Jastarnia

Jastarnia

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Molo w Jastarni – widok od strony lądu
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	pucki
Gmina	Jastarnia
Data założenia	pierwsza wzmianka – 1378
Prawa miejskie	1973
Burmistrz	Tyberiusz Zygmunt Narkowicz
Powierzchnia	4,31 km²
Wysokość	0-12,6 m n.p.m.
Populacja (31.12.2016) • liczba ludności • gęstość	2734[1] 634,3 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 58
Kod pocztowy	84-140
Tablice rejestracyjne	GPU
Położenie na mapie gminy Jastarnia Jastarnia
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Jastarnia
Położenie na mapie województwa pomorskiego Jastarnia
Położenie na mapie powiatu puckiego Jastarnia
54°41′58″N 18°40′36″E/54,699444 18,676667
TERC (TERYT)	2211024
SIMC	0934518
Hasło promocyjne: Jastarnia – Gmina na wszystkie pory roku
Urząd miejski ul. Portowa 24 84-140 Jastarnia
Strona internetowa

Jastarnia (kaszb. Jastarniô, niem. Putziger Heisternest^[2]) – miasto w województwie pomorskim, w powiecie puckim, w gminie Jastarnia, na Mierzei Helskiej. Kurort nadmorski z pięcioma letnimi kąpieliskami morskimi, portem morskim i trzema przystaniami morskimi.

Według danych z 31 grudnia 2016 r. obecny obszar miasta (wtedy w gminie miejskiej Jastarnia) miał 2734 mieszkańców^[1].

1 stycznia 2017 Jastarnia zmieniła charakter z gminy miejskiej na miejsko-wiejską przez wydzielenie osobnych miejscowości Juraty i Kuźnicy z Syberią^[3][4].

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2017 r. powierzchnia miasta wynosiła 4,31 km², co stanowi 55,3% powierzchni gminy Jastarnia^[1].

Wieś królewska w starostwie puckim w powiecie puckim województwa pomorskiego w II połowie XVI wieku^[5]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa gdańskiego.

Infrastruktura turystyczna

Na terenie miasta organizowane jest 6 letnich kąpielisk morskich^[6]:

• kąpielisko Kuźnica „Kościół” – z wejściem na plażę nr 33 od ul. Helskiej, obejmujące 100 m linii brzegowej;
• kąpielisko Jurata „Międzymorze” – z wejściem na plaże nr 60 od ul. Międzymorze, obejmujące 100 m linii brzegowej;
• kąpielisko Jastarnia „Ogrodowa” – z wejściem na plażę nr 44 od ul. Ogrodowej, obejmujące 100 m linii brzegowej;
• kąpielisko Jastarnia „Leśna” – z wejściem na plażę nr 52 od ul. Leśnej, obejmujące 100 m linii brzegowej;
• kąpielisko Jastarnia „Nadmorska-Plażowa” – z wejściem na plażę nr 47-48 od ul. Nadmorskiej i Plażowej, obejmujące 100 m linii brzegowej;
• kąpielisko Jastarnia „Zdrojowa” – z wejścia na plażę nr 49 od ul. Sychty oraz nr 50 od ul. Zdrojowej, obejmujące 200 m linii brzegowej.

W 2013 r. sezon kąpielowy wyznaczono na okres od 1 lipca do 31 sierpnia^[6].

Toponimia

Nazwa Jastarnia może pochodzić od słowa Jastra, oznaczającego coś jasnego lub Jastra oznaczającego w języku kaszubskim Wielkanoc^[7].

Dawniej funkcjonowały nazwy kaszubskie Pùckô Jastarniô, Sroczé Gniôzdo oraz niemiecka Heisternest. Polskimi nazwami miejscowości były Jasturnia Pucka, Zesterna, Niastarnia^[8].

Historia

Najstarsze ślady zamieszkania przez człowieka na terytorium Jastarni pochodzą z I w. p.n.e.^[7] Jastarnia (Osternäs) pojawia się w źródłach po raz pierwszy w 1378 r. przy okazji wystawienia przez Krzyżaków przywileju dla pobliskiego Helu.

W 1755 r. Urszula Przebendowska ufundowała kaplicę i szkółkę. W 1836 r. został zbudowany drewniany^[9] kościół^[7][10]. Obecny neobarokowy kościół stanowi sztandarowy zabytek Jastarni^[11]. Powstał w latach 30. ubiegłego wieku z inicjatywy ówczesnego proboszcza ks. Pawła Stefańskiego^[12].

Do XX w. była wioską zamieszkaną w przeważającej mierze przez rybaków. W 1921 roku Jastarnia, obok Helu, wyróżniała się największą liczbą ludności trudniącej się rybołówstwem. Obie miejscowości liczyły po 180 rybaków.^[13] W okresie międzywojennej w Jastarni znajdowała się Stacja Opieki nad Matką i Dzieckiem^[14]. W 1934 roku wszczęto starania o elektryfikację. W kwietniu 1936 roku podpisano umowę z Wielkopolską Spółką Elektryfikacyjną na przeprowadzenie linii wysokiego napięcia. Ostatecznie wójt Jastarni, Marian Stelmaszczyk podjął inne rozwiązanie. W 1938 roku Jastarnia otrzymała prąd od wojska z Helu^[15].

Obecna miejscowość ukształtowała się z dwóch wiosek – Boru (Jastarni Gdańskiej, Danziger Heisternest), który był pod zarządem Wolnego Miasta Gdańska i Jastarni (Jastarni Puckiej, Putziger Heisternest) będącej w zarządzie Starostwa Puckiego^[16]. Gwałtowny rozwój osady wiązał się z okresem międzywojennym – wtedy powstał tu port rybacki, a wraz z nim przystań żeglugi pasażerskiej^[11]. doprowadzono też linię kolejową. 1 stycznia 1973 osiedle Jastarnia uzyskało prawa miejskie^[17]. Obecnie jest przede wszystkim miejscowością turystyczną^[18].

W latach 1974–2005 Jastarnia była uznana przez rząd za miejscowość posiadającą warunki do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego, dzięki czemu mogły być prowadzone tu zakłady lecznictwa^[19].

Transport wodny

W głównej części Jastarni znajduje się port morski Jastarnia nad Zatoką Pucką oraz 3 przystanie morskie dla rybaków^[20]:

• „Jastarnia I” – pas plaży nad Morzem Bałtyckim w pobliżu ul. Zdrojowej
• „Jastarnia II” – pas plaży nad Zatoką Pucką w pobliżu ul. A. Mickiewicza i muzeum rybackiego
• „Jastarnia III” – pas plaży nad Zatoką Pucką w pobliżu ul. Polnej i ul. Abrahama

Atrakcje turystyczne

• Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
• Port rybacki
• Cmentarzowa Góra
• Muzeum Pod Strzechą
• Kapliczka świętej Rozalii
• Kasztanowiec biały
• Skansen Fortyfikacji z 1939 r.
• Centrum bałtyckie w Chłapowie
• Ośrodek Oporu Jastarnia – pozycja obronna stanowiąca fragment Rejonu Umocnionego Hel, składająca się z czterech schronów bojowych („Saragossa”, „Sęp”, „Sabała” i „Sokół”)
• Ruiny niemieckich instalacji przeciwlotniczych
• Zabytkowa chata rybacka z 1881 r. zbudowana z wykorzystaniem wyrzuconych przez morze części statków i okrętów.
• Zbiory rybackie w bosmanacie portu
• Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna „Torfowe Kłyle (Kùle)”
• Hotel „Europejski” (ob. dom wczasowy „MARIA”) z 1930 r. w stylu modernistycznym, ul. Portowa 3
• Dom modernistyczny z 1936 roku, ul. Ogrodowa 16
• Dom modernistyczny z lat 20/30 XX w., ul. Ogrodowa 44
• Pensjonat „Gwiazda Morza”, 1936 r., ul. Rybacka 12
• Ośrodek Morski (ob. LOK) w stylu modernistycznym z 1930 r., ul. Rybacka 33
• Dom modernistyczny z lat 30. XX wieku ul. Sychty Ks. 107
• Dom modernistyczny z 1926 r. ul. Sychty Ks. 111
• Skoki spadochronowe nad Helem^[21]
• wieża obserwacyjna ośrodka badawczego torped Luftwaffe Torpedowaffenplatz Gotenhafen-Hexengrund, znajdująca się na wodach Zatoki Puckiej^[22].
• Kino „Żeglarz”, ul. Portowa 10; przed 1939 pensjonat „Janina” (obecna sala kinowa była stołówką), w l. 1939-1945 niemieckie kino propagandowe, w l. 70. salę wyremontowano. Do dziś zachował się piec kaflowy i napis: „Godziny, lata płyną, lecz cóż, wiecznie jest młode kino”^[23][24].
• Molo na zatokę Pucką, przedłużenie ulicy Stelmaszczyka.

W Jastarni znajduje się latarnia morska i lądowisko, jak i czterogwiazdkowy hotel spa „Dom Zdrojowy”^[25]

Pieniądz lokalny

Od 2006 r. na terenie gminy Jastarnia w okresie letnim prowadzona jest akcja „Pieniądz Lokalny”. Ma ona na celu promocję gminy. Podczas trwania akcji turyści mogą zakupić żeton „3 merki”. Jest on równowartością 3 złotych polskich. Merki można wymieniać w określonych miejscach na towary lub usługi na terenie gminy. Organizatorem akcji jest gmina Jastarnia działająca poprzez Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Jastarni. Producentem żetonów jest Mennica Polska S.A.

Dotychczas wydane zostały monety:

• Rok 2006 – 75 lat Juraty
• Rok 2007 – Kuźnica
• Rok 2008 – 35. rocznica nadania praw miejskich Jastarni
• Rok 2009 – Jubileusz Sportu
• Rok 2011 – 80 lat Juraty

Sport

W mieście działa klub pływacki Delfin Moksir Jastarnia^[26], sekcja siłowa Moksir Jastarnia oraz UKS piłki siatkowej.

Jastarnia w kulturze

Jastarnia osławiona została w piosence wykonywanej przez Rudiego Schubertha pt. "Co roku w Jastarni"^[27]. Jastarnia jest również głównym miejscem akcji powieści Artura Gruszeckiego pt. Tam, gdzie się Wisła kończy.

Galeria

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Jastarnia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 495 .
• Strona gminy Jastarnia. [dostęp 2011-02-11]. (pol. • ang. • niem.)
• Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miasta Jastarni. [dostęp 2011-02-11].
• Mateusz Włodarczyk: Panorama sferyczna plaży w Jastarni. [dostęp 2011-02-11].
• Jastarnia – informator turystyczny
• Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona