Jelenia Góra (stacja kolejowa)

Jelenia Góra

Jelenia Góra
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Jelenia Góra
Data otwarcia	1866
Poprzednie nazwy	Hirschberg Hbf
Dane techniczne
Liczba peronów	4
Kasy	T
Linie kolejowe
274 Wrocław Świebodzki – Zgorzelec 283 Jelenia Góra – Żagań 308 Kamienna Góra – Jelenia Góra 311 Jelenia Góra – Jakuszyce
Położenie na mapie Jeleniej Góry Jelenia Góra
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Jelenia Góra
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Jelenia Góra
50°54′10″N 15°45′22″E/50,902778 15,756111
Portal Transport szynowy

Jelenia Góra – węzłowa stacja kolejowa w Jeleniej Górze, w województwie dolnośląskim, w Polsce^[1]. Według klasyfikacji PKP ma kategorię dworca regionalnego^[2].

W roku 2018 stacja obsługiwała ok. 2300 pasażerów na dobę^[3].

Położenie

Stacja Jelenia Góra została ulokowana blisko 2 kilometry w kierunku wschodnim od ścisłego centrum miasta^[4].

Historia

Przed 1945 rokiem

Budynek dworca powstał w roku 1866, wraz z doprowadzeniem do miasta po dwuletniej budowie Śląskiej Kolei Górskiej od strony Rybnicy^[5][6]. Połączenie kolejowe Jeleniej Góry z Wrocławiem powstało po doprowadzeniu bezpośredniego torowiska do stacji Wałbrzych Szczawienko w roku 1868^[6]. Pierwsze pociągi łączące Jelenią Górę ze stolicą Dolnego Śląska były złożone z kilku dwuosiowych wagonów „boczniaków”, prowadzonych przez parowozy^[6]. Pociąg pokonywał początkowo dystans ponad 100 kilometrów w dwie godziny i stanowił najszybszy środek transportu w tej relacji^[6].

Do pierwszych obiektów pasażerskiej części stacji, prócz dworca, należały: szalet, budynek mieszkalny, lokomotywownia, wieża wodna, posterunki zwrotniczych^[4].

W 1868 roku radni miejscy zdecydowali o zmianie nazwy dotychczasowej ulicy Wojanowskiej (niem. Schildauerstrasse), przy której wzniesiono dworzec Śląskiej Kolei Górskiej, na Dworcową (Banhoffstrasse)^[6].

Gmach dworca i perony rozbudowano w roku 1882 wraz z wprowadzeniem do stacji nowej linii od Kowar^[4]. Wraz z doprowadzeniem linii od kierunku Szklarskiej Poręby w roku 1891 wyposażono stację w kolejny peron^[4].

Od 8 kwietnia 1897 roku dworzec połączono z centrum miasta i koszarami linią tramwajową^[6].

Stacja została zmodernizowana w latach 1902–1910, uzyskując kształt zbliżony do istniejącego do przebudowy w latach 2015–2017^[4]. Zmieniono układ torów pasażerskich i towarowych, przedłużono i zadaszono perony, wykonano przejście podziemne do dwóch peronów wyspowych, powiększono magazyn towarowy, rozbudowano lokomotywownię i wzniesiono mieszkania dla pracowników stacji^[4]. Przejazd kolejowo-drogowy na obecnej ulica Wincentego Pola został wówczas przeniesiony na wiadukt nad stacją^[4].

Ostateczny kształt jeleniogórski węzeł kolejowy uzyskał po 40 latach od doprowadzenia do miasta pierwszej linii kolejowej^[6].

Po I wojnie światowej główna linia Zgorzelec – Wałbrzych została zelektryfikowana^[4]. Ruch pociągów elektrycznych zainaugurowano 15 lipca 1920 roku^[6]. Elektryfikacją objęto również sieć odnóg od głównej trasy, m.in. w kierunku Szklarskiej Poręby i Karpacza^[6].

Na przełomie lat 20. i 30 XX w. Jelenia Góra posiadała bezpośrednie połączenie kolejowe z Berlinem^[6]. W latach 30. XX wieku istniała możliwość podróży do Pragi z jedną przesiadką^[6].

