Jastrzębia Turnia (Tatry)

Jastrzębia Turnia

Jastrzębia Turnia widziana z Doliny Zielonej Kieżmarskiej (po prawej)
Państwo	Słowacja
Położenie	Kraj preszowski
Pasmo	Tatry, Karpaty
Wysokość	2139 m n.p.m.
Pierwsze wejście	ok. 1880 Maciej Sieczka
Położenie na mapie Tatr Jastrzębia Turnia
Położenie na mapie Karpat Jastrzębia Turnia
49°12′42,6″N 20°12′36,2″E/49,211833 20,210056

Od lewej: Jastrzębia Turnia i Skrajny Jastrzębi Kopiniak. Widok ze szlaku na Jagnięcy Szczyt

Jastrzębia Turnia i Skrajny Jastrzębi Kopiniak

Jastrzębia Turnia (słow. Jastrabia veža, niem. Karfunkelturm, węg. Karbunkulus-torony^[1]) – szczyt o wysokości 2139^[2] lub 2137^[3][4] m, znajdujący się w słowackiej części Tatr Wysokich. Kończy on Jastrzębią Grań, która odchodzi w kierunku wschodnim od Czerwonej Turni (Belasá veža), znajdującej się w głównej grani Tatr pomiędzy Kołowym Szczytem a Jagnięcym Szczytem^[2].

Topografia

Od najbliższego od zachodu w Jastrzębiej Grani Jastrzębiego Kopiniaczka szczyt jest odgraniczony głęboką Jastrzębią Przełęczą, z kolei we wschodniej grani Jastrzębiej Turni znajdują się następujące obiekty:

• Wyżnia Jastrzębia Kazalnica,
• Wyżnia Jastrzębia Szczerbina (Vyšná jastrabia štrbina),
• Wielki Jastrzębi Ząb (Veľký jastrabí zub),
• Pośrednia Jastrzębia Szczerbina (Prostredná jastrabia štrbina),
• Pośredni Jastrzębi Ząb (Prostredný jastrabí zub),
• Niżnia Jastrzębia Szczerbina (Nižná jastrabia štrbina),
• Mały Jastrzębi Ząb (Malý jastrabí zub)^[3].

Jastrzębia Turnia to urwista, granitowa turnia w kształcie baszty^[4]. Szczyt wznosi się ponad Zielonym Stawem Kieżmarskim i wraz z całą Jastrzębią Granią oddziela od siebie Dolinę Jastrzębią i Dolinę Jagnięcą^[5].

W stronę Doliny Jagnięcej Jastrzębia Turnia opada dwoma ścianami – północną i północno-wschodnią, przedzieloną krawędzią w okolicy linii spadku wierzchołka. Obie te ściany mają wysokość ponad 100 m i są przecięte Niżnią i Wyżnią Sieczkową Drabiną. Do Doliny Zielonej Kieżmarskiej spada ściana południowo-wschodnia, ograniczona z prawej strony Długim Jastrzębim Żlebem, a z lewej Pośrednim Jastrzębim Żlebem. Z prawej graniczy ona z trójkątną południowo-wschodnią ścianą Pośredniego Jastrzębiego Zęba, osiągającą wysokość ok. 300 m. Sama ściana południowo-wschodnia ma ok. 400 m wysokości i wznosi się ponad Zielonym Stawem Kieżmarskim. Jej kulminacją jest Wyżnia Jastrzębia Kazalnica, nieco niżej znajduje się Niżnia Jastrzębia Kazalnica. Ku Jastrzębiemu Ogrodowi w Dolinie Jastrzębiej opadają natomiast kolejne dwie ściany szczytu: południowa i południowo-zachodnia. Ta pierwsza wznosi się ponad Niżnią Jastrzębią Drabiną, druga ponad Jastrzębim Piargiem. Przez urwiska tych ścian przebiega w poprzek Wyżnia Jastrzębia Drabina, a granicą pomiędzy nimi jest 250-metrowy południowy filar Jastrzębiej Turni. W ścianie południowo-zachodniej wyróżnia się wielki, głęboki Komin Diešków^[3].

Turystyka i taternictwo

Turnia dostępna jest tylko dla taterników, ale jej podnóżami prowadzi szlak turystyczny na Jagnięcy Szczyt. Na jej południowych ścianach znajduje się około 20 trudnych dróg wspinaczkowych^[5]. Najdogodniejsza droga na szczyt wiedzie od Jastrzębiej Przełęczy i obchodzi zachodnią grań przez Wyżnią Jastrzębią Kazalnicę^[3].

Widok ze szczytu jest dość ograniczony, ale ciekawy. Widoczne jest stąd otoczenie Doliny Kieżmarskiej, Kieżmarski Szczyt, Mały Kieżmarski Szczyt, Łomnica i Durny Szczyt^[3].

Historia

Ze szczytem związana jest legenda o ukrytym w niej pięknym karbunkule (rubinie), który miał kiedyś świecić na jej niedostępnym wierzchołku. Podanie to spisali m.in. Robert Townson (1793) i Maciej Bogusz Stęczyński (1845). Spiska wersja Karfunkelturm występowała w 1802 r. u Johanna Asbótha^[4]. To samo pochodzenie ma słowacka nazwa grani i szczytu (Karbunkulová veža, również w języku węgierskim szczyt nazywa się: Karbunkulus-torony lub Rubint-torony^[1]). Obecną nazwę wprowadził do literatury Jan Gwalbert Pawlikowski, który w 1878 r. miał zasłyszeć ją od Słowaków ze Stwoły^[4].

Pierwsze odnotowane wejścia:

• letnie – Maciej Sieczka, ok. 1880 r., z inicjatywy Jana Gwalberta Pawlikowskiego,
• zimowe – Tihamér Szaffka, Imre Barcza i Oszkár Jordán, 10 kwietnia 1909 r.^[3]

Poeta Kazimierz Andrzej Jaworski, który zdobył jej wierzchołek w 1926 r., opisał ją słowami: Jestem z wszystkich najmniejsza, lecz wiem żem najśliczniejsza. Fotografie z tego szczytu wykonał w 1906 r. Mieczysław Karłowicz^[4]. Do legendy o karbunkule nawiązywali liczni twórcy, w tym Franciszek Henryk Nowicki (1884) czy Tadeusz Dropiowski (Karbunkuł; Cztery sceny fantastyczne z Tatr Spiskich, 1921). Do dwóch pieśni o szczycie skomponował muzykę Johann Móry^[5].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Legenda o Jastrzębiej Turni. wgorach.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-30)].
• Jastrzębia turnia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 501 .