Jaskinia Wielka Śnieżna

Jaskinia Wielka Śnieżna

Pierwszy Płytowiec
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Położenie	Tatry Zachodnie Dolina Małej Łąki Dolina Litworowa Małołączniak
Właściciel	Skarb Państwa (Tatrzański Park Narodowy)
Długość	23 753 m
Głębokość	808 m
Deniwelacja	824 m
Wysokość otworów	1906 (Jaskinia Wielka Litworowa), 1875 (Jaskinia nad Kotlinami), 1852 (Jasny Awen), 1701 (Jaskinia Śnieżna), 1672 (Jaskinia Wilcza) m n.p.m.
Wysokość otworów nad dnem doliny	86 (Jaskinia Wielka Litworowa), 225 (Jaskinia nad Kotlinami), 200 (Jasny Awen), 50 (Jaskinia Śnieżna), 150 (Jaskinia Wilcza) m
Ekspozycja otworów	ku NW (Jaskinia Wielka Litworowa), E (Jaskinia nad Kotlinami), ku górze (Jasny Awen), E (Jaskinia Śnieżna), NE (Jaskinia Wilcza)
Data odkrycia	znana od dawna (Jaskinia Wielka Litworowa), 1966 (Jaskinia nad Kotlinami), znana od dawna (Jasny Awen), 1959 (Jaskinia Śnieżna), 1996 (Jaskinia Wilcza)
Ochrona i dostępność	dostępna dla taterników jaskiniowych (z wyłączeniem Jaskini Wilczej)[1]
Kod	(nr inwentarzowy PIG): (Jaskinia Wielka Litworowa) T.E-12.01, (Jaskinia nad Kotlinami) T.E-12.06, (Jasny Awen) T. E-12.05, (Jaskinia Śnieżna) T.E-13.01, (Jaskinia Wilcza) T.E-12.64
Położenie na mapie Tatr Jaskinia Wielka Śnieżna
49°14′24″N 19°55′23″E/49,240000 19,923056

Jaskinia Wielka Śnieżna (Wielka Jaskinia Śnieżna, System Jaskiniowy Nad Kotlinami - Śnieżna) – najgłębsza i najdłuższa jaskinia Polski oraz najgłębsza jaskinia Tatr. Niektóre części jaskini są słabo zbadane i udokumentowane. Długość odkrytych dotychczas korytarzy wynosi 23 753 metry, a deniwelacja 824 metry^[2].

Jaskinia Wielka Śnieżna jest określeniem obejmującym 5 jaskiń poznawanych niezależnie od siebie i w wyniku odkryć w pewnym momencie (w różnych latach) łączonych  ze sobą. Są to: Jaskinia Śnieżna, Jaskinia Wielka Litworowa, Jaskinia nad Kotlinami, Jasny Awen i Jaskinia Wilcza^[3][4]. 

Plan całej jaskini

Przekrój całej jaskini

Korkociąg

Wielka Studnia

Wodociąg

Otwór Jaskini Śnieżnej

Jaskinia Śnieżna

Wejście do niej znajduje się w Wyżniej Świstówce w Dolinie Małej Łąki u podnóża ściany opadającej z Kotlin na wysokości 1701 metrów n.p.m. Jaskinia stanowi główną, najwcześniej poznaną część systemu Jaskini Wielkiej Śnieżnej. Jej długość wynosi około 14 954 metry, a deniwelacja 622 metry^[5].

Opis jaskini

Partie wejściowe. Otwór wejściowy jest trójkątny o szerokości i wysokości około 2 metrów. Za nim położony jest stromo opadający korytarz Rura (w bok skierowane są niezbadane korytarzyki), który przechodzi w obszerny Lodospad (50 metrów głębokości). Poniżej znajduje się Salka z Wyciągiem i zaczyna się Wielka Studnia (66 metrów głębokości) (na zdjęciu). Za nią rozpoczyna się ciąg progów nazwanych Pierwszy Płytowiec (3 progi) (na zdjęciu) i Drugi Płytowiec (3 progi). Następnie korytarz prowadzi do miejsca zwanego Pierwszy Biwak (−280 metrów). Ciągnie się tu korytarz Wodociąg (na zdjęciu) z płynącym potokiem, łączący poszczególne partie jaskini.

Studnie za Trawersem. Partie te zaczynają się bocznym korytarzykiem na początku Wielkiej Studni. Korytarzyk przechodzi w studnie, o różnej wysokości, położone równolegle do Wielkiej Studni. Najniższa z nich Beczkowata Studnia dochodzi do Pierwszego Płytowca.

Kominy Amoku i Partie Animatorów. Boczna odnoga odchodząca od Drugiego Płytowca, a dalej do Sali Lwa. Znajdują się tu wysokie kominy w większości równoległe do Wielkiej Studni. Kominy Amoku zaczynają się w Sali Lwa. Największy z kominów – Komin Szalonych Krów ma 45 metrów wysokości. Partie Animatorów również zaczynają się w Sali Lwa. Komin wysokości 35 metrów doprowadza do jednej z większych sal jaskini – Sali Wesołej Warszawki (45 × 15 metrów). Odchodzą stąd niezbadane do tej pory głębokie kominy i studnie.

Krakowskie Kominy. Partie te odchodzą od Wodociągu. Jest to szereg kominów połączonych dużymi salami. Najwyższy komin ma 42 metry wysokości.

Ciągi Zakopiańskie – Partie Wrocławskie. Ciągi Zakopiańskie odchodzą od Wodociągu i są stosunkowo poziome. Najbardziej charakterystyczne miejsca to: Salka Gotycka z Wodospadem I (15,5 metra wysokości) i Suchy Biwak. Odchodzą od nich Partie Wrocławskie – ciąg korytarzy pnących się gwałtownie w górę. Znajdują się tam m.in. Białe Kaskady i Sala 3 Kominów.

Warszawskie Kaskady. Partie jaskini odchodzące od Salki Gotyckiej. Znajduje się tu duża ilość jeziorek, kaskad i wodospadów.

Biała Woda – Przemkowe Partie. Od Wodospadu I prowadzi parę korytarzy dochodzących do miejsca nazwanego Pod Wantą. Stąd albo suchym korytarzem Korkociąg (na zdjęciu) albo ciągiem malowniczych kaskad można dojść do Salki ze Żwirem, Wodospadu II i Wodospadu III. W bok od Białej Wody odchodzą Przemkowe Partie. Charakterystyczne są w nich: Komin Biwakowy, Ścieżka Zdrowia i dwa duże korytarze: Meander Magisterski i Gang Olsena.

Marmitowy Korytarz – Błotne Łaźnie – Syfon Dziadka. Najniżej położona część jaskini. Z Partii Białej Wody odchodzi w dół Marmitowy Korytarz z jeziorkiem. Dochodzi on do Biwaku II. Poniżej pojawia się potok tworzący Wodospad IV. W bok odchodzi Galeria Krokodyla, w dół natomiast spływa potok tworzący Wodospad V. Tu korytarze rozdzielają się. Jeden prowadzi przez Studnię Wiatrów (35 metrów głębokości) do historycznego dna jaskini – Syfonu Dominiki, drugi poprzez trawers studni doprowadza wśród wodospadów i studnie (m.in. Parszywą Siedemnastkę) do najniższego miejsca w całej Jaskini Wielkiej Śnieżnej dostępnym bez nurkowania – Syfonu Dziadka (−784,8 metra). Nurkując natomiast w Syfonie Dominiki, można dostać się do niezalanych korytarzy, gdzie znajduje się Syfon Beaty. Następnie idąc korytarzem i mijając Wodospad VI, dociera się do niezbadanych korytarzy z syfonem o nazwie Jeziorko X. Głębokość −7,1 metra osiągnięta w syfonie jest aktualnie najgłębszym poznanym punktem całej jaskini (−808 metrów).

Galeria Krokodyla – połączenie z Jaskinią Wielką Litworową. W bok od Wodospadu IV odchodzi korytarz z kaskadami do Galerii Krokodyla. Można tu spotkać partie Koniec Świata i Koniec Świata II, Suchy Komin i Mokry Komin. Wspinając się trzema wysokimi kominami, można dotrzeć do Partii Za Czterema Zaciskami. Dalej znajduje się sztucznie poszerzona Szczelina Elektromagla łącząca Jaskinię Śnieżną z Jaskinią Wielką Litworową.

