Jelita (powieść)

Jelita
Autor

Józef Ignacy Kraszewski

Typ utworu

powieść historyczna

Data powstania

1880

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Warszawa

Język

polski

Data wydania

1881

Wydawca

Spółka Księgarzy Warszawskich

poprzednia
Kraków za Łoktka
następna
Król chłopów
Herb Jelita

Jelita. Powieść herbowa z r. 1331 – powieść historyczna Józefa Ignacego Kraszewskiego z 1881 roku, należąca do cyklu Dzieje Polski.

W pierwodruku ukazała się w Warszawie wiosną 1881 jako XIII tom wielkiego cyklu powieści historycznych. Jej dwa wznowienia wyszły już po śmierci autora w tzw. tanich wydaniach u M. Glücksberga (1889, 1897). Później, aż do II wojny pojawiała się parokrotnie w wydaniu M. Arcta, a po wojnie w kolejnych wydaniach Ludowej Spółdzielni Wydawniczej[1].

Powieść, która początkowo miała nosić tytuł Florian Szary, dedykowana Gracjanowi Ungrowi, w zamierzeniu autora miała wyjaśniać okoliczności powstania jednego z najstarszych polskich herbów – Jelita[2]. Pisarz wspomniał także jej bohatera w końcowej części wcześniejszej swej powieści Żeliga (1865)[3].

Treść

Osią fabuły jest najazd krzyżacki na ziemie polskie w 1331 roku, zakończony bitwą pod Płowcami. Uczestniczy w niej główny bohater powieści, Florian Szary z Surdęgi, rycerz z ziemi sieradzkiej – wzór cnót rycerskich, patriotyzmu, oddania ojczyźnie, zwolennik Łokietka, w służbie króla poświęcający swe zdrowie i życie.

Drugi, pozostający w jego tle, bohater powieści to postać historyczna – możnowładca Wincz Toporczyk (Wincenty z Szamotuł), dotknięty tym, że król odebrał mu starostwo generalne Gorzowa w Wielkopolsce, gdzie pełnił dotąd niepodzielne rządy, w odwecie udaje się do krzyżaków i proponuje im swe usługi. Potem wraz z nimi, przewodząc części rycerstwa wielkopolskiego, uczestniczy w wyprawie na ziemie polskie. Dopiero po pewnym czasie, będąc świadkiem okrucieństw Niemców na polskiej ludności, uświadamia sobie swój błąd i pragnie odkupić swą winę.

Przypisy

  1. „Nota wydawnicza” w wydaniu 1959, s. 245.
  2. Juliusz Kijas: „Posłowie” w wydaniu 1959.
  3. J.I. Kraszewski: Żeliga, Warszawa: LSW, 1991, s. 184.

Bibliografia

  • Józef Ignacy Kraszewski: Jelita. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1959.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie