Jednostki artylerii Wojska Polskiego

Jednostki artylerii Wojska Polskiego – spis polskich jednostek artylerii: ich organizacja, geneza, podległość i przeformowania; miejsce stacjonowania.

Artyleria Wojska I Rzeczypospolitej

Korpus Artylerii Koronnej

• Brygada Cekhauzu Warszawskiego
• Brygada Cekhauzu Kamienieckiego

od 1790

• 1 Brygada Artylerii w Warszawie
• 2 Brygada Artylerii w Poznaniu
• 3 Brygada Artylerii w Połonnem na Ukrainie
• 4 Brygada Artylerii w Winnicy na Podolu
• 5 Brygada Artylerii w Kamieńcu Podolskim

Arsenały (do XVII wieku - cekhauzy)

• Arsenał Królewski w Krakowie
• Arsenał Królewski w Warszawie
• Arsenał Zamojski
• Stary i Nowy Arsenał w Wilnie
• Wielka i Mała Zbrojownia w Gdańsku

Artyleria w okresie zaborów

• Batalion Artylerii (Legiony Polskie we Włoszech)
• 1 Batalion Artylerii - powstała w 1807 jednostka WP Księstwa Warszawskiego; ze składu 1 Legii księcia Poniatowskiego;
• 2 Batalion Artylerii - powstała w 1807 jednostka WP Księstwa Warszawskiego; ze składu 2 Legii gen. Zajączka;
• 3 Batalion Artylerii - powstała w 1807 jednostka WP Księstwa Warszawskiego; ze składu 3 Legii gen. Dąbrowskiego;
• Pułk Artylerii Pieszej Księstwa Warszawskiego - sformowany w 1910;
• Pułk Artylerii Konnej Księstwa Warszawskiego
• Brygada Artylerii Lekkokonnej - jednostka WP Królestwa Kongresowego; sztab stacjonował w Łęczycy
• 1 Brygada Artylerii Pieszej - jednostka WP Królestwa Kongresowego; sztab stacjonował w Grójcu;
• 2 Brygada Artylerii Pieszej - jednostka WP Królestwa Kongresowego; sztab stacjonował w Kocku;
• Korpus Rakietników - jednostka WP Królestwa Kongresowego; sztab stacjonował w Warszawie;

Artyleria w II RP

155 mm haubica wz. 17

Armata 75 mm wz. 1897

• 1 Brygada Artylerii
• 1 Brygada Artylerii Wojsk Wielkopolskich (1919) → 14 BA
• 2 Brygada Artylerii
• 2 Brygada Artylerii Wojsk Wielkopolskich (1919) → 15 BA
• 3 Brygada Artylerii
• 3 Brygada Artylerii Wojsk Wielkopolskich (1919) → 17 BA
• 4 Brygada Artylerii
• 5 Brygada Artylerii
• 6 Brygada Artylerii
• 7 Brygada Artylerii
• 8 Brygada Artylerii
• 9 Brygada Artylerii
• 10 Brygada Artylerii
• 11 Brygada Artylerii
• 12 Brygada Artylerii
• 13 Brygada Artylerii
• 14 Brygada Artylerii (1919-1921)
• 15 Brygada Artylerii (1919-1921)
• 16 Brygada Artylerii
• 17 Brygada Artylerii (1919-1921)
• 18 Brygada Artylerii
• 19 Brygada Artylerii (1920-1921)
• 20 Brygada Artylerii (1920-1921)
• 21 Brygada Artylerii (1920-1921)
• 22 Brygada Artylerii (1920-1921)

Artyleria Polskich Sił Zbrojnych

Pułki artylerii

We Francji

• 1 Wileński pułk artylerii lekkiej - 1 Dywizja Grenadierów
• 1 Pomorski pułk artylerii ciężkiej - 1 Dywizja Grenadierów
• 2 Warszawski pułk artylerii lekkiej - 2 Dywizja Strzelców Pieszych
• 2 Modliński pułk artylerii ciężkiej - 2 Dywizja Strzelców Pieszych
• 3 pułk artylerii lekkiej - 3 Dywizja Piechoty
• 3 pułk artylerii ciężkiej - 3 Dywizja Piechoty
• 4 pułk artylerii lekkiej - 4 Dywizja Piechoty
• 4 pułk artylerii ciężkiej - 4 Dywizja Piechoty

W Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie

• Karpacki pułk artylerii

W PSZ w ZSRR

• 5 pułk artylerii lekkiej - pułk artylerii 5 DP
• 6 pułk artylerii lekkiej - pułk artylerii 6 DP
• 7 pułk artylerii lekkiej - pułk artylerii 7 DP
• 8 pułk artylerii lekkiej - pułk artylerii 8 DP
• 9 pułk artylerii lekkiej - pułk artylerii 9 DP
• 10 pułk artylerii lekkiej - pułk artylerii 10 DP
• 7 pułk artylerii ciężkiej - pułk artylerii 7 DP
• 8 pułk artylerii ciężkiej - pułk artylerii 8 DP
• 9 pułk artylerii ciężkiej - pułk artylerii 9 DP

W Wielkiej Brytanii

• 1 pułk artylerii ciężkiej (I KP)
• 1 pułk artylerii lekkiej (1 DGren)
• 14 pułk artylerii lekkiej (4 DP)
• 15 pułk artylerii lekkiej (4 DP)
• 1 pułk artylerii motorowej (1 DPanc)
• 2 pułk artylerii motorowej (1 DPanc)
• 3 pułk artylerii motorowej^[1] (2 DGPanc., 4 DP)
• 1 pułk artylerii przeciwpancernej (1 DPanc)
• 2 pułk artylerii przeciwpancernej (2 DGPanc)
• 2 pułk artylerii przeciwpancernej (2 DPanc)
• 4 pułk artylerii Przeciwpancernej (4 DP)
• 11 pułk artylerii przeciwpancernej (kadrowy) (I KP)
• 2 pułk pomiarów artylerii (kadrowy) (I KP)

W Armii Polskiej na Wschodzie i 2 Korpusie Polskim

Sexton

Angielska haubicoarmata 25-funtowa

• 2 Grupa Artylerii (AP na Wsch., 2 KP)
• 1 Karpacki pułk artylerii lekkiej (3 DSK)
• 2 Karpacki pułk artylerii lekkiej (3 DSK)
• 3 Karpacki pułk artylerii lekkiej (3 DSK)
• 4 Kresowy pułk artylerii lekkiej (5 KDP)
• 5 Wileński pułk artylerii Lekkiej (5 KDP)
• 6 Lwowski pułk artylerii Lekkiej (5 KDP)
• 7 pułk artylerii lekkiej (2 GA) → 7 pułk artylerii konnej
• 8 pułk artylerii lekkiej (2 DPanc) → 16 Pułk Artylerii Lekkiej
• 9 pułk artylerii lekkiej (2 GA) → 9 Pułk Artylerii Najcięższej
• 10 pułk artylerii ciężkiej (2 GA)
• 11 pułk artylerii ciężkiej (2 GA)
• 12 pułk artylerii ciężkiej (2 GA)
• 13 pułk artylerii ciężkiej (2 GA)
• 16 pułk artylerii lekkiej (2 WDPanc)
• 17 pułk artylerii mieszanej (7 DP)
• 7 pułk artylerii konnej (2 GA, 2 DPanc)
• 3 Karpacki pułk artylerii przeciwpancernej (3 DSK)
• 5 Kresowy pułk artylerii przeciwpancernej (5 KDP)
• 7 pułk artylerii przeciwpancernej (2 KP)
• 1 pułk pomiarów artylerii (2 KP)

Artyleria ludowego Wojska Polskiego

W ludowym Wojsku Polskim zachowano ciągłość numeracji dla jednostek artylerii naziemnej i artylerii przeciwlotniczej^[a], a w latach 1944-1945 również dla oddziałów artylerii samochodowej (samobieżnej). Związkom taktycznym i oddziałom formowanym w latach 50. XX wieku nadawane były kolejne numery. W latach 60. XX wieku rozpoczęto proces przekazywania istniejącym jednostkom artylerii „dziedzictwa tradycji, historycznych nazw i numerów” jednostek LWP, które walczyły w II wojnie światowej. Strzałka (→) oznacza przeformowanie lub przemianowanie jednostki wojskowej. Kursywą zaznaczono tzw. jednostki czasu „W” - jednostki mobilizowane lub oddziały (ZT) planowane do sformowania.

Dywizje artylerii

• 2 Łużycka Dywizja Artylerii (1944-1945) → 12 BAC (1945-1951) → 8 DAP (1951-1961)
• 5 Dywizja Artylerii (1945) → 13 BAC (1945-1951) → 6 DAP
• 5 Dywizja Artylerii Armat (1956-1957)
• 6 Dywizja Artylerii Przełamania (1951-1956) → 6 BAP
• 8 Dywizja Artylerii Przełamania (1951-1961)
• 10 Dywizja Artylerii Armat (1956-1957)

Brygady artylerii

• Brygada Artylerii im. Józefa Bema (1943) → 1 Brygada Artylerii Ciężkiej im. Józefa Bema (1943-1945) → 24 dac i 25 dac (1945-1949) → 15 BAC
• 1 Warszawska Brygada Artylerii Armat im. gen. Bema (1967-1989) → 1 Ośrodek Szkolenia Specjalistów Wojsk Rakietowych i Artylerii (1989-1993) → 1 BA
• 1 Samodzielna Brygada Moździerzy (1944-1945)
• 2 Brygada Artylerii Haubic (1944-1945) → 73 pah (1945-1951) → 17 BAH
• 2 Pomorska Brygada Artylerii (1967-1992) → 2 Pomorski Pułk Rakiet
• 3 Brygada Artylerii Haubic (1944-1945) → 74 pah (1945-1951) → 19 BAH
• 3 Warszawska Brygada Artylerii (1969-1993) → 3 Pułk Rakiet im. Króla Stefana Batorego
• 4 Brygada Artylerii Przeciwpancernej (1944-1945) → 76 Manewrowy Pułk Artylerii
• 5 Brygada Artylerii Ciężkiej (1944-1945) → 80 pac (1945-1946) → 26 dac (1946-1948)
• 5 Pomorska Brygada Artylerii Armat (1967-1990) → 5 Brygada Artylerii Armat (1991-2001)
• 6 Brygada Artylerii Lekkiej (1944-1945) → 68 pah (1945-1951) → 26 BAH
• 6 Brygada Artylerii Przełamania (1956-1957) → 6 Brygada Artylerii Armat (1957-1991)
• 7 Brygada Artylerii Haubic (1944-1945) → 70 pah (1945-1951) → 29 BAH
• 8 Brygada Artylerii Ciężkiej (1944-1945) → 67 pac (1945-1951) → 33 BAC
• 9 Drezdeńska Brygada Artylerii Przeciwpancernej (1944-1945) → 55 pal
• 10 Brygada Artylerii Ciężkiej (1944-1945) → 71 pac (1945-1951) → 21 BAC
• 11 Brygada Artylerii Przeciwpancernej (1944-1945)
• 12 Łużycka Brygada Artylerii Ciężkiej (1945-1951) → 8 DAP
• 13 Brygada Artylerii Ciężkiej (1945-1951) → 6 DAP
• 14 Sudecka Brygada Artylerii Przeciwpancernej (1944-1945) → 54 pal
• 14 Brygada Artylerii Ciężkiej (1947-1955) → 14 Brygada Artylerii Armat (1955-1957)
• 15 Brygada Artylerii Ciężkiej (1949-1956) → 15 Warszawska Brygada Artylerii Armat (1956-1967) → 1 BAA
• 16 Brygada Artylerii Armat (1956-1957)
• 17 Brygada Artylerii Haubic (1951-1955)
• 18 Brygada Artylerii im. gen. dyw. Franciszka Jóźwiaka (1962-1992) → 18 Pułk Rakiet
• 19 Brygada Artylerii Haubic (1951-1957)
• 20 Brygada Artylerii (1963-1967) → 2 Pomorska Brygada Artylerii
• 21 Brygada Artylerii Ciężkiej (1951-1955) → 21 Berlińska Brygada Artylerii Armat (1955-1957)
• 22 Brygada Artylerii Przeciwpancernej (1951-1955)
• 23 Brygada Artylerii Przeciwpancernej (1951-1955)
• 23 Brygada Artylerii Armat (1984-1995) → 23 BA
• 24 Brygada Moździerzy (1953-1955) → 24 Brygada Moździerzy Ciężkich (1955-1961)
• 25 Brygada Artylerii Haubic (1953-1956) → 25 Brygada Artylerii Haubic Ciężkich (1956-1957) → 1 pah
• 26 Brygada Artylerii Haubic (1951-1955)
• 27 Brygada Moździerzy (1953-1955) → 27 Brygada Moździerzy Ciężkich
• 28 Brygada Artylerii Przeciwpancernej (1951-1956)
• 29 Brygada Artylerii Haubic (1951-1956) → 29 Brygada Artylerii Haubic Ciężkich (1956-1957) → 29 BAH
• 30 Brygada Artylerii Haubic Ciężkich (1953-1955)
• 31 Brygada Artylerii Armat (1956-1967) → 5 Pomorska Brygada Artylerii Armat
• 32 Brygada Artylerii Haubic (1953-1961) → 32 Łużycka Brygada Artylerii → 32 Łużycka Szkolna Brygada Artylerii im. gen. broni Bolesława Czarniawskiego
• 33 Brygada Artylerii Ciężkiej (1951-1955) → 33 Brygada Artylerii Armat (1955-1957)
• 34 Brygada Artylerii Haubic Ciężkich (1953-1955)
• 35 Brygada Artylerii Armat (1956-1957) → 115 dah
• 36 Brygada Artylerii (1964-1969) → 3 Warszawska Brygada Artylerii
• 47 Brygada Artylerii Przeciwpancernej

Artyleria Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (1990-2012)

Brygady artylerii

• 1 Ośrodek Szkolenia Specjalistów Wojsk Rakietowych i Artylerii w Węgorzewie (1989-1993) → 1 BA
• 1 Mazurska Brygada Artylerii im. gen. Józefa Bema w Węgorzewie (1993-2010) → 11 pa
• 2 Brygada Rakiet Operacyjno-Taktycznych w Choszcznie (1991-1993) → 2 pr
• 3 Brygada Rakiet Operacyjno-Taktycznych w Biedrusku (1991-1993) → 3 pr
• 5 Brygada Artylerii Armat w Głogowie (1991-1995) → 5 BA
• 5 Brygada Artylerii w Głogowie (1995-2001)
• 6 Toruńska Brygada Artylerii im. Józefa Bema w Toruniu (1991-2001) → 6 das
• 18 Brygada Artylerii w Bolesławcu (1991-1993) → 18 pr
• 23 Brygada Artylerii Armat (1984-1995) w Zgorzelcu → 23 BA
• 23 Śląska Brygada Artylerii w Zgorzelcu (1995-1998) i w Bolesławcu (1998-2011) → 23 pa
• 32 Ośrodek Szkolenia Wojsk Rakietowych i Artylerii w Orzyszu

Pułki artylerii (ośrodki materiałowo-techniczne)

• 1 Pułk Artylerii w Bartoszycach (do 1993) → 9 pa
• 1 Ciechanowski Pułk Artylerii Mieszanej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Ciechanowie (1994-2000) → 1 pa
• 1 Ciechanowski Pułk Artylerii im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Ciechanowie (2000-2010)
• 2 Pułk Artylerii Legionów im. Króla Władysława IV w Szczecinie (do 1995) → 2 pam
• 2 Pułk Artylerii Mieszanej Legionów im. Króla Władysława IV w Szczecinie (1995-2001) → 2 pa
• 2 Pułk Artylerii Legionów im. Króla Władysława IV w Choszcznie (2001-2011)
• 2 Pomorski Pułk Rakiet im. Hetmana Jana Zamoyskiego w Choszcznie (1993-2001)
• 3 Ośrodek Materiałowo-Techniczny w Chełmie (1989-1996) → 3 dappanc
• 3 Pułk Rakiet im. Króla Stefana Batorego w Biedrusku (1993-2001)
• 4 Pułk Artylerii w Kołobrzegu (do 1994) → 4 pam
• 4 Kołobrzeski Pułk Artylerii Mieszanej im. gen. Wincentego Aksamitowskiego w Kołobrzegu (1994-2001)
• 5 Pułk Artylerii w Sulechowie (1993-1998) → 5 pam
• 5 Pułk Artylerii Mieszanej w Sulechowie (1999-2001) → 5 pa
• 5 Lubuski Pułk Artylerii w Sulechowie (od 2001)
• 9 Ośrodek Materiałowo-Techniczny w Morągu (1989-1994) → 16 pappanc
• 9 Bartoszycki Pułk Artylerii w Morągu (1994-2000)
• 10 Śląski Pułk Artylerii Mieszanej im. kadeta Zygmunta Kuczyńskiego w Kędzierzynie-Koźlu (1994-1998)
• 11 Pułk Artylerii im. gen. dyw. Stanisława Kopańskiego w Żarach (1995-2001)
• 11 Mazurski Pułk Artylerii im. gen. Józefa Bema w Węgorzewie (od 2011)
• 13 Kostrzyński Pułk Artylerii im. płk. Mikołaja Gomólickiego w Kostrzynie nad Odrą (1994-1998)
• 14 Pułk Artylerii Przeciwpancernej w Kwidzynie (1967-1994) → 14 pappanc
• 14 Suwalski Pułk Artylerii Przeciwpancernej im. marszałka Józefa Piłsudskiego w Suwałkach (1994-2010) → 14 dappanc
• 16 Pomorski Pułk Artylerii im. gen. dyw. Emila Przedrzymirskiego-Krukowicza w Braniewie (1970-2011)
• 16 Morąski Pułk Artylerii Przeciwpancernej im. gen. Krzysztofa Arciszewskiego w Morągu (1994-2001)
• 17 Gnieźnieński Pułk Artylerii Przeciwpancernej im. Króla Bolesława Chrobrego w Gnieźnie (1995-1998)
• 18 Pułk Rakiet w Bolesławcu (1993-2001)
• 20 Pułk Artylerii Przeciwpancernej w Pleszewie (1967-1993) i Żarach (1993-2001)
• 22 Pułk Artylerii w Sulechowie (1955-1993) → 5 pa
• 23 Śląski Pułk Artylerii w Bolesławcu (od 2012)
• 30 Pułk Artylerii Mieszanej w Stargardzie Szczecińskim (1994-1998)
• 33 Pułk Artylerii w Żarach (1969-1995) → 11 pa
• 37 Ośrodek Materiałowo-Techniczny w Kędzierzynie-Koźlu → 10 pam
• 37 Pułk Artylerii w Stargardzie Szczecińskim (1991-1994) → 30 pam
• 39 Pułk Artylerii w Tarnowskich Górach
• 40 Ośrodek Materiałowo-Techniczny w Jarosławiu (1989-2001)
• 91 Pułk Artylerii Przeciwpancernej w Gnieźnie (1991-1995) → 17 pappanc
• 113 Pułk Artylerii w Kostrzynie nad Odrą (1968-1994) → 13 pa

Dywizjony artylerii

• 1 Dywizjon Rakiet Taktycznych w Trzebiatowie 8 DZ (1964-1992)
• 1 Dywizjon Artylerii Samobieżnej „Pion” 23 BA w Bolesławcu
• 3 Chełmski Dywizjon Artylerii Przeciwpancernej w Chełmie
• 3 Dywizjon Artylerii Rakietowej w Chełmie
• 4 Dywizjon Rakiet Taktycznych w Malborku 16 DZ (1963-1992)
• 5 Dywizjon Rakiet Taktycznych w Giżycku 1 DZ (1967-1993) → 5 dr
• 5 Dywizjon Rakiet w Giżycku WOW (1993-1994)
• 5 Dywizjon Artylerii Mieszanej w Krakowie 6 BPD (1963-1992)
• 6 Toruński Dywizjon Artylerii Samobieżnej im. gen. Józefa Bema w Toruniu (DWL)
• 7 Dywizjon Rakiet Taktycznych w Budowie (1963-1992) → 2 do 2 pr
• 8 Dywizjon Rakiet Taktycznych w Tarnowskich Górach 10 DZ (1964-1993) → 8 dr
• 8 Dywizjon Rakiet w Tarnowskich Górach KOW (193-1994)
• 10 Dywizjon Rakiet Taktycznych w Żarach 11 DZ (1963-1992)
• 14 Jarosławski Dywizjon Artylerii Przeciwpancernej w Jarosławiu (1993-2001)
• 14 Dywizjon Artylerii Samobieżnej im. gen. bryg. Wacława Wieczorkiewicza w Jarosławiu (21 BSP)
• 14 Dywizjon Artylerii Rakietowej 21 BSP w Jarosławiu (1993-2006)
• 21 Dywizjon Artylerii Mieszanej (1993-2000)
• 40 dywizjon artylerii rakietowej JW 3190 Brzeg^[2]

Artyleria Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (po 2012)

Wojska Rakietowe i Artyleria Wojsk Lądowych

• Szefostwo Wojsk Rakietowych i Artylerii Pionu Szkolenia Dowództwa Wojsk Lądowych w Warszawie
• 5 Lubuski Pułk Artylerii w Sulechowie (DWL)
• 11 Mazurski Pułk Artylerii im. gen. Józefa Bema w Węgorzewie (DWL)
• 23 Śląski Pułk Artylerii w Bolesławcu (DWL)
• 14 Dywizjon Artylerii Samobieżnej im. gen. bryg. Wacława Wieczorkiewicza w Jarosławiu (21 BSP)
• 14 Suwalski Dywizjon Artylerii Przeciwpancernej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Suwałkach (11 pa)

Zobacz też

• Pułki artylerii Wojska Polskiego
• Jednostki przeciwlotnicze Wojska Polskiego
• Jednostki piechoty Wojska Polskiego
• Jednostki rozpoznawcze Wojska Polskiego

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Bronisław Gembarzewski, Szymon Askenazy: Wojsko Polskie : Księstwo Warszawskie 1807-1814. Poznań: Wydaw. Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-47-5.
• Bronisław Gembarzewski Wojsko Polskie - Królestwo Polskie 1815-1830; reprint: Kurpisz Poznań 2003
• Maciej Szczurowski: Artyleria PSZ na Zachodzie w II wojnie światowej, Piotrków Trybunalski-Warszawa 2000. ISBN 83-87050-91-1.
• Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960 : skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń ;Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.