W okresie PRL

Krótko po wojnie poniemiecka sieć elektryczna na Dolnym Śląsku została zdemontowana i wywieziona do ZSRR^[4].

Na stację w Jeleniej Górze przywożono zaraz po wojnie osadników polskich w pociągach złożonych z wagonów bydlęcych^[6]. Lokomotywy z pociągów z osadnikami, według relacji, miały trafiać na stan miejscowej parowozowni^[6]. Ulica za dworcem kolejowym wiodąca do lokomotywowni otrzymała nazwę Krakowska – według legendy miejskiej za sprawą osadników z Krakowa, którzy zajęli budynki za stacją kolejową^[6]. 30 marca 1946 roku rozpoczęła powojenną działalność wagonownia^[7].

22 października 1946 roku w pociągu z Warszawy do Jeleniej Góry i Kudowy-Zdroju przyjechały pierwsze po II wojnie światowej wagony sypialne, jakie dotarły do okręgu dolnośląskiego (DOKP)^[7].

Wraz z kapitulacją Niemiec wysadzono w powietrze łukowy most na Bobrze na szlaku Jelenia Góra – Jelenia Góra Zachodnia. Odbudowany obiekt uruchomiono 30 września 1953 roku, wznawiając bezpośrednią komunikację z dworca głównego w kierunku Szklarskiej Poręby, Lubania i Lwówka Śląskiego^[8].

17 grudnia 1966 roku zakończono reelektryfikację odcinka Wałbrzych – Jelenia Góra, a tym samym zelektryfikowanego szlaku z Wrocławia^[9]. W latach 1966–1970 stacja, równolegle z pozostałymi stacjami na odcinku linii kolejowej nr 274 Jelenia Góra – Wrocław Świebodzki, otrzymała nowe semafory^[10].

Przejściowo w latach siedemdziesiątych XX w. kursował pierwszy pociąg ekspresowy Jelenia Góra – Warszawa^[6]. Istniały wówczas również pociągi nocne do Berlina i Eisenach^[6].

Eksploatację trakcji parowej w węźle jeleniogórskim zakończono w 1984 roku^[6]. Ostatnią linią obsługiwaną parowozami była trasa w kierunku Lwówka Śląskiego i Zebrzydowej^[6].

Na przełomie lat 70 i 80 pogarszający się stan lokalnych linii kolejowych w pobliżu Jeleniej Góry powodował stopniowe ograniczanie oferty dostępnej ze stacji^[6]. W 1986 roku zlikwidowano połączenia kolejowe w kierunku Kowar i Kamiennej Góry. Od roku 1988 pociągi elektryczne wysłano na ponownie zelektryfikowaną linię w kierunku Szklarskiej Poręby, jednak frekwencja w jednostkach elektrycznych na tej trasie była niezadowalająca^[6].

W drugiej połowie lat 80. rozpoczęto szeroko zakrojoną modernizację zaplecza stacji. Dotychczasowy obiekt stołówki pracowniczej PKP rozebrano pod rozbudowę zakładowej przychodni zdrowia^[6]. Za stacją wzniesiono obiekt planowany jako noclegownia drużyn konduktorskich, ostatecznie zagospodarowany jako hotel^[6].

Planowano budowę nowej lokomotywowni (w miejscu rozebranego wówczas starego obiektu^[6]) i pasażerskiej stacji postojowej^[10]. Planów nie zrealizowano.

Po 1989 r.

Od 1988 roku na Dolnym Śląsku trwała systematyczna likwidacja ruchu na liniach kolejowych uznanych przez PKP za nierentowne^[11].

Z dniem 3 kwietnia 2000 roku Polskie Koleje Państwowe zawiesiły połączenia pasażerskie na 1028,5 km linii kolejowych^[12]. Oprócz niedostatecznej rentowności jako przyczynę likwidacji połączeń PKP wskazywały pogłębiającą się niewydolność modelu ograniczonego dotowania kolei wyłącznie z budżetu centralnego i finansowania połączeń pasażerskich przez PKP wpływami z przewozów towarowych^[12]. Ze stacji Jelenia Góra zlikwidowano wówczas pociągi pasażerskie do Karpacza^[11].

