Jeżogłówka
![]() Jeżogłówka gałęzista | |
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | jeżogłówka |
Nazwa systematyczna | |
Sparganium L. Sp. Pl. 971. 1 Mai 1753 | |
Typ nomenklatoryczny | |
Sparganium erectum Linnaeus[3] |
Jeżogłówka (Sparganium L.) – rodzaj roślin jednoliściennych zaliczany w niektórych systemach klasyfikacyjnych (m.in. system Cronquista z 1981, system Reveala z lat 1994–1999 i 2007) do monotypowej rodziny jeżogłówkowatych (Sparganiaceae). W ujęciu Angiosperm Phylogeny Website i według systemu APG IV z 2016 rodzaj włączany jest do rodziny pałkowatych (Typhaceae). Obejmuje w zależności od ujęcia 19[4] do 21 gatunków[5]. Rośliny te występują głównie w strefie umiarkowanej półkuli północnej[5]. Związane są z brzegami wód.
Zasięg geograficzny
Jeżogłówki występują głównie w północnej części strefy umiarkowanej na półkuli północnej, część gatunków ma zasięg okołobiegunowy. Największe zróżnicowanie występuje we wschodniej Azji i w Ameryce Północnej. Nieliczne gatunki występują na południu w Meksyku i na wyspach Oceanu Spokojnego sięgając po Nową Zelandię[6]. W Europie obecnych jest 7 gatunków[7]. W Polsce rosną cztery gatunki, jeden podgatunek czasem podnoszony do rangi gatunku i mieszaniec[8].
- Gatunki flory Polski[8]
- jeżogłówka gałęzista (Sparganium erectum L. em. Rchb. s.s., syn. S. ramosum Curtis)
- jeżogłówka najmniejsza (Sparganium natans L., syn. S. minimum Wallr.)
- jeżogłówka pojedyncza (Sparganium emersum Rehmann, syn. S. simplex)
- jeżogłówka pokrewna (Sparganium angustifolium F. Michx., syn. S. affine Schnizl.)
- jeżogłówka różnolistna (Sparganium ×diversifolium Graebn.)
- jeżogłówka zapoznana (Sparganium erectum subsp. neglectum (Beeby) K.Richt., syn. S. neglectum Beeby)
Morfologia
- Pokrój
- Byliny zielne, zanurzone lub bagienne, nierzadko z częścią liści zanurzonych lub pływających na powierzchni i częścią liści wzniesionych nad powierzchnię wody. Wznoszące się lub unoszące w wodzie łodygi wyrastają z pełzającego kłącza[6][9].
- Liście
- Bifacjalne, równowąskie, płasko rozpostarte lub zgięte wzdłuż, z kilem, zwykle gąbczaste, równolegle unerwione, całobrzegie[6][9].
- Kwiaty
- Drobne, jednopłciowe, krótkoszypułkowe, zebrane w złożone, kuliste kwiatostany. Drobnych, łuskowatych listków okwiatu jest 1–6 w kwiatach męskich i 3–4 w kwiatach żeńskich. Pręcików jest od 1 do 8. Słupek górny, zwykle z jednego owocolistka rzadziej z 2 lub 3 (słupek synkarpiczny). W owocolistku (owocolistkach) zalążek jest pojedynczy[6][9].
- Owoce
- Suche, z trwałym okwiatem i szypułką, często też z zachowanym słupkiem i znamieniem. Morfologia dojrzałych owoców odgrywa istotną rolę taksonomiczną[9][6].
Biologia i ekologia
Kwiaty są bezwonne i wiatropylne, rzadziej zapylane są przez bzygowate[7]. Kwitnienie przypada na okres od późnej wiosny do końca lata, jest krótsze u roślin występujących na wyższych szerokościach północnych i na wyższych wysokościach. Owoce dojrzewają późnym latem i jesienią[6]. Są istotnym składnikiem diety kaczkowatych jesienią i wczesną zimą[7]. Liczba chromosomów n = 15[6].
Systematyka
- Pozycja i podział rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj jeżogłówka włączany jest do rodziny pałkowatych (Typhaceae). Rodzina ta stanowi grupę siostrzaną dla rodziny bromeliowatych Bromeliaceae, wraz z którymi tworzy klad bazalny rzędu wiechlinowców (Poales)[2].
- Pozycja w systemie Reveala (1994–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa komelinowe (Commelinidae Takht.), nadrząd Typhanae Thorne ex Reveal, rząd pałkowce (Typhales Dumort.), rodzina jeżogłówkowate (Sparganiaceae F. Rudolphi)[10].
- Sparganium americanum Nutt.
- Sparganium androcladum (Engelm.) Morong
- Sparganium angustifolium Michx. – jeżogłówka pokrewna
- Sparganium confertum Y.D.Chen
- Sparganium emersum Rehmann – jeżogłówka pojedyncza
- Sparganium erectum L. – jeżogłówka gałęzista
- Sparganium eurycarpum Engelm.
- Sparganium fallax Graebn.
- Sparganium fluctuans (Engelm.) B.L.Rob.
- Sparganium glomeratum (Laest. ex Beurl.) Beurl.
- Sparganium gramineum Georgi
- Sparganium hyperboreum Laest. ex Beurl.
- Sparganium japonicum Rothert
- Sparganium kawakamii H.Hara
- Sparganium limosum Y.D.Chen
- Sparganium × longifolium Turcz. ex Ledeb.
- Sparganium natans L. – jeżogłówka najmniejsza
- Sparganium × oligocarpon Ångstr.
- Sparganium probatovae Tzvelev
- Sparganium rothertii Tzvelev
- Sparganium × speirocephalum Neuman
- Sparganium × splendens Meinsh.
- Sparganium stoloniferum (Buch.-Ham. ex Graebn.) Buch.-Ham. ex Juz.
- Sparganium subglobosum Morong
- Sparganium yunnanense Y.D.Chen
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-10-25] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-06-13].
- ↑ Sparganium (ang.). W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-11-04].
- ↑ a b c Sparganium L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-12].
- ↑ a b c d e f g Sparganium (ang.). W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-11-04].
- ↑ a b c David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 871. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d Michael G. Simpson: Plant Systematics. Amsterdam, Boston, London: Elsevier, 2010, s. 231. ISBN 978-0-12-374380-0.
- ↑ Crescent Bloom: Sparganiaceae (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-03-04].
- ↑ Sparganium (ang.). W: World Checklist of Selected Plant Families [on-line]. Kew GArdens. [dostęp 2010-11-04].
Media użyte na tej stronie
© Hans Hillewaert, CC BY-SA 4.0
Narrow leaf bur-reed near Arcalis in Andorra.
Autor: Wojciech K., Licencja: CC BY-SA 4.0
Jeżogłówka pojedyncza
Sparganium ramosum Huds.