Rejon Połączenia. Od Partii Animatorów odchodzą Partie za Kolankiem. Są tu korytarze z progami i ciekiem wodnym. Łączą się one w Białej Salce z Jaskinią Wilczą. W pobliżu znajdują się również korytarze łączące jaskinię z Jaskinią nad Kotlinami^[6][7].

Jaskinia Wielka Litworowa

Druga pod względem długości jaskinia w systemie Jaskini Wielkiej Śnieżnej. Wejście do niej znajduje się w Dolinie Litworowej w zboczu Małołączniaka na wysokości 1906 metrów n.p.m. Jej długość wynosi 7185 metrów, a deniwelacja 370 metrów^[8].

Opis jaskini

Plan Jaskini Wielkiej Litworowej

Jest to jaskinia o ukształtowaniu pionowym. Otwór wejściowy jest wylotem studni (14 metrów). Doprowadza ona do głównego korytarza jaskini. W bok odchodzą Partie Wielkanocne i Mieszkanko. Ciąg główny prowadzi dalej przez głębokie studnie: Pierwszą Pięćdziesiątkę (43,5 metra głębokości), Studnię Flacha (28 metrów) i Drugą Pięćdziesiątkę (50 metrów). W bok studni odchodzi boczna odnoga – Partie Bielskie i Nowe Partie Bielskie. Z dna Drugiej Pięćdziesiątki korytarz główny prowadzi do progu Pierwszy Płytowiec, do Sali pod Płytowcem (odchodzą stąd Partie Zakopiańskie) oraz trzech kolejnych Płytowców. Stąd opada korytarz prowadzący do Magla – miejsca połączenia z Jaskinią Śnieżną.

Partie Wielkanocne. Prowadzą do najwyższego punktu jaskini. Jest to ciąg niewielkich korytarzyków i kominów.

Mieszkanko. Charakterystyczne miejsca to: Salka J, Salka z Antresolą, Balkon Apaczów, komin Eskalator.

Partie za Drugą Pięćdziesiątką, Partie Bielskie i Nowe Partie Bielskie. Wielka boczna odnoga jaskini o łącznej długości około 2800 metrów. Najpierw prowadzi do Salki Susełka, a następnie do studni Smukłej Osiemnastki. Dalej główny korytarz Partii Bielskich biegnie progami skalnymi do sali Kolektor z wodospadem (w bok odchodzą Partie Bułki i Kołka), Górnych Kaskad i Kominka Eldorado. Stąd korytarz z Wielką Wantą wiedzie do Wodnej Sali. Od kominka Eldorado inny korytarz prowadzi m.in. do Ptasiej Sali i Zawaliska.

Partie Zakopiańskie. Jest to ciąg wąskich salek i studzienek z okresową strugą wody^[7][6].

Jaskinia nad Kotlinami

Wejście do niej znajduje się w Wyżniej Świstówce w Dolinie Małej Łąki w pasie skałek zamykających od góry Kotliny na wysokości 1875 metrów n.p.m. W pobliżu jest otwór Jaskini Małołąckiej. Długość Jaskini nad Kotlinami wynosi około 1465 metrów, a deniwelacja 433,5 metra^[9].

Opis jaskini

Jest to jaskinia o ukształtowaniu pionowym. Niewielki otwór prowadzi do korytarzyka rozszerzającego się w pochylnię schodzącą nad Studnię Zlotową o głębokości 74 metrów. Z dna studni Korytarz Piarżysty (znajduje się tu połączenie z Jasnym Awenem) prowadzi do następnych studni: Beczki, Studni Piętrowej, Studni pod Wantą, Studni z Mostami (44 metry głębokości). Dalej znajduje się Czerwona Salka i znów studnie: Mokra Czterdziestka (36 metrów głębokości), Studnia Szywały (63 metry). Poniżej ciąg główny prowadzi do największej studni w całym systemie Jaskini Wielkiej Śnieżnej – Setki (110 metrów zjazdu). Na dnie studni znajduje się połączenie z Jaskinią Śnieżną^[6][7].

Jasny Awen

Otwór jaskini znajduje się 40 metrów od wejścia do Jaskini nad Kotlinami w Wyżniej Świstówce w Dolinie Małej Łąki na wysokości 1852 metrów n.p.m. W pobliżu jest otwór jaskini Studnia z Kosówką. Długość Jasnego Awenu wynosi około 115 metrów, a deniwelacja 61 metrów.

Opis jaskini

Jest to jaskinia o ukształtowaniu pionowym. Zaczyna się studnią o głębokości 10 metrów. Następnie korytarz opada w dół do zacisku Bumerang, za którym znajdują się dwie studnie doprowadzające do Piarżystego Korytarza w Jaskini nad Kotlinami^[6][7].

Jaskinia Wilcza

To najmniejsza jaskinia w systemie. Wejście do niej znajduje się w Dolinie Małej Łąki w ścianach opadających z Kotlin do Niżniej Świstówki na wysokości 1672 metrów n.p.m. Jej długość wynosi około 54,7 metra, a deniwelacja 16 metrów.

Opis jaskini

Jaskinia zaczyna się 5-metrową pochylnią doprowadzającą do 7-metrowego progu, a dalej do salki, skąd poprzez zacisk połączona jest z Jaskinią Śnieżną^[6][7].

Przyroda

W Jaskini Wielkiej Śnieżnej występuje bardzo dużo cieków wodnych. Łączą się one w niższych partiach jaskini w coraz większe ciągi wodne, doprowadzające wodę do końcowych syfonów. Barwienie potoku w Wodociągu wykazało, iż spływająca ciągiem głównym przez Syfon Dominiki woda wypływa w Lodowym Źródle. W wielu miejscach jaskini występuje deszcz podziemny.

Większe ilości stałego śniegu i lodu zalegają we wstępnych partiach Jaskini Śnieżnej. W Jaskini Wielkiej Litworowej zamarza jeziorko na dnie Pierwszej Pięćdziesiątki, a lód utrzymuje się często do lata.

Występowanie fauny w jaskini nie było badane, prawdopodobnie w systemie występuje głównie fauna wodna i nietoperze^[7].

Opis odkryć

System Jaskini Wielkiej Śnieżnej był odkrywany jako kilka niezależnych jaskiń. Od dawna była znana Jaskinia Wielka Litworowa oraz Jasny Awen. Otwór Jaskini Śnieżnej został odkryty przez grotołazów zakopiańskich (Józef Frączek i Bronisław Nowina-Noiszewski^[7]) w roku 1959 na podstawie wskazówek górali. Jaskinię nad Kotlinami odkryto siedem lat później (Christian Parma), z kolei Jaskinię Wilczą dopiero w roku 1996 jako rezultat badania przepływu powietrza.

W Jaskini Śnieżnej już rok po odkryciu udało się uzyskać głębokość −545 metrów, co dawało jej wówczas 4. pozycję wśród najgłębszych jaskiń na świecie. W 1961 roku osiągnięto syfon na poziomie −567 metrów. Jaskinia nad Kotlinami w 1969 roku została wyeksplorowana do −450 metrów i połączyła się ze Śnieżną, a całość uzyskała nazwę Jaskini Wielkiej Śnieżnej. Głębokość całego systemu ustaliła się wówczas na 783 metrach (wtedy 6. miejsce na świecie). Jaskinię Jasny Awen przyłączono do Wielkiej Śnieżnej w roku 1978. W latach 1972–1985 pokonano syfony Dominiki i Beaty i osiągnięto najniższy punkt jaskini (Jeziorko X). Następnie odkryto ciąg kominów zwany Partami Wrocławskimi oraz Galerię Krokodyla, która na przełomie 1995 i 1996 roku połączyła się z Jaskinią Wielką Litworową, zwiększając deniwelację jaskini o ponad 200 metrów. Kolejnych odkryć o łącznej długości ponad 7000 metrów dokonano w partiach: Przemkowych, Za Kolankiem, Amoku i Animatorów. W 1999 roku w skład systemu weszła Jaskinia Wilcza, stając się tym samym najniższym otworem Wielkiej Śnieżnej.

