Jednostka pochodna układu SI

Jednostka pochodna układu SI – jednostka układu SI, wielkości fizycznej pochodnej, utworzona w oparciu o równanie definicyjne tej wielkości i wynikające z niego równanie wymiarowe tej jednostki wyrażające ją jako iloczyn potęg jednostek podstawowych układu. Część jednostek pochodnych ma nazwy i symbole specjalnie dla nich utworzone (np. paskal – Pa), natomiast nazwy i symbole pozostałych tworzy się na podstawie nazw i symboli jednostek podstawowych. Niektóre jednostki pochodne są bezwymiarowe.

Pochodne jednostki miar, mające samodzielne nazwy jednowyrazowe, to jednostki znamionowe, a mające nazwy wielowyrazowe, które są kombinacją nazw jednostek podstawowych, to jednostki wymiarowe.

Jednostki pochodne posiadające własne nazwy i symbole[1]

Wielkość fizycznaNazwa jednostkiSymbol
jednostki		Odpowiednik[i]Odpowiednik
w jednostkach
podstawowych
kąt płaskiradianrad1[ii]m·m−1
kąt bryłowysteradiansr1[ii]m2·m−2
częstotliwośćhercHzs−1
siłaniutonNm·kg·s−2
ciśnienie, naprężeniepaskalPaN/m2m−1·kg·s−2
energia, praca, ciepłodżulJN·m
C·V
W·s		m2·kg·s−2
moc, strumień promieniowaniawatWJ/s
V·A		m2·kg·s−3
ładunek elektrycznykulombCs·A
napięcie elektryczne, siła elektromotorycznawoltVW/A
J/C		m2·kg·s−3·A−1
pojemność elektrycznafaradFC/V
s/Ω		m−2·kg−1·s4·A2
rezystancjaomΩV/Am2·kg·s−3·A−2
przewodność elektrycznasimensS1/Ω
A/V		m−2·kg−1·s3·A2
strumień magnetycznyweberWbV·s
J/A		m2·kg·s−2·A−1
indukcja magnetycznateslaTWb/m2
(V·s)/m2
N/(A·m)		kg·s−2·A−1
indukcyjnośćhenrHWb/A
(V·s)/A
Ω·s		m2·kg·s−2·A−2
temperaturastopień Celsjusza[iii]°CK
strumień świetlnylumenlmcd·sr[iv]cd
natężenie oświetlenialukslxlm/m2cd/m2[v]
aktywność ciała promieniotwórczegobekerelBqs−1
dawka pochłoniętagrejGyJ/kgm2·s−2
równoważnik dawki pochłoniętejsiwertSvJ/kgm2·s−2
aktywność katalitycznakatalkats−1·mol
  1. ↑ Chodzi o odpowiedniki dające wyrazić się za pomocą jednostek podstawowych i pochodnych, a nie tylko za pomocą jednostek podstawowych; wynikają one też z definicji danej wielkości fizycznej, np. moc w kontekście mechaniki jest definiowana inaczej niż moc w kontekście elektrotechniki.
  2. ↑ a b Radian i steradian są jednostkami bezwymiarowymi.
  3. ↑ Stopień Celsjusza jest specjalną nazwą kelwina używaną do wyrażania temperatur w skali Celsjusza. Jeden stopień Celsjusza jest równy jednemu kelwinowi, więc wartość liczbowa różnicy temperatur jest taka sama bez względu na to, czy jest ona wyrażona w stopniach Celsjusza czy też w kelwinach.
  4. ↑ Wyrażenie lumena w ten sposób różni się od podanego obok wymiaru lumena w jednostkach podstawowych ponieważ steradian jest wielkością bezwymiarową. Stąd lumen ma wymiar [cd], a luks [m−2·cd]
  5. ↑ Steradian jest jednostką bezwymiarową. Stąd wzór na natężenie oświetlenia (cd·sr/m2) jest przedstawiany identycznie z wzorem na luminancję (cd/m2)

Przykłady jednostek pochodnych nie posiadających własnych nazw i symboli

Wielkość fizycznaNazwa jednostkiSymbol
jednostki		Odpowiednik
w jednostkach
podstawowych
pole powierzchnimetr kwadratowym2m2
objętośćmetr sześciennym3m3
prędkośćmetr na sekundęm/sm·s−1
strumień objętościmetr sześcienny na sekundęm3/sm3·s−1
przyspieszeniemetr na sekundę do kwadratum/s2m·s−2
zrywmetr na sekundę do sześcianum/s3m·s−3
udarmetr na sekundę do czwartejm/s4m·s−4
prędkość kątowaradian na sekundęrad/ss−1
pęd,
popęd		niutonosekundaN·sm·kg·s−1
moment pęduniuton metr sekunda,
dżul sekunda		N·m·s
J·s		m2·kg·s−1
moment siłyniutonometr
dżul na radian		N·m
J/rad		m2·kg·s−2
liczba falowametr odwrotnym−1m−1
gęstośćkilogram na metr sześciennykg/m3m−3·kg
objętość molowametr sześcienny na molm3/molm3·mol−1
działaniedżul sekundaJ·sm2·kg·s−1
pojemność cieplna,
entropia		dżul na kelwinJ/Km2·kg·s−2·K−1
ciepło właściwedżul na kilogram kelwinJ/(kg·K)m2·s−2·K−1
gęstość energiidżul na kilogramJ/kgm2·s−2
gęstość energiidżul na metr sześciennyJ/m3m−1·kg·s−2
napięcie powierzchniowe,
sztywność		niuton na metr
dżul na metr kwadratowy		N/m
J/m2		kg·s−2
irradiancjawat na metr kwadratowyW/m2kg·s−3
przewodność cieplnawat na metr kelwinW/(m·K)m·kg·s−3·K−1
lepkość kinematyczna,
współczynnik dyfuzji		metr kwadratowy na sekundęm2/sm2·s−1
lepkość dynamicznapaskal sekunda
niutonosekunda na metr kwadratowy		Pa·s
(N·s)/m2		m−1·kg·s−1
indukcja elektryczna,
powierzchniowa gęstość ładunku elektrycznego		kulomb na metr kwadratowyC/m2m−2·s·A
objętościowa gęstość ładunku elektrycznegokulomb na metr sześciennyC/m3m−3·s·A
gęstość prąduamper na metr kwadratowyA/m2A·m−2
konduktywnośćsimens na metrS/mm−3·kg−1·s3·A2
przenikalność elektrycznafarad na metrF/mm−3·kg−1·s4·A2
przenikalność magnetycznahenr na metrH/mm·kg·s−2·A−2
natężenie pola elektrycznegowolt na metr
niuton na kulomb		V/m
N/C		m·kg·s−3·A−1
natężenie pola magnetycznegoamper na metrA/mA·m−1
luminancjakandela na metr kwadratowycd/m2[i]cd·m−2
dawka ekspozycyjnakulomb na kilogramC/kgkg−1·s·A
rezystywnośćom metrΩ·mm3·kg·s−3·A−2
  1. ↑ Steradian jest jednostką bezwymiarową. Stąd wzór na natężenie oświetlenia (cd·sr/m2) jest przedstawiany identycznie z wzorem na luminancję.

Jednostki uzupełniające

Początkowo radian i steradian były zaliczane do grupy jednostek uzupełniających układu SI. Jednak w 1995 r. zrezygnowano z tego podziału i od tego czasu istnieją tylko dwie grupy jednostek: podstawowe oraz pochodne[2][3].

Przypisy

  1. ↑ The International System of Units (SI), Bureau International des Poids et Mesures, 2006, s. 118 [dostęp 2013-12-06] (ang.).
  2. ↑ Resolution 8 of the 20th meeting of the CGPM. Bureau International des Poids et Mesures. [dostęp 2013-12-13]. (ang.).
  3. ↑ Guide for the Use of the International System of Units (SI), National Institute of Standards and Technology, marzec 2008, s. 3 [dostęp 2013-12-06] (ang.).
Układ SI
jednostki podstawowe
jednostki pochodne
z osobnymi nazwami
przedrostki (prefiksy)

Media użyte na tej stronie