Jatwieź Duża

Jatwieź Duża
	wieś
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	sokólski
Gmina	Suchowola
Wysokość	121-129 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	267
Strefa numeracyjna	85
Kod pocztowy	16-150
Tablice rejestracyjne	BSK
SIMC	0041045
	Położenie na mapie gminy Suchowola Jatwieź Duża
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Jatwieź Duża
	Położenie na mapie województwa podlaskiego Jatwieź Duża
	Położenie na mapie powiatu sokólskiego Jatwieź Duża
	53°32′49″N 23°01′32″E/53,546944 23,025556

Artykuł	53°32′49″N 23°1′32″E
- błąd	38 m
WD	53°32'53.2"N, 23°1'40.1"E
- błąd	14 m
Odległość	205 m

Kurhan kultury sudowskiej w lesie w pobliżu wsi

Jatwieź Duża (białorus. Ятвезь Вялікая^[5]) – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie sokólskim, w gminie Suchowola^[6]^[4].

W latach 1954–1968 wieś należała i była siedzibą władz gromady Jatwieź Duża, po jej zniesieniu w gromadzie Suchowola. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.

Części wsi

Integralne części wsi Jatwieź Duża^[6]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
1012761	Kulawy	część wsi
1012778	Naddawki	część wsi
1012784	Pod Rzeką	część wsi
1012790	Sztuka	część wsi
1012809	Szuszko	część wsi
1012815	Za Wsią	część wsi

Historia

Jak dowodzą odkrycia archeologiczne dokonane w roku 2018, w okolicy Jatwiezi już w epoce brązu, w okresie pomiędzy VIII a VI wiekiem p.n.e. znajdowała się osada o charakterze obronnym^[7].

Od ok. VIII wieku wieś i jej okolice zamieszkiwali Jaćwingowie.

Od XIII/XIV wieku do roku 1795 wieś należała do Wielkiego Księstwa Litewskiego i wówczas dawne tereny jaćwieskie zasiedliła ludność wywodząca się z ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego, najprawdopodobniej z okolic Grodna^[8]. Według badań etnograficznych przeprowadzonych w 1907 r. Jatwieź Dużą zamieszkiwali białoruskojęzyczni katolicy^[9]. Fakt ten potwierdziły kolejne badania dialektologiczne z 1955 r^[10]. Jednakże mieszkańcy wsi jak i jej okolic nigdy nie wykształcili białoruskiej odrębności narodowej, przyjąwszy polską świadomość narodową^[11]. Obecnie białoruską gwarę mieszkańców Jatwiezi Dużej, niegdyś nazywaną przez nich samych językiem prostym, uznać należy za wymarłą bądź pozostającą na granicy wymarcia, gdyż umiejętność posługiwania się nią ograniczona jest do niewielkiej, najwyżej kilkunastoosobowej grupy osób w podeszłym wieku i nie jest ona przekazywana młodszym pokoleniom

Historyczna nazwa wsi to Jatwieź Wielka, zaś współczesna nazwa Jatwieź Duża, wprowadzona po 1995 r., jest spolonizowaną odmianą jej historycznego nazewnictwa^[9]^[12]^[13].

W 2021 Adolf i Janina Kiszło i ich córka Marianna z Jatwiezi Dużej koło Suchowoli otrzymali pośmiertnie odznaczenia "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata" za pomoc osobom narodowości żydowskiej.^[14]

Inne

Od 1948 roku miejscowość jest siedzibą parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Pocieszenia, należącej do dekanatu Korycin, diecezji białostockiej.

Ciekawostki

W ramach badań dialektologicznych przeprowadzonych w 1955 r. stwierdzono, iż w białoruskiej gwarze mieszkańców wsi występowało wyraźne mazurzenie. Jednakże te same badania wykazały, że nie zachodziło tu akanie, będące cechą symptomatyczną literackiej odmiany języka białoruskiego. Przywołany brak akania, występujący w gwarze mieszkańców Jatwiezi, dostrzeżono jedynie w paru białoruskojęzycznych wsiach, wszystkie one leżą na zachód od przepływającej nieopodal Jatwiezi rzeki Brzozówki^[10].

Zobacz też

Jatwieź Mała

Przypisy

↑ Wieś Jatwieź Duża w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2021-10-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 379 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c GUS. Rejestr TERYT
↑ Ятвезь Вялікая, вёска. Radzima.net. [dostęp 2016-06-21].
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ ads//kg: "Sensacja archeologiczna". Na Podlasiu odnaleziono ślady osady z epoki brązu. tvn24.pl, 2018-08-22. [dostęp 2018-08-22]. (pol.).
↑ Mariusz Derecki: Okopy księdza Jerzego Popiełuszki. [w:] Mapa Kultury [on-line]. Narodowe Centrum Kultury, 2011-12-12. [dostęp 2015-12-27].
↑ ^a ^b Dokumenty i komentarze dotyczące miejscowości w gminach. W: Jarosław Janowicz: Likwidacja oficjalnego nazewnictwa miejscowości Białostocczyzny pochodzenia białoruskiego przez administrację rządową w latach 1921–2004. Dokumenty. Komentarze. Białystok: Scripta Manent, 2004, s. 130–131;145; 147-149; 159; 163; 205; 215. ISBN 83-919340-1-2.
↑ ^a ^b KARPOWICZE (św. Mikołaja). W: Grzegorz Sosna, Antonina Troc-Sosna: Zapomniane dziedzictwo. Nie istniejące już cerkwie w dorzeczu Biebrzy i Narwi. Białystok: Wydawnictwo Orthdruk, 2002. ISBN 83-85368-94-9.
↑ Mariusz Derecki: Różanystok. [w:] Mapa Kultury [on-line]. Narodowe Centrum Kultury, 2011-12-12. [dostęp 2015-12-27].
↑ Tomasz Naruszewicz: Opis parafii diecezji wileńskiej. T.3. Dekanat Olwita.. Bakałarzewo: Podlaska Biblioteka Cyfrowa, 2009. [dostęp 2015-12-27].
↑ Dorota Wysocka: W nazwach zawarte jest dziedzictwo. [w:] Sami o sobie [on-line]. Przegląd Prawosławny, 17.08.2012. [dostęp 2016-06-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
↑ Rodzina Kiszłów spod Suchowoli otrzymała pośmiertnie medal "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata", Polskie Radio Białystok, 7 lipca 2021 .

Bibliografia

Izabela Walijewska: Haworym pa prostu. Słowniczek gwary gminy Suchowola. Suchowola: Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Turystyki w Suchowoli, 2012.

Linki zewnętrzne

Jatwieź (1) Wielka i Mała, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 13 .

[pwl-1] Wieś Jatwieź Duża w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2021-10-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[nsp-2] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 379 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] GUS. Rejestr TERYT

[5] Ятвезь Вялікая, вёска. Radzima.net. [dostęp 2016-06-21].

[R2013-6] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[7] s//kg: "Sensacja archeologiczna". Na Podlasiu odnaleziono ślady osady z epoki brązu. tvn24.pl, 2018-08-22. [dostęp 2018-08-22]. (pol.).

[Derecki-8] Mariusz Derecki: Okopy księdza Jerzego Popiełuszki. [w:] Mapa Kultury [on-line]. Narodowe Centrum Kultury, 2011-12-12. [dostęp 2015-12-27].

[Janowicz-9] Dokumenty i komentarze dotyczące miejscowości w gminach. W: Jarosław Janowicz: Likwidacja oficjalnego nazewnictwa miejscowości Białostocczyzny pochodzenia białoruskiego przez administrację rządową w latach 1921–2004. Dokumenty. Komentarze. Białystok: Scripta Manent, 2004, s. 130–131;145; 147-149; 159; 163; 205; 215. ISBN 83-919340-1-2.

[Sosna-10] KARPOWICZE (św. Mikołaja). W: Grzegorz Sosna, Antonina Troc-Sosna: Zapomniane dziedzictwo. Nie istniejące już cerkwie w dorzeczu Biebrzy i Narwi. Białystok: Wydawnictwo Orthdruk, 2002. ISBN 83-85368-94-9.

[Derecki2-11] Mariusz Derecki: Różanystok. [w:] Mapa Kultury [on-line]. Narodowe Centrum Kultury, 2011-12-12. [dostęp 2015-12-27].

[Naruszewicz-12] Tomasz Naruszewicz: Opis parafii diecezji wileńskiej. T.3. Dekanat Olwita.. Bakałarzewo: Podlaska Biblioteka Cyfrowa, 2009. [dostęp 2015-12-27].

[Wysocka-13] Dorota Wysocka: W nazwach zawarte jest dziedzictwo. [w:] Sami o sobie [on-line]. Przegląd Prawosławny, 17.08.2012. [dostęp 2016-06-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].

[14] Rodzina Kiszłów spod Suchowoli otrzymała pośmiertnie medal "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata", Polskie Radio Białystok, 7 lipca 2021 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Miasta	Suchowola
Wsie	Brukowo Chlewisk Dolny Chlewisk Górny Chmielówka Chmielniki Ciemne Chodorówka Nowa Chodorówka Stara Czerwonka Dryga Domuraty Dubasiewszczyzna Głęboczyzna Grodzisk Grymiaczki Hołodolina Horodnianka Jatwieź Duża Jatwieź Mała Karpowicze Kiersnówka Kopciówka Krzywa Laudańszczyzna Leśniki Leszczany Morgi Nowe Stojło Okopy Olszanka Ostrówek Podostrówek Podhorodnianka Połomin Poświętne Pokośno Piątak Rutkowszczyzna Sucha Góra Trzyrzecze Wólka
Kolonie	Bachmackie Kolonie Chodorówka Stara-Kolonia Dryga-Kolonia Dubasiewskie Kolonie Podgrodzisk Połomin-Kolonia Tablewo Zgierszczańskie Żakle
Integralne części wsi	Czworanki Dwugły Gajewo Karpiniec Kolonie Karpowskie Kulawy Naddawki Pod Rzeką Sztuka Szuszko Za Wsią Żuchowo

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne