Jednomandatowe okręgi wyborcze

Jednomandatowe okręgi wyborcze w wyborach do Senatu RP

Jednomandatowe okręgi wyborcze (JOW) – okręgi wyborcze, w których mandat zdobywa tylko jeden kandydat.

Opinie

Argumenty za

Zwolennicy jednomandatowych okręgów wyborczych podkreślają, że jest to najprostszy system wybierania deputowanych wynikający wprost z definicji demokracji jako systemu, w którym prawo stanowi wola większości obywateli. Dzięki nim parlament jest sprawny (najczęściej w przypadku jednomandatowych okręgów „pierwszy na mecie” jedna partia ma większość), a wybrani kandydaci ponoszą osobistą odpowiedzialność za swoje działania. Ponadto zwolennicy jednomandatowych okręgów argumentują, że w systemie zamkniętych list partyjnych wypaczony zostaje proces kandydowania, który zależy od decyzji gron partyjnych, a możliwe jest jedynie kolektywne kandydowanie. Wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych mogłoby pozwolić na zwiększenie identyfikacji wyborców z radnymi i odwrotnie[1].

Według zwolenników głosowanie w okręgach jednomandatowych osłabia skłonności do koncentracji władzy, którą wzmacniają z kolei ordynacje proporcjonalne z głosowaniem na listy[2].

W języku polskim popularne opracowanie zawierające listę najważniejszych metod głosowania stosowanych w JOW-ach, omówienie zalet oraz wad JOW-ów wraz z dyskusją potencjalnych sposobów zapobieżenia negatywnym zjawiskom zawierają prace Kaminski (2015, 2016)[3]. Dostępne są też symulacje, pokazujące co by było, gdyby zamiast dotychczasowych ordynacji zastosowano system JOW[4].

Kontrargumenty

Przeciwnicy jednomandatowych okręgów argumentują swoje stanowisko:

  • brakiem reprezentacji dla dużej części społeczeństwa poprzez wykluczanie mniejszych i średnich partii z podziału mandatów (przykład USA i Kanady);
  • wzrostem zjawiska „głosów straconych” (przykład USA i Kanady);
  • sprzyjaniem dominacji pojedynczej partii w danych okręgach wyborczych;
  • zwiększaniem zjawiska podziału głosu między dwoma zbliżonymi do siebie kandydatami;
  • potencjalnym nadmiernym przywiązaniem deputowanego do terenu, z którego został wybrany;
  • umożliwianiem zjawiska dopasowywania granic okręgów wyborczych (tzw. gerrymandering) celem zwiększenia liczby wygranych mandatów[5].

W przeprowadzonym w 2008 przez CBOS badaniu za wprowadzeniem jednomandatowych okręgów wyborczych wypowiedziało się 40% ankietowanych, za systemem proporcjonalnym – 16%, zdania nie miało 21% pytanych[6].

Użycie

W państwach stosujących praktykę jednomandatowych okręgów wyborczych, gdzie większość względna (dla przykładu 30% głosów w okręgu) kreuje członka parlamentu[7], nazywany bywa: pierwszy na mecie bierze wszystko.

  •  Kanada – Obecnie rządząca Partia Liberalna, Narodowa Demokracja i wszystkie inne partie (wyjątek stanowią Progresywni Konserwatyści, którzy właśnie utracili rządy) przyrzekają zmianę systemu JOW na rzecz wyborów proporcjonalnych lub systemu mieszanego.
  •  Stany Zjednoczone
  •  Wielka Brytania

System pierwszy na mecie bierze wszystko jest mylnie porównywany i łączony z:

  •  Australia (proporcjonalny głos alternatywny)[8].
  •  Francja wybory w okręgach w dwóch turach dla zdobycia większości bezwzględnej.
  •  Japonia system mieszany[9] (do 1994 system wielomandatowych okręgów wyborczych, obecnie część kandydatów wybierana w systemie JOW, a część w systemie proporcjonalnym).

W Polsce ten sposób wyboru obowiązuje:

W 2007 roku jednomandatowe okręgi wyborcze postulowała w swoim programie wyborczym Platforma Obywatelska[13]. W 2012 roku Paweł Kukiz zainicjował akcję na rzecz jednomandatowych okręgów wyborczych do Sejmu na portalu „zmieleni.pl”[14]. Wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu jest jednym z postulatów założonego przez Pawła Kukiza ruchu Kukiz'15[15]. Podobne postulaty wysuwała istniejąca w 2019 partia Polska Fair Play[16][17].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ D. Walczak, Konieczność zmian w podziale terytorialnym gmin, Zeszyty Naukowe SGGW, Ekonomika i Organizacja Gospodarki żywnościowej 2012, nr 99, s. 212.
  2. ↑ M. Duverger, Oligarchizacja przywództwa, [w:] Demokracja a elitaryzm władzy. Wybór źródeł, Kraków 2006, s. 14.
  3. ↑ Marek M. Kaminski: Metody głosowania w okręgach jednomandatowych i ich własności. [dostęp 2015-07-22].
  4. ↑ Przemysław Śleszyński, 2003, Symulacja wyników wyborów w ordynacji większościowej jednomandatowych okręgów wyborczych, [w:] M. Kowalski (red.), Przestrzeń wyborcza Polski, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, s. 163–178., 2003.
  5. ↑ Advantages and disadvantages of FPTP system (ang.). [dostęp 2011-06-16].
  6. ↑ Polacy o proponowanych zmianach w systemie politycznym. CBOS, kwiecień 2008. s. 4.
  7. ↑ Kancelaria Sejmu Biuro Studiów i Ekspertyz, „Systemy Wyborcze” strona 2-ga [1].
  8. ↑ Krzysztof Cena, Prof. Krzysztof Cena o systemie wyborczym w Australii, wideo wykładu w Biurze Ruchu JOW we Wrocławiu (32 min), 12 kwietnia 2014 [dostęp 2018-01-20] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-11].
  9. ↑ M. Turowski, Ordynacja wyborcza w Japonii, Konferencja „Jednomandatowe Okręgi Wyborcze”, Nysa, 1999 r., [2].
  10. ↑ Art. 260 § 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277).
  11. ↑ Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 130).
  12. ↑ Art. 418 § 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277).
  13. ↑ Program PO. Polska zasługuje na cud gospodarczy. leszczyna.info, 2007. [dostęp 2016-01-07].
  14. ↑ Biografia Pawła Kukiza. MamPrawoWiedziec.pl. [dostęp 2015-05-08].
  15. ↑ Agencja Interaktywna Vertes Design, Strategia zmiany – Kukiz'15 – Potrafisz Polsko!, „Kukiz'15 – Potrafisz Polsko!” [dostęp 2017-11-19] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-19] (pol.).
  16. ↑ Program, Strona Polski Fair Play [dostęp 2019-03-11] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-03].
  17. ↑ Damian Małecki, Robert Gwiazdowski zamyka projekt Polska Fair Play, sejmlog.pl, 4 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-20].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Ordynacja wyborcza
odzwierciedlenie preferencji
liczba mandatów w okręgu
sposób przydzielania mandatu

Media użyte na tej stronie

Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Senat RP okręgi.svg
Autor: Lukasb1992, Licencja: CC BY-SA 4.0
Okręgi wyborcze do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej od 2011 roku.