Jastrun

Jastrun
	; Morfologia (jastrun właściwy)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	jastrun
	Nazwa systematyczna
	Leucanthemum Mill.; Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754
	Typ nomenklatoryczny
	Leucanthemum vulgare Lam.

Jastrun pospolity

Kwiatostan jastruna wspaniałego odmiany 'Becky'

Jastrun (Leucanthemum Mill.) – rodzaj roślin należący do rodziny astrowatych. Należy do niego 48 gatunków^[4]. Rośliny te występują w całej Europie i w północnej Azji (na południu po Uzbekistan i Iran)^[5]^[4]. Najbardziej zróżnicowane są na obszarach górskich^[6]. Poza pierwotnym zasięgiem rośliny te rosną rozprzestrzenione na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy^[4].

W Polsce w naturze występują cztery gatunki: jastrun właściwy L. vulgare, górski L. adustum, okrągłolistny L. rotundifolium i zapoznany L. ircutianum^[7].

Rośliny z tego rodzaju uprawiane są jako ozdobne (zwłaszcza jastrun wspaniały L. × superbum – prawdopodobnie mieszaniec L. maximum i L. lacustre). Jastrun właściwy L. vulgare wykorzystywany jest jako roślina lecznicza i jadalna^[6].

Morfologia

Rośliny jednoroczne i byliny tworzące kępy^[5]. Liście pojedyncze, ząbkowane lub klapowane i zawsze nagie i bez zapachu, co odróżnia te gatunki od złocieni^[5]. Kwiaty białe lub żółte i zebrane w koszyczki wyrastające na długich i ulistnionych łodygach. W koszyczkach występują zarówno kwiaty rurkowate, jak i języczkowe.

Systematyka

Homonimy taksonomiczne^[3]

Leucanthemum J. Burman ex O. Kuntze = Osmitopsis Cassini

Pozycja systematyczna

Rodzaj z podplemienia Leucantheminae, plemienia Anthemideae, podrodziny Asteroideae z rodziny astrowatych Asteraceae^[8].

Wykaz gatunków^[4]^[9]

Leucanthemum adustum (W.D.J.Koch) Gremli – jastrun górski
Leucanthemum aligulatum Vogt
Leucanthemum × aramisii Flor.Wagner, Vogt & Oberpr.
Leucanthemum × athosii Flor.Wagner, Vogt & Oberpr.
Leucanthemum atratum (Jacq.) DC. – jastrun ciemny
Leucanthemum burnatii Briq. & Cavill.
Leucanthemum cacuminis Vogt, Konowalik & Oberpr.
Leucanthemum catalaunicum Vogt
Leucanthemum chloroticum Kern. & Murb. ex Murb.
Leucanthemum coronopifolium Vill.
Leucanthemum corsicum (Sieber ex Less.) DC.
Leucanthemum × corunnense Lago
Leucanthemum cuneifolium
Leucanthemum delarbrei Timb.-Lagr.
Leucanthemum eliasii (Sennen & Pau) Vogt, Konowalik & Oberpr.
Leucanthemum esterellense (Briq. & Cavill.) Vogt, Konowalik & Oberpr.
Leucanthemum favargeri Vogt
Leucanthemum gallaecicum Rodr.Oubiña & S.Ortiz
Leucanthemum gaudinii Dalla Torre
Leucanthemum glaucophyllum (Briq. & Cavill.) Jahand.
Leucanthemum gracilicaule (Dufour) Pau
Leucanthemum graminifolium (L.) Lam.
Leucanthemum halleri (Suter) Polatschek
Leucanthemum heterophyllum (Willd.) DC.
Leucanthemum illyricum (Horvatic) Vogt & Greuter
Leucanthemum ircutianum DC. – jastrun zapoznany
Leucanthemum laciniatum Huter, Porta & Rigo
Leucanthemum lacustre (Brot.) Samp.
Leucanthemum legraeanum (Rouy) B.Bock & J.-M.Tison
Leucanthemum ligusticum Marchetti, R.Bernardello, Melai & Peruzzi
Leucanthemum lithopolitanicum (E.Mayer) Polatschek
Leucanthemum maestracense Vogt & F.H.Hellw.
Leucanthemum × marchii Konowalik, Vogt & Oberpr.
Leucanthemum maximum (Ramond) DC. – jastrun wielki
Leucanthemum meridionale
Leucanthemum monspeliense (L.) H.J.Coste
Leucanthemum montserratianum Vogt
Leucanthemum pachyphyllum Marchi & Illum.
Leucanthemum pallens (J.Gay ex Perreym.) DC.
Leucanthemum × pawlowskii Piekos
Leucanthemum platylepis Borbás
Leucanthemum pluriflorum Pau
Leucanthemum × porthosii Flor.Wagner, Vogt & Oberpr.
Leucanthemum pseudosylvaticum (Vogt) Vogt & Oberpr.
Leucanthemum pyrenaicum Vogt, Konowalik & Oberpr.
Leucanthemum rohlenae (Horvatic) Vogt & Greuter
Leucanthemum rotundifolium DC. – jastrun okrągłolistny, j. Waldsteina
Leucanthemum subglaucum De Laramb.
Leucanthemum × superbum (Bergmans ex J.W.Ingram) – jastrun wspaniały
Leucanthemum sylvaticum (Brot.) Nyman
Leucanthemum tridactylites (A.Kern. & Huter ex Porta & Rigo) Bazzich.
Leucanthemum valentinum Pau
Leucanthemum virgatum (Desr.) Clos
Leucanthemum visianii (Gjurain) Vogt & Greuter
Leucanthemum vulgare Lam. – jastrun właściwy

Zastosowanie

Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. W Polsce uprawiany jest głównie jastrun wielki i jastrun właściwy, które są bylinami. Popularnie nazywane są margaretkami. Są łatwe w uprawie, nie mają specjalnych wymagań glebowych i są w pełni mrozoodporne. Najłatwiej rozmnażać je przez podział bryły korzeniowej późną jesienią lub wczesną wiosną. Można też rozmnażać je z nasion lub przez sadzonki. Po przekwitnięciu kwiatostany ścina się, a jesienią przycina całe rośliny tuż przy ziemi. Na wiosnę odnawiają się z podziemnych kłączy.

Zobacz też

złocień (Chrysanthemum)
złocieniec (Leucanthemopsis)
wrotycz (Tanacetum)

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
↑ ^a ^b ^c ^d Leucanthemum Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-02].
↑ ^a ^b ^c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b David J. Mabberley: Mabberley’s Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 522. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 108, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Genus Leucanthemum Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-09-25].
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 113. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].

[powo-4] Leucanthemum Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-02].

[E-5] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[mabb-6] David J. Mabberley: Mabberley’s Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 522. ISBN 978-1-107-11502-6.

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 108, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[grin-8] Genus Leucanthemum Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-09-25].

[gawrys-9] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 113. ISBN 978-83-925110-5-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne