Jeżyna popielica

Jeżyna popielica

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	jeżyna
Gatunek	jeżyna popielica
Nazwa systematyczna
Rubus caesius L. Species plantarum, edition 1; 1753 493 1753[3]

Jeżyna popielica Rubus caesius L.^[4] (ostrężyna, popielica^[5]) – gatunek rośliny z rodziny różowatych. Występuje w strefie klimatu umiarkowanego w Eurazji^[6]. W Polsce jest pospolity^[7]. Jedna z nielicznych jeżyn stosunkowo łatwa do rozpoznania i dlatego popularna. Nazwa jest jednak często nadużywana i podawana w odniesieniu do innych jeżyn z podrodzaju Rubus.

Morfologia

Pokrój

Krzew o wysokości 0,5-2 m. Pędy kolczaste, czołgające się lub wspinające^[7].

Łodyga

Pędy płonne (roczne), obłe, proste, cienkie, nagie lub słabo owłosione, woskowato oszronione, o prostych kolcach, pokryte gruczołkami na trzoneczkach, zielne sinawe. Dwuletnie, częściowo zdrewniałe u podstawy, rozgałęziają się, kwitną i owocują^[8].

Liście

3- listkowe o listkach eliptycznych, niekiedy klapowanych, brzegiem wcinano-piłkowanych, czasami wrębnych lub klapowanych. Przylistki wąskolancetowate^[8].

Kwiaty

Białe, szerokie, pomięte, mniej lub bardziej gruczołowate, tworzące baldachogrona lub grona. Kielich kutnerowato omszony, o wygiętych działkach, płatki korony podługowate, na szczycie wycięte. Na owocu działki są wyciągnięte w długi koniec. Są ogruczolone, na owocu zwrócone do góry. Pręciki o tej samej długości co słupek^[8][7].

Owoce

Złożony z dużych i nielicznych pestkowców. Zrośnięte owocki tworzą nibyowoc, nazywany jeżyną. W przeciwieństwie do malin pełny, gdyż odpada z częścią rozrośniętego dna kwiatowego. Podobnie jak pędy owoc jest niebieskawo oszroniony (stąd nazwa gatunkowa – popielica od popielatego koloru owoców)^[8].

Biologia i ekologia

Nanofanerofit, chamefit. Siedlisko: lasy aluwialne, zwłaszcza łęgi wierzbowe, wierzbowo-topolowe i w zbiorowiskach dla nich zastępczych, zarośla i przydroża, zwłaszcza w miejscach bogatych w związki azotu, na siedliskach świeżych. Kwitnie od maja do września^[7]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny (słabo) dla SCl. Galio-Urticenea, a odmiana var. dunensis dla związku zespołów (All.) Salicion arenariae^[9].

Tworzy mieszańce z maliną właściwą (R. idaeus L.) oraz z licznymi innymi gatunkami^[8].

Pęd z przylistkiem

Liść lekko porażony rdzą jeżyny

Kwitnący pęd

Kwiat

(c) TeunSpaans, CC-BY-SA-3.0 Owoce

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Ma podobne własności lecznicze, jak jeżyna fałdowana. W medycynie ludowej liście i owoce jeżyny były wykorzystywane już w starożytności^[10].

• Surowiec zielarski: Liść – Folium Rubi caesii, "owoc" – Fructus rubi caesii. Liście zawierają garbniki, flawonoidy, barwniki antocyjanowe, kwasy organiczne, witaminę C, witaminę B, inozyt, pektyny^[10].
• Działanie. Liście regulują przemianę materii, mają działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe, grzybobójcze, ściągające, napotne, wykrztuśne, moczopędne i przeciwcukrzycowe. Suszone owoce wykorzystuje się podobnie jak owoce maliny w stanach podgorączkowych i jako środek wypotny^[10].

Inne zastosowania

• Świeże owoce można wykorzystywać zaraz po zebraniu jako dodatek do ciast i deserów, wytwarzać z nich koktajle i galaretki. Wykonuje się z nich także przetwory: soki, konfitury, dżemy i kompoty^[10].
• Z owoców wytwarza się nalewki i wina. W smaku przypominają szlachetne wina hiszpańskie. Zalecany okres leżakowania – 2 lata^[10].
• Z młodych, suszonych lub przefermentowanych liści można sporządzać herbatę^[10].
• Suszone owoce są składnikiem niektórych herbat owocowych^[10].
• Z młodych pędów, liści i korzeni dawniej wytwarzano żółty barwnik^[10].

Przypisy