Jeleń (Jaworzno)

Jeleń
część miasta Jaworzna
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Jaworzno

Data założenia

1303

Prawa miejskie

1973–1977

W granicach Jaworzna

1 lutego 1977[1]

SIMC

0940520

Położenie na mapie Jaworzna
Mapa konturowa Jaworzna, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Jeleń”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Jeleń”
Ziemia50°09′54″N 19°14′24″E/50,165000 19,240000
Portal Polska
Dzielnice Jaworzna

Jeleń – część i dzielnica miasta Jaworzna[2][3], położona w południowej części nad Przemszą na Pagórach Jaworznickich, do których należą:

W przeszłości Jeleń był wsią, a w latach 1973–1977 miastem.

Jeleń był wsią biskupstwa krakowskiego w powiecie proszowickim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku[4]. Graniczy z dzielnicą Wesołe Miasteczko od północnego zachodu, od północy ze Śródmieściem, Starą Hutą i Byczyną. Od północnego wschodu graniczy z dzielnicą Cezarówka, od południa z Libiążem oraz Chełmkiem i Chrzanowem. Od zachodu graniczy z Imielinem i Mysłowicami.

Przez Jeleń przebiega autostrada A4.

Historia

Pomnik z okazji 700-lecia Jelenia

Pierwsze wzmianki pochodzą z 1242, kiedy to Jeleń stał się własnością biskupów krakowskich i częścią klucza sławkowskiego, a w okresie późniejszym klucza lipowieckiego. W 1303 roku otrzymał od biskupa Jana Muskaty przywilej lokacyjny[5]. Na terenie miejscowości istniała karczma, warzelnia piwa, łaźnia i rozległe ogrody. W XV w. Jeleń miał prawo do 12 jarmarków rocznie oraz posiadał komorę celną, z której pobierano cło wodne.

Był częścią dawnego powiatu chrzanowskiego (gmina Jaworzno). W 1954 stał się siedzibą gromady Jeleń[6]. W 1958 roku Jeleń otrzymał status osiedla; włączono wtedy też do niego pobliski Dąb[7]. Powiększono je w 1960 r., włączając teren Szybu Sobieski (przysiólek Bory), który w tym czasie należał do terytorium Jaworzna[8]. Prawa miejskie Jeleń uzyskał w 1973 roku[9].

W 1977 Jeleń zlikwidowano jako osobne miasto[10] i włączono do Jaworzna jako jego południową dzielnicę[11].

Na terenie Jelenia noszono i nosi się strój krakowski, jednak w odmianie najbardziej od podkrakowskiego wzorca oddalonej. Kobiecy strój ludowy rozwijał się aż do II wojny światowej. Strój posiadał tradycyjne, roślinne motywy hafciarskie. Zdobiono nimi gorsety szyte z różnobarwnych aksamitów oraz płócienne zapaski.

Obiekty historyczne

Inne obiekty i miejsca

  • Cmentarz jeleński
  • Oczyszczalnia ścieków

Ludzie związani z Jeleniem

Przypisy

  1. ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 15
  2. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 sierpnia 2022
  4. ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
  5. ↑ Zbiór dokumentów małopolskich, wyd. S. Kuraś, cz. I, Wrocław 1962, nr 14.
  6. ↑ Uchwała Nr 20/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu chrzanowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 17 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50)
  7. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z 29 listopada 1957 r. w sprawie utworzenia niektórych osiedli w województwach: katowickim, kieleckim, krakowskim, lubelskim, poznańskim i wrocławskim (Dziennik Ustaw z 1957 r. nr 59 poz. 317)
  8. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z 22 czerwca 1960 r. w sprawie zmiany granic miasta Jaworzna i osiedla Jeleń w powiecie chrzanowskim, województwie krakowskim (Dziennik Ustaw z 1960 r. nr 31 poz. 172)
  9. ↑ Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast (Dziennik Ustaw z 1972 r. nr 50 poz. 327)
  10. ↑ Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 25 stycznia 1977 r. w sprawie zniesienia niektórych miast w województwie katowickim (Dziennik Ustaw z 1977 r. nr 3 poz. 13)
  11. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z 25 stycznia 1977 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwie katowickim (Dziennik Ustaw z 1977 r. nr 3 poz. 15)
  12. ↑ Franciszek Rusek. Pamięci ks. prałata Franciszka Dźwigońskiego. „Wiadomości”. s. 8-9. ISSN 1507−6105. 

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Dzielnice Jaworzna
Części miasta wg TERYT
Dzielnice
Osiedla

Herb Jaworzna

Powiat chrzanowski (1920–1975) (► 1939–1945)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–1934 →)
Miasteczka (1920–1934)
Gminy miejskie (1920–1939[A] i 1945–1975)
Osiedla (1954–1972)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–1939[A], 1945–1954 i 1973–1975)
Gminy (1939–1945)
Miasta
Amtsbezirke[G]
Gromady
(1954–72)
  1. ↑ a b c d e f Podczas okupacji 1939–1945 powiat włączono do III Rzeszy jako Landkreis Krenau, oprócz miasta i gminy Krzeszowice (po włączeniu do niej gmin Tenczynek i Nowa Góra), które przyłączono do Landkreis Krakau w GG
  2. ↑ do 1926: Trzebinia–Miasteczko
  3. ↑ 1969–1977: Trzebinia-Siersza
  4. ↑ a b w 1939 jednostka częściowo przecięta granicą III Rzeszy i GG
  5. ↑ od 1973: gmina Libiąż
  6. ↑ 1973–1977: gmina Trzebinia-Siersza
  7. ↑ kursywą opisano jednostki utworzone przez władze hitlerowskie

Media użyte na tej stronie

Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Jelen.jpg
Pomnik z okazji 700-lecia Jelenia.
POL Jaworzno districts.svg
Autor: Skyblue - jpg, Darek Pojda - svg, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Districts of Jaworzno (Poland)
Jaworzno location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map of Jaworzno, Poland
Ta mapa of Jaworzno została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.