Pozostałe połączenia w węźle jeleniogórskim w kolejnych latach były ograniczane^[13].

Po roku 2000 na głównej linii kolejowej nr 274 na skutek niedostatecznego utrzymania doszło do zapaści technologicznej. Odcinek między Jelenią Górą a Wrocławiem pociągi pasażerskie przemierzały w blisko 4 godziny^[14]. W rozkładzie jazdy 2003/2004 na linii kolejowej nr 274 nie zaplanowano żadnego pociągu pospiesznego^[14].

Z początkiem XXI wieku w budynku dworca przestała funkcjonować świetlica PKP, restauracja oraz bar^[5]. Pomieszczenia, przeznaczone dla wynajmujących, przez wiele lat były niezagospodarowane^[5]. Baraki służące przez lata funkcjonującej przy stacji zasadniczej szkoły zawodowej PKP, zlikwidowanej w latach dziewięćdziesiątych, zostały rozebrane^[6].

Część gmachu dworcowego z lat 1912–1922, służąca od 2008 roku obsłudze podróżnych

Na przełomie 2007 i 2008 roku Polskie Koleje Państwowe zdecydowały o przebudowie parteru dworca, polegającej na zmniejszeniu hallu o połowę i wydzieleniu pomieszczeń przeznaczonych pod wynajem^[5]. Podczas trwającej pół roku modernizacji we wschodniej części dworca zaaranżowano nowy, dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych hall^[15]. Powierzchnię w pierwotnym gmachu dworca ograniczono do strefy kas biletowych i gastronomicznej^[15]. Prace trwały pół roku i kosztowały 1,5 miliona złotych^[15].

Po roku 2007 podjęto modernizację linii kolejowej nr 274, dzięki czemu czas przejazdu się skrócił, przywrócono również pociągi kwalifikowane^[16].

12 czerwca 2015 PKP PLK podpisały z konsorcjum firm Infrakol i Track Tec Construction umowę na modernizację stacji, która objęła m.in. podwyższenie peronów, odnowienie wiat, instalację nowego oświetlenia, monitoringu, wind przy peronach oraz jednej platformy przyschodowej i paletowych tablic informacyjnych^[17]. Odnowione zostały również przejścia podziemne^[18]. Prace trwały 2 lata (2016-2017), ich zakres został rozszerzony w stosunku do pierwotnego planu i pochłonęły 27 milionów złotych^[17].

Linie kolejowe

• 274 Wrocław Świebodzki – Zgorzelec,
• 283 Jelenia Góra – Żagań,
• 308 Jelenia Góra – Kamienna Góra,
• 311 Jelenia Góra – Jakuszyce^[1].

Infrastruktura

Budynek dworca

Oryginalna część dworca z l.1865-1866, po 2009 roku w przeważającej części adaptowana na cele komercyjne

Gmach dworca został wzniesiony w latach 1865–1866 r. według projektu architekta budynków dworcowych Śląskiej Kolei Górskiej Hermanna Cuno, inspirowanego szkołą Karla Friedricha Schinkla^[19][20]. Projekt rozmieszczono na planie dwóch, zwartych ze sobą, niesymetrycznych czworokątów^[4]. Dworzec, podobnie jak większość obiektów na linii został wzniesiony na fundamentach kamiennych^[21]. Ściany wykonano z ciosów kamiennych^[21]. Zastosowano drewniane stropy międzykondygnacyjne i dwuspadowy dach pokryty papą bitumiczną na lepiku^[21]. Obiekt uzyskał eklektyczną elewację łączącą cechy neoklasycyzmu i neogotyku wykonaną z ciosanego piaskowca^[21][22]. Dworzec w Jeleniej Górze, jako jeden z nielicznych na linii, posiada klasycyzujący fronton oraz fryzy imitujące porządek dorycki^[21].

Budynek był rozbudowywany wraz ze stacją w latach: 1882 oraz 1904-1906 z zachowaniem spójności architektonicznej i wizualnej z pierwotnym założeniem^[23]. W latach 1912–1922 we wschodniej części gmachu powstało nowe, odbiegające wyglądem od starszych części skrzydło administracyjne, do którego podczas remontu w latach 2008–2009 przeniesiono hall dworca^[24].

Przez wiele lat powojennych elewacja starego gmachu wykonana z piaskowca była pokrywana kolejnymi warstwami farby^[6]. Po roku 2000 elewacja została oczyszczona i przywrócono jej oryginalny wygląd^[6].

Perony

Na stacji znajdują się cztery perony pasażerskie^[17].

Nastawnie

Sterowanie ruchem pociągów na stacji odbywa się z jednej, współczesnej nastawni dysponującej JG.

Na stacji istnieją jednak zachowane, nieczynne budynki nastawni JGB i JGC^[25].

Infrastruktura towarzysząca

Przy stacji istnieją obiekty po zapleczu technicznym (częściowo zachowana dawna lokomotywownia), które były użytkowane zgodnie z przeznaczeniem do końca 2015 roku.

Ruch pociągów

Wiodąca przez stację linia kolejowa nr 274 została zakwalifikowana przez Biuro Eksploatacji spółki PKP Polskie Linie Kolejowe na odcinku Wrocław Główny – Jelenia Góra jako „linia o priorytecie pasażerskim”, natomiast na odcinku Jelenia Góra – Zgorzelec jako „linia o priorytecie towarowym”^[26].

Ruch pasażerski

Połączenia dalekobieżne

ED161-002 na zmodernizowanej w latach 2015–2017 stacji Jelenia Góra

Prace rewitalizacyjne na linii nr 274 umożliwiły wprowadzenie taboru generacji i uruchomienie nowych połączeń dalekobieżnych^[16]. Od 29 kwietnia 2016 roku jedną parę pociągów Express InterCity Premium (EIP) spółki PKP Intercity dotychczasowej relacji Warszawa Wschodnia – Wrocław Główny przedłużono torami linii kolejowej nr 274 przez Wałbrzych do Jeleniej Góry^[16]. Pociągi ED250 Pendolino poruszają się po linii z maksymalną prędkością 130 kilometrów na godzinę^[16]. W pobliżu Wałbrzycha pociągi zwalniają do 60 kilometrów na godzinę ze względu na geometrię torowiska (ciasne łuki)^[16]. W rozkładzie jazdy 2015/2016 po linii rozpoczęły również kursowanie pociągi PKP Intercity kategorii Intercity (IC) z Białegostoku i Warszawy do Jeleniej Góry, obsługiwane jednostkami Pesa Dart^[16].

Komunikacja z dworcem

Przy dworcu znajduje się przystanek MZK Jelenia Góra oraz PKS Tour Jelenia Góra (połączenia z Karpaczem Górnym przez Kowary).

Przypisy

Bibliografia

• Agnieszka Gierus: Nikt na stacji nie czeka... (pol.). W: jelonka.com [on-line]. Highlander’s Group, 2007-09-18. [dostęp 2017-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-11)].
• Praca zbiorowa: Pionierzy i ich następcy. Z dziejów Dolnośląskiej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych 1945-1985. Wrocław: Dolnośląska Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych, 1985. ISBN 1-57231-718-3. (pol.)
• Stacja Jelenia Góra. W: Przemysław Dominas: Architektura Śląskiej Kolei Górskiej. Łódź: Księży Młyn, 2014, s. 64–66. ISBN 978-83-7729-148-1.

Linki zewnętrzne

• Jelenia Góra w Atlasie Kolejowym Polski, Czech i Słowacji – www.atlaskolejowy.net

Jelenia Góra
Linia 274 Wrocław Świebodzki – Görlitz
Wojanów odległość: 5,055 km		Rybnica odległość: 10,525 km
Linia 311 Jelenia Góra – Harrachov
		Jelenia Góra Zabobrze odległość: 4,256 km
Linia 308 Kamienna Góra – Jelenia Góra (39,986 km)
Łomnica Średnia odległość: 36,621 km
Linia 283 Jelenia Góra – Żagań (0,07 km)
		Jeżów Sudecki odległość: 3,519 km