Na przełomie grudnia 1968 i stycznia 1969 wyprawa wrocławskiej Sekcji Grotołazów kierowana przez Bernarda Uchmańskiego dokonała wspinaczkowego wyjścia od Syfonu Dominiki do otworu jaskini. Był to ówczesny rekord świata (640 m pomiędzy dnem a otworem wejściowym jaskini) we wspinaczce jaskiniowej bez korzystania z lin i drabinek^[10][11]. Członkami wyprawy byli także Roman Galar, Jerzy Masełko, Andrzej Ostromęcki, Kazimierz Piotrowski i Norbert Pospieszny^[12]. Wszyscy zostali odznaczeni Medalem za Wybitne Osiągnięcia Sportowe.

Wypadki

Mimo że w wyprawach do jaskiń tatrzańskich (poza jaskiniami udostępnionymi turystycznie) mogą brać udział wyłącznie osoby z uprawnieniami, odpowiednio przeszkolone i będące członkami klubów taternictwa jaskiniowego, dochodzi w nich do wypadków, a akcje ratunkowe w jaskiniach należą do najtrudniejszych.

Od chwili odkrycia Jaskini Wielkiej Śnieżnej doszło w niej do wielu wypadków, w tym siedmiu śmiertelnych.

Pierwszy wypadek śmiertelny miał miejsce 6 maja 1970 roku. Po trwającej trzy dni akcji w Jaskini nad Kotlinami podczas wyjścia 70-metrową studnią zmarł z wyczerpania grotołaz z Gliwic Witold Szywała (studnia została nazwana jego nazwiskiem). Zespół, w którym Szywała wychodził jako ostatni nie był w stanie udzielić mu pomocy ani opuścić go na dno studni i zabezpieczyć do przybycia pomocy, pomimo iż jeden z uczestników opuścił się do Szywały gdy ten jeszcze żył. Zespół ratowniczy z powierzchni nie dotarł do Szywały w wyniku wypadku - wskutek zerwania liny nogę złamał Christian Parma, a dalszą akcję ratunkową przerwał nagły przybór wody spowodowany przez ocieplenie na powierzchni. Ciało Szywały zostało ostatecznie zabezpieczone przez zespół ratowników dopiero 25-26 czerwca i wydobyte na powierzchnię 14-19 lipca podczas akcji, w której brało udział 54 ratowników i grotołazów. Wypadek oraz problemy operacji ratowniczej ujawniły wiele problemów logistycznych oraz szkoleniowych, które stały się podstawą do szerokiej dyskusji w środowisku oraz zmian w programie szkoleniowym taterników jaskiniowych^[13][14].

W sierpniu 1971 roku, wychodząc z Jaskini nad Kotlinami, w studni wejściowej, zginął doświadczony grotołaz z Częstochowy, Marek Żelechowski (przetarcie prusika)^[15].

W lipcu 1994 roku w Parszywej Siedemnastce zginął 24-letni grotołaz z Wrocławia (nie miał asekuracji)^[16].

W sierpniu 1997 roku w Studni Wiatrów, na skutek wypadnięcia z liny, zginął słowacki grotołaz (nie miał zawiązanego węzła na końcu liny)^[16].

W listopadzie 2001 roku w Studni z Mostami zginął, uderzony spadającym kamieniem, doświadczony grotołaz z Katowic, Waldemar Mucha^[17].

17 sierpnia 2019 roku w Przemkowych Partiach zaginęło dwóch, odciętych przez wodę, grotołazów z Wrocławia. W skomplikowanej akcji, po 5 dniach wysadzania skał, ratownikom TOPR udało się dotrzeć do miejsca, z którego można było dostrzec ciało jednego z nich. Choć nie udało się do niego dostać, to intensywną akcję ratunkową zakończono. 30 sierpnia ratownicy dotarli do obu grotołazów^{[18][19][20][21]}. 5 września wydobyto ich ciała na powierzchnię^[22].

Przypisy

Bibliografia

• Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
• Tatry polskie. Mapa topograficzna 1:10 000. Zarząd Topograficzny Sztabu Generalnego WP, Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe, 1984
• Jerzy Grodzicki [red.], Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego. Wielkie jaskinie Doliny Małej Łąki, PTPNoZ, Warszawa,  2002.