Jehuda Lejb Gordon

Jehuda Lejb Gordon

Jelag

Data i miejsce urodzenia	7 grudnia 1830 Wilno
Data i miejsce śmierci	16 września 1892 Petersburg
Język	hebrajski
Dziedzina sztuki	literatura

Jehuda Lejb Gordon, także Leon Gordon, ps. „Jelag”, „Mewker” (ur. 7 grudnia 1830 w Wilnie, zm. 16 września 1892 w Petersburgu) – żydowski poeta, publicysta, bajkopisarz i prozaik tworzący po hebrajsku, jedna z wiodących postaci haskali, innowator poezji hebrajskiej.

Życiorys

Urodził się 7 grudnia 1830 roku w Wilnie^[1]. Otrzymał religijne wychowanie w duchu zasad Gaona z Wilna, które w wieku siedemnastu lat uzupełnił świeckim wykształceniem i nauką języków: rosyjskiego, niemieckiego, polskiego, francuskiego i angielskiego^[2]. Po ukończeniu seminarium nauczycielskiego w Wilnie w 1853 roku rozpoczął pracę w zawodzie, czym trudnił się przez następne dwie dekady^[2].

W Wilnie nawiązał kontakt z lokalną społecznością maskilów, pod wpływem której na początku lat 50. zaczął tworzyć pierwsze prace literackie^[2]. Jego wczesna twórczość nawiązywała do biblijnych wzorców lub tradycyjnych konwencji literackich^[3]. Popularność zdobył dzięki zbiorowi bajek pt. Miszlej Jehuda, który ukazał się na przełomie dekad. Zawartość opierała się na adaptacjach utworów Ezopa, Fedrusa, Jean de La Fontaineʼa, Gottholda Ephraima Lessinga i Iwana Kryłowa^[2], do których Gordon wprowadził elementy żydowskiej tradycji jak i treści uniwersalne^[3], oraz nowych opowieści zawierających elementy biblijne^[2]. Zbiór miał znaczący wpływ na wychowanie młodego pokolenia Żydów na terenach Imperium Rosyjskiego^[3], ale i zdobył rozgłos poza społecznością hebrajskojęzycznych odbiorców^[2].

Na początku lat 60. miał już ugruntowaną pozycję jednego z najważniejszych poetów hebrajskich swojego pokolenia^[3]. Jego utwory poetyckie wprowadziły nowego ducha do poezji hebrajskiej^[1][4]. W tym okresie pisał także znaczące teksty polemiczne^[3], takie jak artykuł na łamach „Hamagid”, w którym nawoływał do tłumaczenia ważnych dzieł literackich na hebrajski, uważając przeciwników tego podejścia za działających na szkodę języka^[2]. W jednym z najważniejszych wierszy tego okresu nawoływał żydowską diasporę w Rosji, by nie izolowała się, tylko zwróciła się ku kulturze rosyjskiej i europejskiej, pozostając przy tym przy wierze ojców^[3], pisząc „Bądź Żydem w domu, a człowiekiem na ulicy”^[3][4]. Krytykował rolę kobiet w tradycyjnym, patriarchalnym społeczeństwie i należał do orędowników dostępu dziewcząt do nowoczesnej, świeckiej edukacji^[3], zakładając w Telszach szkołę dla dziewcząt^[2]. Jego prozę, która stała się jednym ze wzorców dla współczesnej publicystyki i opowiadań pisanych po hebrajsku, cechowała wyrazistość i klarowność^[3].

W 1872 roku przeniósł się do Petersburgu i porzucił nauczanie^[2]. Tworzył poezję oraz skupił się na działalności społecznej, pełniąc funkcję sekretarza centralnego oddziału rosyjskiego towarzystwa krzewienia kultury pośród Żydów^[3]. Za tę działalność, którą uznano za antycarską, został w 1872 roku uwięziony i następnie zesłany do Pudożu^[2]. Zrehabilitowano go w 1880 roku, po czym powrócił do Petersburga i dołączył do redakcji „Ha-Melic”^[2]. Na łamach gazety przedstawiał swoje liberalne, oświeceniowe poglądy w licznych artykułach i felietonach^[3]. Z nadejściem żydowskich ruchów narodowościowych pozostał przy swoich poglądach, co doprowadziło do waśni z Mosze Lejbem Lilienblumem^[3]. Uważał, że emigracja Żydów do Ziemi Izraela powinna się odbywać jedynie pod warunkiem porzucenia ortodoksji i zamiast aliji zachęcał do wyjazdu do Stanów Zjednoczonych^[3]. Dołączył do redakcji Słownika encyklopedycznego Brockhausa i Efrona, dla którego opracował hasła dotyczące historii Żydów i literatury hebrajskiej^[2].

Jego twórczość inspirowała literatów i intelektualistów następnych pokoleń, takich jak Chajim Nachman Bialik, Saul Czernichowski^[2], Szymon Dubnow, czy Maksym Winawer^[3].

Zmarł 16 września 1892 roku w Petersburgu^[1].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• dzieła w archiwum cyfrowym Polona