al-Askariego jako minister finansów (pozostawał nim do upadku gabinetu w 1928). Tekę tę otrzymał ponownie w rządach Nadżiego as-Suwajdiego (1929-1930) oraz Raszida Alego al-Kilaniego (1933)[1].
W 1930 utworzył Partię Ludową, która miała być przeciwwagą dla Nuriego as-Sa’ida i jego probrytyjskiej polityki[1]. Po roku al-Haszimi porozumiał się z Dżafarem Abu at-Timmanem, liderem Partii Narodowej, by wspólnie utworzyć Partia Bractwa Narodowego. Al-Haszimi był popularny przede wszystkim wśród irackich sunnitów[4]. Partia Bractwa Narodowego przestała istnieć w 1935, gdy Jasin al-Haszimi został po raz drugi premierem Iraku[1]. Nastąpiło to po buncie plemiennym w prowincji ad-Diwanijja. Jego tłumienia odmówił szef sztabu armii irackiej Taha al-Haszimi, brat polityka. Wobec takiej postawy do dymisji podał się premier Dżamil al-Midfa’i, a Fajsal uznał, że jedynie al-Haszimi może uspokoić sytuację. Faktycznie w ciągu tygodnia bunt został zakończony, w znacznej mierze dzięki przekupieniu części przywódców plemiennych; w krótkim czasie zamieszki plemienne zaczęły się powtarzać[5]. W wyborach parlamentarnych w 1935 al-Haszimi ułatwił niektórym szajchom plemiennym wejście do parlamentu, przez co zdobył poparcie także wśród szyitów. Równocześnie w październiku 1935 nakazał bezwzględne tłumienie powstania jezydów w Dżabal as-Sindżar, buntujących się przeciwko polityce rządu centralnego, a w szczególności obowiązkowemu poborowi[6].
Rząd al-Haszimiego wprowadził w Iraku prawo pracy, rozpoczął roboty irygacyjne, był aktywny na arenie międzynarodowej, popierając panarabizm i występując po stronie palestyńskiej w narastającym konflikcie z ludnością żydowską. Był to najtrwalszy z gabinetów rządowych Iraku w okresie przed II wojną światową (funkcjonował 18 miesięcy)[7].
Umacniając swoją władzę, al-Haszimi zaczął sprawować rządy w coraz bardziej apodyktyczny sposób. Zwiększył siłę policji oraz wywiadu, nie godził się z żadną formą krytyki swojego gabinetu, tłumiąc kolejne protesty na prowincji, manifestacje w stolicy oraz zamykając opozycyjne pisma[8]. Ignorował również postulaty mniejszości etnicznych[7]. Ograniczał znaczenie parlamentu, rządząc przy pomocy dekretów. Jego postawa zaczęła budzić niechęć króla, obawiającego się ambicji al-Haszimiego[8]. Ostatecznie jednak jego rządy obalił spisek Hikmata Sulajmana i gen. Bakra Sidkiego. W październiku 1936 Bakr Sidki dokonał zamachu stanu. W jego trakcie lotnictwo zrzuciło kilka bomb w pobliżu kancelarii premiera, co skłoniło al-Haszimiego do natychmiastowej rezygnacji (król Ghazi I był najprawdopodobniej uprzedzony o planowanym puczu i nakazał nie powstrzymywać jego organizatorów). Jasin al-Haszimi udał się na emigrację do Syrii pod protektoratem francuskim, gdzie zmarł po roku[8].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h Ghareeb E., Dougherty B.: Historical Dictionary of Iraq. Scarecrow Press, 2004, s. 90-91. ISBN 978-0-8108-6568-6.
- ↑ Jamsheer H. A.: Współczesna historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2007, s. 20-21. ISBN 978-83-89899-82-8.
- ↑ Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 85. ISBN 978-83-05-13567-2.
- ↑ Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 100. ISBN 978-83-05-13567-2.
- ↑ Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 112-113. ISBN 978-83-05-13567-2.
- ↑ Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 117. ISBN 978-83-05-13567-2.
- ↑ a b Dziekan M.: Historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2002, s. 158. ISBN 978-83-89899-82-8.
- ↑ a b c Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 118-119. ISBN 978-83-05-13567-2.
Media użyte na tej stronie
Coat of arms of Iraq as adapted to new 2008 form of national flag -- standard pan-Arab "Eagle of Saladin" with shield of the tricolor of national flag (with the "Takbir" الله أكبر in Kufic text, as on the flag), holding a scroll with the words جمهورية العراق; (Jumhuriyat al-`Iraq "The Republic of Iraq").