Jasna Polana (Kazachstan)

Jasna Polana
Państwo

 Kazachstan

Obwód

północnokazachstański

Rejon

Tajynsza

Populacja (2009)
• liczba ludności


1449

Nr kierunkowy

+7 71536

Kod pocztowy

151035

Położenie na mapie Kazachstanu
Ziemia53°56′56″N 70°16′50″E/53,948889 70,280556

Jasna Polana (kaz. i ros. Ясная Поляна, Jasnaja Polana) – wieś w północnym Kazachstanie, w obwodzie północnokazachstańskim, w rejonie Tajynsza, siedziba administracyjna okręgu wiejskiego Jasna Polana (należą do niego także wsie Daszko-Nikołajewka, Nowodworowka i Wiszniowka). W 2009 roku liczyła 1449 mieszkańców[1].

Historia

Wieś została założona w 1936 roku przez polskich zesłańców[2][3], wysiedlonych w początkowej fazie operacji polskiej NKWD z terenów zlikwidowanych wówczas narodowościowych jednostek administracyjnych Polskiego Rejonu Narodowego im. Juliana Marchlewskiego i Polskiego Rejonu Narodowego im. Feliksa Dzierżyńskiego na terenie Ukraińskiej SRR[4][5]. Po przyjeździe zesłańcy zostali ewakuowani z transportu na teren stepowy, gdzie mieli sobie stworzyć warunki bytowe. Początkowo mieszkali w namiotach, następnie w ziemiankach[6], żyli w bardzo trudnych warunkach z uwagi na surowy klimat, braki żywności i lekarstw, a także prześladowania i aresztowania[7]. Nazwę wsi nadali Polacy (do tej pory miejsca były mianowane numerowaną nomenklaturą: „uczastka” i „toczka” oznaczająca punkt osadniczy[8], zaś Polacy zastępowali je nazwami kojarzonymi z nostalgią za opuszczonymi obszarami ojczystymi[9]). Od 1937 roku do 1960 roku tzw. „specprzesiedleńcy” (ros. spiecpieriesielency; dotyczyło ich ograniczenie wolności osobistej, obowiązek comiesięcznego meldowania się u komendanta, specjalne regulacje prawne, np. wzbraniające swobodnego poruszania się, korespondencji[10]). W przeszłości wieś miała charakter polsko-niemiecki ludnościowy[11] (Niemcy byli także przesiedlani z terenów ukraińskich do Kazachstanu[12]).

Demografia

Spis ludności z 2009 roku wykazał liczbę ludności wsi 1449 osób, w tym 736 kobiet i 713 mężczyzn (w 1989 roku ludność wynosiła 2229 osób, w tym 50% Niemców[2], w 1999 roku populacja wynosiła 1697, w tym 892 kobiet i 805 mężczyzn)[1]. W 1989 roku ok. połowę mieszkańców Jasnej Polany stanowiła ludność niemiecka[2], która po rozpadzie ZSRR w większości powróciła do Niemiec[13][14] (łącznie ok. 2000 osób[11]). Większość mieszkańców Jasnej Polany stanowią Polacy[14], według różnych szacunków w ostatnich latach ludność polska stanowi ok. 50% (poza tym Białorusini, Ukraińcy, Rosjanie, Uzbecy i Kazachowie[5]), ponad 60%[15], 70%[16], 90%[5] lub nawet niemal 100%[17]. Łączna liczba Polaków zamieszkujących w obrębie Jasnej Polany może wynosić ok. 2500[14][18].

Pod koniec lat 90. XX wieku część Polaków skorzystała z rosyjskiego prawodawstwa repatriacyjnego i przeniosła się do miasta Oziorsk w obwodzie kaliningradzkim w Rosji, położonego ok. 10 km od północnej granicy z Polską (ponadto część z nich wybrała repatriację do Niemiec)[19][20].

Polonia

We wsi znajduje się od 1994 roku kościół rzymskokatolicki[2], w którym funkcjonuje parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy[21], wokół której skupia się życie religijne Polaków oraz kultywuje się język polski podczas nabożeństw[5]. Ponadto od ok. 1999 roku działał we wsi Dom Polski[5] (inicjatorem powstania był ks. Piotr Brotoń[16]), oficjalnie otwarty jako Dom Polskiej Kultury i Języka w kwietniu 2002 roku przez ministra spraw zagranicznych RP Włodzimierza Cimoszewicza[22][23][24], od 17 grudnia 2005 roku w nazwie ma oficjalny patronat Jana Pawła II[25]. Prowadzone były w nim biblioteka, nauka języka polskiego, tańca oraz spotkania i uroczystości w ramach polskich świąt państwowych i religijnych[16], w 2002 roku zorganizowano „Wieczory Teatralne”[26]. Kilka lat temu Dom Polski w Jasnej Polanie przestał istnieć, a w budynek został zaadaptowany na siedzibę władz lokalnych. W 2012 roku udało się odzyskać bibliotekę polonijną, która aktualnie znajduje się w budynku parafialnym. W 2012 roku, dzięki uprzejmości dyrektora spółki „Tajynsza-Astyk”, został zakupiony nowy dom, który ma służyć miejscowej ludności w ramach Domu Polskiego. Remont budynku rozpoczął się w 2013 roku dzięki zaangażowaniu parafii oraz miejscowej ludności.

W 2013 roku grupa młodzieży polskiej, wśród nich mieszkańcy Jasnej Polany otrzymała stypendia ufundowane przez Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”, dzięki czemu trafiła do Polski. Młodzież zamieszkuje w podwarszawskiej Falenicy i studiuje na polskich uczelniach[27][14]. Stowarzyszenie funduje także mieszkańcom wsi odwiedziny w Polsce[15] i wspiera ich organizując zbiórki pieniężne w Polsce[28]. W jednostkowym zakresie Polaków z Jasnej Polany obejmuje repatriacja do ojczyzny w ramach rządowego programu „Rodak”[14].

Pod koniec kwietnia 2013 roku Jasną Polanę oraz położoną nieopodal wieś Zielony Gaj, również zamieszkaną głównie przez Polaków, odwiedziła delegacja Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej[29].

Oświata i przemysł

W Jasnej Polanie działa szkoła średnia[2]. Do początku XXI wieku funkcjonował państwowy kołchoz, później sprywatyzowany[5][17], który zajmuje obszar ok. 200 tys. ha i jest zarządzany przez kazachski holding[14]. We wsi działa kompleks mleczarski[30][31][32].

Przypisy

  1. a b Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары – Солтүстік Қазақстан облысы. Қазақстан Республикасы Статистика агенттігі. [dostęp 2014-01-08]. (kaz.).
  2. a b c d e НЕМЦЫ РОССИИ. НАСЕЛЕННЫЕ ПУНКТЫ И МЕСТА ПОСЕЛЕНИЯ. ЭНЦИКЛОПЕДИЧЕСКИЙ СЛОВАРЬ. wolgadeutsche.net, 2006. [dostęp 2013-12-28]. (ros.).
  3. Польский излом. z001.kz, 31 maja 2013. [dostęp 2013-12-28]. (ros.).
  4. Ojczyzna nie czeka. gosc.pl, 20 grudnia 2012. [dostęp 2013-12-28].
  5. a b c d e f Z Kazachstanu do Polski. przewodnik-katolicki.pl, 2006. [dostęp 2013-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 grudnia 2013)].
  6. Polacy w sowietach w okresie międzywojennym. pamiec.pl. [dostęp 2013-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 grudnia 2013)].
  7. Wyszliśmy spod płaszcza Gogola. mateusz.pl, 2008. [dostęp 2013-12-28].
  8. Polacy w Azji Centralnej. Analiza czynników kształtujących zesłańczą zbiorowość i jej stan obecny. orka.sejm.gov.pl. [dostęp 2013-12-28].
  9. Antoni Kuczyński: Gdzie step szeroki - z dziejów związków polsko-kazachskich. Część III. zeslaniec.pl. [dostęp 2013-12-28].
  10. O deportacji Polaków do Kazachstanu. glospolski.narod.ru. [dostęp 2013-12-28].
  11. a b Walczymy o ustawę repatriacyjną. naszdziennik.pl, 25 sierpnia 2013. [dostęp 2013-12-28].
  12. НЕМЦЫ В КАЗАХСТАНЕ. ПРОБЛЕМЫ ИСТОРИИ И ЯЗЫКА. ca-c.org. [dostęp 2013-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 grudnia 2013)].
  13. Pilot wycieczek. Oblicza Kazachstanu. walkwarsaw.com. [dostęp 2013-12-28].
  14. a b c d e f Adoptuj studenta z Kazachstanu. naszdziennik.pl, 28-29 grudnia 2013. [dostęp 2013-12-28].
  15. a b Wyprawa z Zielonego Gaju. naszdziennik.pl, 17-18 sierpnia 2013. [dostęp 2013-12-28].
  16. a b c Są sprawy, które nas jednoczą. glospolski.narod.ru. [dostęp 2013-12-25].
  17. a b Repatriacja z głową. rp.pl, 4 lipca 2011. [dostęp 2013-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 grudnia 2013)].
  18. Walczymy o przetrwanie. naszdziennik.pl, 28-29 grudnia 2013. [dostęp 2013-12-28].
  19. Trudny powrót z Kazachstanu. usosweb.uw.edu.pl. [dostęp 2013-12-28].
  20. Sen o Polsce... przez zatrzaśnięte drzwi. deon.pl, 22 września 2010. [dostęp 2013-12-28].
  21. Archidiecezja Najświętszej Marii Panny w Astanie. catholic-kazakhstan.org. [dostęp 2013-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 stycznia 2012)].
  22. Kazachstan: Cimoszewicz otworzył Dom Polonii. wp.pl, 28 kwietnia 2002. [dostęp 2013-12-28].
  23. Cimoszewicz w Kazachstanie z Polonią: pamiętamy o was. polonia.dk, 29 kwietnia 2002. [dostęp 2013-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 grudnia 2013)].
  24. Глава МИД Польши встретился с представителями польской диаспоры. gazeta.kz, 30 kwietnia 2002. [dostęp 2013-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 grudnia 2013)]. (ros.).
  25. Historyczny dzień w Jasnej Polanie. glospolski.narod.ru. [dostęp 2013-12-28].
  26. Wieczory Teatralne. teatr108.republika.pl. [dostęp 2013-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 grudnia 2013)].
  27. Młodzi Polacy z Kazachstanu: Nasze miejsce jest tutaj. gazeta.pl, 2 czerwca 2013. [dostęp 2013-12-28].
  28. Potomkowie polskich rodzin z kazachstanu w Polsce. Informacja o wynikach zbiórki publicznej. wspolnota-polska.waw.pl, 13 grudnia 2013. [dostęp 2013-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 grudnia 2013)].
  29. Wizyta delegacji Sejmu RP w Kazachstanie. almaty.trade.gov.pl, 30 kwietnia 2013. [dostęp 2013-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 grudnia 2013)].
  30. Северный Казахстан: В селе Ясная Поляна к запуску готовится современный молочный комплекс. kazakh-zerno.kz, 21 lipca 2009. [dostęp 2013-12-28]. (ros.).
  31. Глава государства Нурсултан Назарбаев совершил рабочую поездку в Северо-Казахстанскую область.. akorda.kz, 21 sierpnia 2008. [dostęp 2013-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 grudnia 2013)]. (ros.).
  32. ТАЙЫНШИНСКИЙ РАЙОН ПОС.ЯСНАЯ ПОЛЯНА. kazakh-zerno.kz, 20 grudnia 2013. [dostęp 2013-12-28]. (ros.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie