Jeřáb (Hanušovická vrchovina)

Jeřáb
Jeřáb
Państwo	Czechy
Położenie	Červená Voda
Pasmo	Hanušovická vrchovina
Wysokość	1003 m n.p.m.
Położenie na mapie Sudetów Jeřáb
50°03′24,4″N 16°48′46,6″E/50,056778 16,812944

Jeřáb (1003 m n.p.m.)^[1] – wzniesienie w północno-wschodnich Czechach, w Sudetach Środkowych, w paśmie górskim Hanušovická vrchovina.

Kamienny kopiec na szczycie Jeřábu

Położenie

Wzniesienie położone jest w północno-zachodniej części Hanušovická vrchovina, po wschodniej stronie od pasma Gór Orlickich^[2] około 5,0 km na południowy wschód od miejscowości Králíky^[3].

Fizjografia

Jeřáb jest najwyższym wzniesieniem mikroregionu Hanušovická vrchovina. Wyrasta w północno-zachodniej części pasma. Wzniesienie położone między górskimi pasmami: Hrubý Jeseník, Králický Sněžník i Gór Orlickich tworzy znaczącą dominantę na granicy czesko-morawskiej. Jest to jedyne wzniesienie przekraczające wysokość 1000 m. w tym paśmie charakteryzujące się dość stromymi zboczami, regularną rzeźbą i ukształtowaniem o kopulastym kształcie z wyraźnie zaznaczoną rozległą częścią szczytową. Zbocza wzniesienia stromo opadają w kierunku dolin rzecznych: zbocze południowe opada do doliny rzeki (czes.) Březná, północne do doliny rzeki Morawa (czes.) Morava, wschodnie opada do doliny potoku Vysoký potok, oddzielającej wzniesienie od niższego o 152 m wzniesienia Pohořelec a zachodni stok Jeřába przechodzi przez szczyty wzgórz Hedeč do mikroregionu czes. Kralická brázda z miastem Králíky, Červená Voda i Štíty^[4]. Zbocza wzniesienia są mocno ponacinane dolinami licznych potoków. Rzeka Březná wspólnie z wodami licznych bystrzyn wytworzyła na południowym zboczu Jeřába w kierunku do Moravskiego Karlova głęboką dolinę. W podobny sposób wyrzeźbiły północne zbocza Jeřába potoki: Zlatý, Vysoký i Kamenitý, płynące do rzeki Morava. Wzniesienie zbudowane ze skał osadowych i krystalicznych, szczyt i zbocza wzniesienia pokrywa niewielka warstwa młodszych osadów. Całe wzniesienie zajmują lasy tylko dolną część północnego zbocza od poziomu około 800 m i południowo-zachodniego w kierunku miejscowości Šanov i Moravský Karlov zajmują łąki i pola uprawne. Położenie wzniesienia, zalesiony kopulasty kształt z charakterystycznym wydłużonym prawie płaskim szczytem czynią wzniesienie rozpoznawalnym w terenie. Zboczami prowadzą drogi leśne, które stanowią drogi dojazdowe. U południowego i zachodniego podnóża wzniesienia położona jest miejscowość Horní Orlice i Červená Voda. Północnym podnóżem wzniesienia prowadzi lokalna droga z Horní Orlice do Horní Hedeč.

Wzniesienie zaliczane jest do: Korony Sudetów i Korony Sudetów Czeskich.

Inne

• Przez szczyt wzniesienia przebiega granica kontynentalnego działu wód zlewisk morza Czarnego i Północnego, historyczna granica między Morawami a Czechami, granica Parku Przyrodniczego Jeřáb oraz granica podziału administracyjnego między Krajem pardubickim a Krajem ołomunieckim.
• u podnóża zachodniego zbocza znajdują się ropiki bunkry przeciwpiechotne z lat 1936-1938 wchodzące w system tzw. Betonowej granicy zbudowanej w celu obrony ówczesnej rubieży przed Niemcami^[5].
• Szczyt i zachodnie stoki Jeřába w 1987 roku zostały ogłoszone spokojnym zakątkiem, w 1992 roku na tym terenie utworzono Park Przyrodniczy Jeřáb.
• Zalesione stoki Jeřába są ważnym obszarem źródłowym, gdzie źródła mają liczne potoki zasilające cieki wodne należące do zlewisk morza Północnego i Czarnego.
• Na zachodnim zboczu znajduje się źródło rzeki Cicha Orlica czes.Tichá Orlice^[6].
• Na południowo-zachodnim zboczu na podmokłych łąkach gniazdują rzadkie ptaki derkacze. Ze względu na siedlisko derkacza część parku przyrodniczego została włączona do obszaru ptasiego "Králický Sněžník" w ramach systemu Natura 2000.

Turystyka

Szlaki turystyczne.

• – prowadzący przez szczyt wzniesienia.
• Szczyt wzniesienia nie stanowi punktu widokowego.
• Na zachodnim zboczu wzniesienia w miejscowości Horní Orlice znajdują się ropiki bunkry przeciwpiechotne.
• Na wschodnim zboczu wzniesienia w miejscu skrzyżowania szlaków znajduje się kaplica Św. Trójcy, oraz źródła Rudolf (Grabnerův) rzeki Březná^[7].

Przypisy

Bibliografia

• Bruntálský slovník naučný: encyklopedie Nízkého Jeseníku, wyd. Vyd. 1, Bruntál: Moravská expedice, 2004, ISBN 80-86511-18-9, OCLC 85160682 .
• BRUNTÁLSKO, KRNOVSKO, OSOBLAŽSKO, turistická mapa 1:50 000, vyd. SHOCart, 2008, ​ISBN 978-80-7224-368-6​ (czes.)
• HORNÍ POMORAVÍ, NÍZKÝ JESENÍK, turistická mapa 1:50 000, vyd. SHOCart, 2008, ​ISBN 978-80-7224-369-3​ (czes.)
• Nízký Jeseník (Turistická mapa) 1:6000
• OPAVSKO, SLEZSKÁ HARTA, turistická mapa 1:50 000, vyd. SHOCart, 2008, ​ISBN 978-80-7224-372-3​ (czes.)