Jehuda Widawski

Yehuda Widawski
Ilustracja
Jehuda Widawski podczas łódzkich uroczystości 65. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto, 2009
Data i miejsce urodzenia

26 lipca 1919
Turek

Narodowość

polska

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi RP

Jehuda Widawski, także Jan Widawski (ur. 26 lipca 1919 w Turku) – przedsiębiorca włókienniczy, ocalały z Ghetta Litzmannstadt.

Jehuda Widawski – międzynarodowa konferencja edukacyjna „Pamięć w nas ciągle niedojrzała…” (Oświęcim, 2015)
Władysław Bartoszewski i Jehuda Widawski 29 sierpnia 2014 na Stacji Radegast w 70 rocznicę likwidacji Litzmannstadt Getto

Życiorys

Do 1939 roku

Rodzice Widawskiego, Abram i Lea, prowadzili w Turku do 1930 roku hurtownię galanterii. Do 1929 roku mieszkał w Turku, z którego przeniósł się wraz z rodzicami do Łodzi, gdzie mieszkali jego dziadkowie. W 1935 roku ukończył w Łodzi Publiczną Szkołę Powszechną, a następnie uczęszczał do gimnazjum wieczorowego przy ul. Cegielnianej 57 (obecnie ul. S. Jaracza), którego nie ukończył.

Działalność zawodową rozpoczął jako nastolatek, zakładając przedsiębiorstwo handlu tekstyliami (bielizną i odzieżą). Był dostawcą wyrobów tekstylnych dla wojska i prywatnych sklepów. Przedsiębiorstwo to mieściło się w Łodzi przy ul. Lipowej 43. Na jego prowadzenie, choć był małoletni, zdobył w 1935 roku zezwolenie Wojewody Łódzkiego. W latach 1935–1939 był aktywny w życiu społecznym i w partii rewizjonistycznej w Łodzi (lokalny przywódca Włodzimierz Żabotyński). Mieszkał przy ul. Zachodniej 36.

Lata okupacji

Po rozpoczęciu II wojny światowej i napaści na Polskę, Niemcy zajęli Łódź na początku września, a w lutym 1940 roku na terenie najbiedniejszej dzielnicy Łodzi – Bałutach stworzyli getto dla Żydów (Ghetto Litzmannstadt). W marcu 1940 roku wraz z innymi rodzinami żydowskimi został tam zamknięty Widawski. Mieszkał w mieszkaniu przy ul. Zielnej 13 prowadząc jednocześnie tam, przez 2 lata, pracownię wyrobu galanterii (kołnierzyki do sukienek damskich, żaboty, kokardy, kwiaty, koronki, gipiury). Następnie założył resort (przedsiębiorstwo gettowe) galanteryjny przy ul. Młynarskiej w którym 25 kobiet i 1 mężczyzna (prasowacz) wyrabiali dla Niemców kołnierzyki do sukienek damskich. W getcie organizował nielegalnie (szczególnie po likwidacji szkolnictwa w październiku 1941) ośrodki pracy oraz dokształcające dla małoletnich i dzieci. Szczególne znaczenie miała akcja „postarzania” dzieci w dokumentach Wydziału Meldunkowego i zatrudniania owych dzieci, tak aby w miarę możliwości ochronić je przed wywózką do obozów zagłady (Kulmhof i Auschwitz). Zatrudniał u siebie taką grupę 48 dziewcząt (z domów inteligenckich). Do dziś żyją w Izraelu 4 dziewczęta z tej grupy, spotyka się z nimi. Podobną grupę zorganizował przy ul. Żydowskiej. Uczył je szyć na maszynach do szycia marki Singer.

29 sierpnia 1944 został wysłany ostatnim transportem do Auschwitz-Birkenau. W obozie był 8 dni po czym został przeniesiony („sprzedany” jak pisał w jednym ze wspomnień) do fabryki metalowej FDMV w miejscowości Friedland pod Wałbrzychem. Wraz z 300 innymi robotnikami produkował skrzydła do samolotów. Pracował tam od 8 września 1944 do 8 maja 1945. Po trzech tygodniach, w końcu maja 1945 roku, wraz z młodszym bratem Szyją, z którym razem był w obozie, wrócił do Łodzi.

1945–1950

W latach 1945–1950 ponownie prowadził w Łodzi, nadal przy ul. Lipowej 43, prywatne przedsiębiorstwo o podobnym profilu, produkujące na ręcznych krosnach (11–12 krosien) chusty dla kobiet i wełniane szale, zaś na krosnach mechanicznych wełniane tkaniny.

Emigracja

31 stycznia 1950 legalnie wyemigrował (wraz z żoną i synem, urodzonym w 1947) z Polski do Izraela. W Izraelu znalazł się w Tel Awiwie i zaczął tam na własny rachunek (ze wspólnikami Bernsztajnem i Waserzugiem, szwagrem) produkcję tekstyliów. W 1955 wyszedł ze spółki i zmienił branżę, zakładając hurtownię motoryzacyjną – motocykle i części zamienne do aut (prowadził przedstawicielstwo na części zamienne aut niemieckich, 4-osobowych). Następnie prowadził i prowadzi do dziś z synami hurtownię części zamiennych do aut japońskich.

W Izraelu jest aktywny społecznie w upamiętnianiu Holocaustu we współpracy z Jad Waszem (znajduje się tam 6-godzinne nagranie jego wspomnień z Holocaustu). Jest aktywny w Stowarzyszeniu Byłych Łodzian w Izraelu (członek Zarządu).

Kontakty z Polską

Propaguje wiedzę o Łodzi w czasach Holocaustu. Jest aktywny w restaurowaniu zniszczonego cmentarza żydowskiego w Łodzi, dzięki czemu mogą znaleźć i odwiedzać groby swoich bliskich byli łodzianie rozsiani po całym świecie. Jest członkiem Fundacji Monumentum Iudaicum Lodzense. Przyczynia się do porządkowania cmentarza żydowskiego; wybudował i sfinansował kilka tysięcy nagrobków na Polu Gettowym, gdzie pochowani są ludzie zmarli w czasie okupacji w getcie.

Od kilkunastu lat przyjeżdża do Łodzi kilka razy w roku. Społecznie zajmuje się porządkowaniem cmentarza żydowskiego, wybudował i sfinansował kilka tysięcy pomników na Polu Gettowym, gdzie pochowani są ludzie zmarli w czasie okupacji w getcie[1].

W latach 1987–2010 (od czasu wznowienia stosunków między Polską i Izraelem) jest w stałym kontakcie z rodzinnym miastem oraz z Łodzią, odwiedzając Polskę przeciętnie 4 razy rocznie, w tym co roku 29 sierpnia w Łodzi, w rocznicę likwidacji Litzmannstadt Getto. Brał udział w odnowieniu synagogi i jesziwy w Lublinie Synagoga w Jeszywas Chachmej Lublin. W gazetach polskich i hebrajskich opublikowane są wywiady z nim, także wyemitowano wywiady radiowe w Radio Łódź oraz wywiady z nim przeprowadzali studenci Uniwersytetu Łódzkiego.

Napisał w języku hebrajskim swoje wspomnienia z Holocaustu, które są przez jego córkę przygotowywane do druku.

Wyróżnienia i odznaczenia

  • Wyróżniany i nagradzany wielokrotnie w Izraelu i w Polsce. Postanowieniem prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 21 sierpnia 2009 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej za wybitne zasługi w działalności na rzecz dialogu polsko-żydowskiego oraz w rozwijaniu współpracy między narodami[2]
  • Łódź uhonorowała go odznaką „Za Zasługi dla Miasta Łodzi” wręczoną podczas uroczystych obchodów 65-lecia likwidacji Litzmannstadt Getto 27 sierpnia 2009[3][4]

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Joanna Podolska, Ocalali. Jehuda Widawski, „Gazeta Wyborcza - Gazeta Łódzka” 10 sierpnia 2009 s. 6 „Historia. Łódź”
  2. ↑ M.P. z 2010 r. nr 23, poz. 219.
  3. ↑ Odznakę otrzymał Jehuda Widawski
  4. ↑ Monika Pawlak, Zasłużeni dla Łodzi, 2009-05-16

Bibliografia

  • Joanna Podolska, Ocalali. Jehuda Widawski, „Gazeta Wyborcza – Gazeta Łódzka” 10 sierpnia 2009, nr 186, s. 1 „Spacery i obchody”
  • Joanna Podolska, Ocalali. Jehuda Widawski, „Gazeta Wyborcza – Gazeta Łódzka” 10 sierpnia 2009 s. 6 „Historia. Łódź”
  • Arkadiusz Grzegorczyk, Nagrody dla Zasłużonych, „Piotrkowska 104” – czerwiec 2009, nr 6, s. 31
  • Grzegorz Józefczuk, Jesziwa wraca do Lublina. W serwisie gazeta.pl, 12.02.2007

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Jehuda Widawski.jpg
Autor: שרה רבקה, Licencja: CC BY-SA 4.0
W Oświęcimiu
Jan (Yehuda) Widawski.jpg
Autor: M Z Wojalski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Jehuda Widawski (Jan Widawski). Ur. 1919 w Turku, przed II wojną światową prowadził w Łodzi firmę włókienniczą. Przeżył Litzmannstadt Getto. Mieszka w Izraelu, utrzymuje częste i ożywione kontakty z Łodzią. Społecznik.
POL Order Zaslugi RP kl5 BAR.svg
Autor: KarlHeintz Robert Jacaszek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka Krzyża Kawalerskiego Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej