Jeżyce

Osiedle Jeżyce

jednostka pomocnicza Poznania
Rynek Jeżycki – centrum Jeżyc
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miasto	Poznań
SIMC	0969617
Zarządzający	Filip Schmidt[1]
Powierzchnia	1,98 km²
Populacja (2010) • liczba ludności	24 172
Strefa numeracyjna	(+48) 61
Tablice rejestracyjne	PO
Położenie na mapie Poznania
52°24′44″N 16°54′16″E/52,412222 16,904444
Strona internetowa
Portal Polska

Wójt i ławnicy sądu wyższego prawa magdeburskiego w Krakowi potwierdzają dokument Przemysła II, określający wysokość świadczeń sołtysa w Jeżycach na rzecz kościoła i wójta poznańskiego.. (1523)

Pierwszy dworzec na Jeżycach, ilustracja z „Tygodnika Ilustrowanego” z 1863

Zakłady cukiernicze „Goplana” w 1935

Otwarcie Muzeum-Pracowni Kazimiery Iłakowiczówny w dniu 16 lutego 1984 roku przez ówczesnego prezydenta Poznania Andrzeja Wituskiego

Jeżyce z perspektywy restauracji w Nowym Bałtyku (2019)

Jeżyce (dawniej Yssycz, Issyce, Giżyce, Gyżyce, Iżyce, Jerzyce, niem. Jersitz) – część miasta Poznania i jednocześnie obszar w Systemie Informacji Miejskiej^[2] a również osiedle administracyjne.

Granice

Wedle Systemu Informacji Miejskiej jednostka obszarowa Jeżyce mieści się w granicach:

• od wschodu: ulicą Roosevelta,
• od południa: ulica Bukowską,
• od zachodu: ulicą Żeromskiego,
• od północy: torami kolejowymi^[2].

Osiedle Jeżyce graniczy:

• z Osiedlem Ogrody (granica – ulica Stanisława Przybyszewskiego, ulica Stefana Żeromskiego)
• z Osiedlem Sołacz (granica – trasa linii kolejowej nr 351)
• z Osiedlem Stare Miasto (granica – trasa linii kolejowej nr 351)
• z Osiedlem Św. Łazarz (granica – Ulica Bukowska)

Położenie

Główną częścią Jeżyc jest Rynek Jeżycki.

Historia

W 1253 miasto Poznań na mocy przywileju lokacyjnego wydanego przez Przemysła I i Bolesława Kaliskiego, otrzymało wiele posiadłości między innymi Issyce. Nazwa pochodziła najprawdopodobniej od imienia własnego Jerzy, mimo iż w ciągu wieków pisana była różnie: Giżyce, Iżyce, później Jeżyce i taka nazwa przetrwała do naszych czasów. Jeżyce stanowiły gospodarcze zaplecze miasta. W końcu XIII wieku sołectwo jeżyckie składało się z 4 łanów ziemi, a sołtys płacił królowi 8 grzywien srebra.

W 1392 król Władysław Jagiełło nadał sołtysowi jeżyckiemu prawo do łowienia ryb w stawie niestachowskim (Sołacz). Grunty wsi liczyły wówczas 40 łanów ziemi uprawnej. Na Jeżycach nie było folwarku, mieszkańcy wsi odrabiali pańszczyznę na folwarku wildeckim. W końcu XVI wieku działała na Jeżycach kuźnia wodna, dzierżawiona przez poznańskich kotlarzy. W początkach XVIII wieku po licznych klęskach żywiołowych nękających miasta, jednym z głównych problemów stało się ponowne zasiedlenie spustoszonych wsi i folwarków. Pierwsi koloniści z okolic Bambergu – tzw. Bambrzy – przybyli na Jeżyce w 1729 i osiedleni zostali na zasadach czynszowych.

Według danych ze spisu powszechnego w 1789 (pierwszego w Polsce) Jeżyce zamieszkiwało 265 osób. W 1819 było to już 385 mieszkańców^[3].

Od lat 70. XIX wieku Jeżyce zaczęły zmieniać swoje oblicze. W 1848 na Jeżycach powstał pierwszy poznański dworzec kolejowy, zbudowany wraz z linią kolejową ze Stargardu do Poznania, oddaną do użytku 10 sierpnia 1848^[4]. Dworzec zlikwidowany w latach 70. XIX w. po uruchomieniu dworca w obecnym miejscu. Kolejnym krokiem było uruchomienie jednej konnej linii omnibusów kursujących z Chwaliszewa na Jeżyce. Ogród zoologiczny, element wyróżniający Jeżyce pośród innych dzielnic założony został w 1871 w miejscu likwidowanego dworca kolejowego. Począwszy od lat 80. zaczęła się rozbudowa Jeżyc – kładzenie kanalizacji, rozbudowa ulic, budowa elektrowni i elektryfikacja linii tramwajowej. Zaczęto stawiać gmachy użyteczności publicznej: szkołę, straż pożarną, kościoły służące mieszkańcom Jeżyc. Między obecnymi ulicami Bukowską a Grunwaldzką powstał duży kompleks koszar z kasynem oficerskim i zakładem umundurowania.

Datą przełomową w procesie przeobrażeń zachodzących na Jeżycach jest rok 1900, kiedy zostały one włączone w obręb miasta Poznania. Od tego czasu następuje intensyfikacja zmian, która najbardziej widoczna była w zabudowaniu. W miejsce wiejskich niskich budynków zaczęto wytyczać nowe ulice oraz stawiać wielopiętrowe kamienice czynszowe. Zlokalizowanych było wiele sklepów, warsztatów i zakładów przemysłowych. W latach 20. otwarto Ogród Botaniczny (obecnie jest to rejon Ogrodów)^[5], który do dziś jest zieloną enklawą, służącą nie tylko mieszkańcom Jeżyc, ale i całego miasta. Na samym początku miał on 2,5 ha. W pierwszej połowie lat 30. został powiększony o 11 ha. Dziś Ogród Botaniczny należy do Uniwersytetu Adama Mickiewicza i ma ok. 17 ha. Mimo silnych procesów urbanistycznych zachodzących na Jeżycach zwłaszcza na przełomie XIX/XX wieku w odróżnieniu od innych dzielnic nie zniszczono tutaj historycznego, dawnego rozplanowania wsi, które widoczne jest do dziś – kształt owalnicy dawnej wsi Jeżyce został utrwalony w przebiegu ulicy Kościelnej. XIX-wieczne Jeżyce leżąc na przedpolach twierdzy poznańskiej podlegały obostrzeniom fortecznym ograniczającym działalność budowlaną. Decyzje władz zapadające w latach 1890–1895 podniosły rangę Jeżyc. Rynek wytyczony był jako centrum. Zbudowano instytut ginekologii przy ul. Polnej, a w 1906 powstał kościół pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusa i świętego Floriana przy ulicy Kościelnej. Do 1910 obszar Jeżyc zabudowano całkowicie. Zbudowano Teatr Nowy, w którym oprócz sali ze sceną, była restauracja z orkiestrą. Ulica, wtedy Karola, a dziś Słowackiego była bardzo luksusowa i elegancka. Budynek szkoły podstawowej numer 36 nie odbiegał od standardów europejskich. W 1911 oddano do użytku Most Teatralny (faktycznie jest to wiadukt), który usprawnił połączenie Jeżyc z centrum miasta. W 1927 został oddany Dom Tramwajarza, który służy mieszkańcom dzielnicy do dziś.

W okresie powojennym wybudowano bloki mieszkalne, szkoły i szpitale. Utworzono nowe zakłady pracy, przychodnie lekarskie przedszkola i żłobki. Na Jeżycach (współcześnie są to również Ogrody)^[5] przy ulicy Nowina mieści się cmentarz parafialny, na którym po 40-letniej nieużyteczności wznowiono chowanie zmarłych. Na obrzeżach tej części Poznania znajduje się jezioro Rusałka (teraz jest to teren Golęcina na osiedlu samorządowym Sołacz)^[6].

Jeżyce w kulturze popularnej

Jeżycom poświęcone jest wiele tekstów rapera Peji (wł. Ryszarda Waldemara Andrzejewskiego). Są to m.in. utwory pt. „Staszica Story I”, „Staszica Story II”, „Czas przemija”. W tekstach, artysta opowiada przeróżne historie z młodości, którą spędził właśnie w tej okolicy^[7][8].

Placówki kulturalne

Kino Rialto

• Teatr Nowy (ul. Dąbrowskiego 5)
• Mój Teatr (ul. Gorczyczewskiego 2/1a)
• Kino Rialto (ul. Dąbrowskiego 38)
• Klub Fantastyki „Druga Era” (ul. Słowackiego 13)

Osoby związane z Jeżycami

Wanda Błeńska

• Małgorzata Musierowicz – pisarka, autorka cyklu powieściowego dla młodzieży Jeżycjada^[9],
• Tadeusz Łomnicki – aktor zmarły na deskach Teatru Nowego w Poznaniu,
• Roman Wilhelmi – aktor mieszkający na Jeżycach,
• Zygmunt Warczygłowa – malarz, samouk, zwany Poznańskim Nikiforem, urodzony na Jeżycach,
• Wanda Błeńska – misjonarka i lekarka trędowatych oraz Służebnica Boża Kościoła katolickiego, która urodziła się, mieszkała na Jeżycach i została pochowana na Cmentarzu Jeżyckim na Ogrodach^[10]
• Kazimiera Iłłakowiczówna – poetka mieszkająca i tworząca na Jeżycach
• Peja (właśc. Ryszard Waldemar Andrzejewski) – raper, autor tekstów i producent muzyczny oraz przedsiębiorca

Siedziba Rady Osiedla

Dom Tramwajarza, siedziba Rady Osiedla Jeżyce

Adres rady osiedla

Dom Tramwajarza, ul. J. Słowackiego 19/21, lok. 3^[1].

Zobacz też

• Jeżyce (dzielnica Poznania 1954–1990)
• Jeżycjada
• Masakra na Jeżycach (1849)
• Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko-Własnościowa Jeżyce
• Browar Hipolita Lackowskiego
• Bracia Dawidowscy

Galeria zdjęć

Ulica Dąbrowskiego, jedna z głównych ulic Jeżyc

Zabytkowa woliera ptaków brodzących z 1924 w Starym Zoo

Kościół Najświętszego Serca Jezusa i św. Floriana

Teatr Nowy

Rezydencje przy ulicy Słowackiego

Szpital przy ulicy Polnej

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Jeżycki Informator Multimedialny
• Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko-Własnościowa Jeżyce
• Spółdzielnia Mieszkaniowa „BLOK”