Jastrun
Morfologia (jastrun właściwy) | |
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Podrodzina | |
Rodzaj | jastrun |
Nazwa systematyczna | |
Leucanthemum Mill. Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754 | |
Typ nomenklatoryczny | |
Jastrun (Leucanthemum Mill.) – rodzaj roślin należący do rodziny astrowatych. Należy do niego 48 gatunków[4]. Rośliny te występują w całej Europie i w północnej Azji (na południu po Uzbekistan i Iran)[5][4]. Najbardziej zróżnicowane są na obszarach górskich[6]. Poza pierwotnym zasięgiem rośliny te rosną rozprzestrzenione na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy[4].
W Polsce w naturze występują cztery gatunki: jastrun właściwy L. vulgare, górski L. adustum, okrągłolistny L. rotundifolium i zapoznany L. ircutianum[7].
Rośliny z tego rodzaju uprawiane są jako ozdobne (zwłaszcza jastrun wspaniały L. × superbum – prawdopodobnie mieszaniec L. maximum i L. lacustre). Jastrun właściwy L. vulgare wykorzystywany jest jako roślina lecznicza i jadalna[6].
Morfologia
Rośliny jednoroczne i byliny tworzące kępy[5]. Liście pojedyncze, ząbkowane lub klapowane i zawsze nagie i bez zapachu, co odróżnia te gatunki od złocieni[5]. Kwiaty białe lub żółte i zebrane w koszyczki wyrastające na długich i ulistnionych łodygach. W koszyczkach występują zarówno kwiaty rurkowate, jak i języczkowe.
Systematyka
Leucanthemum J. Burman ex O. Kuntze = Osmitopsis Cassini
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z podplemienia Leucantheminae, plemienia Anthemideae, podrodziny Asteroideae z rodziny astrowatych Asteraceae[8].
- Leucanthemum adustum (W.D.J.Koch) Gremli – jastrun górski
- Leucanthemum aligulatum Vogt
- Leucanthemum × aramisii Flor.Wagner, Vogt & Oberpr.
- Leucanthemum × athosii Flor.Wagner, Vogt & Oberpr.
- Leucanthemum atratum (Jacq.) DC. – jastrun ciemny
- Leucanthemum burnatii Briq. & Cavill.
- Leucanthemum cacuminis Vogt, Konowalik & Oberpr.
- Leucanthemum catalaunicum Vogt
- Leucanthemum chloroticum Kern. & Murb. ex Murb.
- Leucanthemum coronopifolium Vill.
- Leucanthemum corsicum (Sieber ex Less.) DC.
- Leucanthemum × corunnense Lago
- Leucanthemum cuneifolium
- Leucanthemum delarbrei Timb.-Lagr.
- Leucanthemum eliasii (Sennen & Pau) Vogt, Konowalik & Oberpr.
- Leucanthemum esterellense (Briq. & Cavill.) Vogt, Konowalik & Oberpr.
- Leucanthemum favargeri Vogt
- Leucanthemum gallaecicum Rodr.Oubiña & S.Ortiz
- Leucanthemum gaudinii Dalla Torre
- Leucanthemum glaucophyllum (Briq. & Cavill.) Jahand.
- Leucanthemum gracilicaule (Dufour) Pau
- Leucanthemum graminifolium (L.) Lam.
- Leucanthemum halleri (Suter) Polatschek
- Leucanthemum heterophyllum (Willd.) DC.
- Leucanthemum illyricum (Horvatic) Vogt & Greuter
- Leucanthemum ircutianum DC. – jastrun zapoznany
- Leucanthemum laciniatum Huter, Porta & Rigo
- Leucanthemum lacustre (Brot.) Samp.
- Leucanthemum legraeanum (Rouy) B.Bock & J.-M.Tison
- Leucanthemum ligusticum Marchetti, R.Bernardello, Melai & Peruzzi
- Leucanthemum lithopolitanicum (E.Mayer) Polatschek
- Leucanthemum maestracense Vogt & F.H.Hellw.
- Leucanthemum × marchii Konowalik, Vogt & Oberpr.
- Leucanthemum maximum (Ramond) DC. – jastrun wielki
- Leucanthemum meridionale
- Leucanthemum monspeliense (L.) H.J.Coste
- Leucanthemum montserratianum Vogt
- Leucanthemum pachyphyllum Marchi & Illum.
- Leucanthemum pallens (J.Gay ex Perreym.) DC.
- Leucanthemum × pawlowskii Piekos
- Leucanthemum platylepis Borbás
- Leucanthemum pluriflorum Pau
- Leucanthemum × porthosii Flor.Wagner, Vogt & Oberpr.
- Leucanthemum pseudosylvaticum (Vogt) Vogt & Oberpr.
- Leucanthemum pyrenaicum Vogt, Konowalik & Oberpr.
- Leucanthemum rohlenae (Horvatic) Vogt & Greuter
- Leucanthemum rotundifolium DC. – jastrun okrągłolistny, j. Waldsteina
- Leucanthemum subglaucum De Laramb.
- Leucanthemum × superbum (Bergmans ex J.W.Ingram) – jastrun wspaniały
- Leucanthemum sylvaticum (Brot.) Nyman
- Leucanthemum tridactylites (A.Kern. & Huter ex Porta & Rigo) Bazzich.
- Leucanthemum valentinum Pau
- Leucanthemum virgatum (Desr.) Clos
- Leucanthemum visianii (Gjurain) Vogt & Greuter
- Leucanthemum vulgare Lam. – jastrun właściwy
Zastosowanie
Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. W Polsce uprawiany jest głównie jastrun wielki i jastrun właściwy, które są bylinami. Popularnie nazywane są margaretkami. Są łatwe w uprawie, nie mają specjalnych wymagań glebowych i są w pełni mrozoodporne. Najłatwiej rozmnażać je przez podział bryły korzeniowej późną jesienią lub wczesną wiosną. Można też rozmnażać je z nasion lub przez sadzonki. Po przekwitnięciu kwiatostany ścina się, a jesienią przycina całe rośliny tuż przy ziemi. Na wiosnę odnawiają się z podziemnych kłączy.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
- ↑ a b c d Leucanthemum Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-02].
- ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
- ↑ a b David J. Mabberley: Mabberley’s Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 522. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 108, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ Genus Leucanthemum Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-09-25].
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 113. ISBN 978-83-925110-5-2.
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: Captain-tucker, Licencja: CC BY-SA 3.0
A close up of a flower on a Leucanthemum x superbum en cultivar 'Becky', commonly known as a Shasta Daisy. Growing in New Hampshire.
Autor: Øyvind Holmstad, Licencja: CC BY-SA 4.0
Leucanthemum vulgare at Toten, Norway.
Leucanthème vulgaire (Grand Maguerite): A) Partie inférieure de la plante; B) extrémité fleurie; 1) capitule non encore épanoui; 2) écaille du capitule; 3) fleur de la circonférence, femelle; 4) fleur du centre à étamines et pistiis; 5) coupe de la même; 6) étamine; 7) style; 8) fruit, grandeur naturelle et grossi.