Jedwabno (województwo warmińsko-mazurskie)

Jedwabno

wieś
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Jedwabno
Liczba ludności (2011)	1271[1]
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	12-122[2]
Tablice rejestracyjne	NSZ
SIMC	0476560
Położenie na mapie gminy Jedwabno Jedwabno
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Jedwabno
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Jedwabno
Położenie na mapie powiatu szczycieńskiego Jedwabno
53°31′47″N 20°43′47″E/53,529722 20,729722

Jedwabno (niem. Jedwabno, w latach 1938–1945 Gedwangen^[3]) – wieś mazurska w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Jedwabno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość turystyczna, jest siedzibą gminy Jedwabno. We wsi rzymskokatolicki kościół parafialny pw. św. Józefa, wybudowany w 1932 r., filiał kościoła ewangelickiego, urząd gminny, poczta, sklepy, stacja benzynowa.

Historia

Według jednych źródeł wieś założona około 1380 r. na miejscu grodziska Prusów. Inne wskazują, że miejscowość wymieniana była w dokumentach w 1397 r., założona prawdopodobnie na miejscu staropruskiej osady. W średniowieczu była to duża osada bartnicza, a od XVI wieku duża wieś targowa, z prawem do organizowania jednego jarmarku rocznie. W 1380 roku wybudowano w zachodniej części wsi nad nieistniejącym jeziorem niewielką fortyfikację krzyżacką, która w XIV wieku wyposażona była w 2 ciężkie kusze, 2 miotacze i 3,5 kopy strzał. Zapisy ksiąg czynszowych z 1436 wskazują, że Jedwabno posiadało tradycje starej wsi bartnickiej. W 1579 r. wzmiankowano istnienie we wsi parafii. W 1782 wieś liczyła 57 gospodarstw i pełniło funkcję osady targowej^[4]. Kościół ewangelicki został spalony zimą 1945, później rozebrany i już nie odbudowany.

Podczas akcji germanizacyjnej nazw miejscowych i fizjograficznych utrwalona historycznie nazwa niemiecka Jedwabno została w 1938 r. zastąpiona przez administrację nazistowską sztuczną formą Gedwangen.

Zabytki

• kościół katolicki pw. św. Józefa, zbudowany w latach 1930-1932. Obiekt jest murowany z drewnianą wieżą, założony na planie prostokąta z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Dach dwuspadowy. Ołtarz główny w stylu neorenesansowym, przed ołtarzem neogotycka balustrada^[5].
• domy o charakterze kamieniczek (ul. 1 Maja, ul Odrodzenia, ul. Olsztyńska)
• domy drewniane (ul. Odrodzenia, ul. Olsztyńska)
• cmentarz ewangelicki, położony po obu stronach drogi do Nidzicy, ze starymi drzewami oraz słabo zachowanymi nagrobkami.

Zobacz też

• Jedwabno

Przypisy

Bibliografia

• Ambroziak Sławomir, Dzieje parafii, kościołów i życia religijnego gminy Jedwabno (Jedwabno, Małga, Nowy Dwór), Rocznik Mazurski 2001.
• Ambroziak Sławomir, Osadnictwo na terenie gminy Jedwabno od czasów Zakonu Krzyżackiego, Rocznik Mazurski 2002.
• Ambroziak Sławomir, Z dziejów gminy Jedwabno, Rocznik Mazurski 2006.
• Ambroziak Sławomir, O najgłośniejszym procesie sądowym Mazur. Wydarzenia zimy 1931/1932 w Dębowcu i Jedwabnie oraz postępowanie w tych sprawach przed niemieckim wymiarem sprawiedliwości, Rocznik Mazurski 2007.
• Ambroziak Sławomir, Okręg Jedwabna w pierwszych latach powojennych 1945-1954, Rocznik Mazurski 2008.
• Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 159
• Liżewska Iwona, Wiktor Knercer: Przewodnik po historii i zabytkach Ziemi Szczycieńskiej. Olsztyn, Agencja Wydawnicza "Remix" s.c., 1998, 171 str., ISBN 83-87031-13-5
• Powiat szczycieński. Przeszłość - współczesność, Szczytno 2006, praca zbiorowa
• Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, Szczytno 1962, praca zbiorowa

Linki zewnętrzne

• Nieoficjalna strona wsi i gminy
• Fotogaleria miejscowości Jedwabno
• Jedwabno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 551 .