Jemielnica

Jemielnica
	wieś
	; Rynek o zabytkowym układzie urbanistycznym
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	strzelecki
Gmina	Jemielnica
Wysokość	219 m n.p.m.
Liczba ludności (2013)	3545
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	47-133
Tablice rejestracyjne	OST
SIMC	0495697
	Położenie na mapie gminy Jemielnica Jemielnica
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Jemielnica
	Położenie na mapie województwa opolskiego Jemielnica
	Położenie na mapie powiatu strzeleckiego Jemielnica
	50°32′39″N 18°22′50″E/50,544167 18,380556
	Strona internetowa

Jemielnica (dodatkowa nazwa w j. niem. Himmelwitz^[2]; śl. Imielnica^[3] lub Iymylnica^[4]) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie strzeleckim, w gminie Jemielnica. Miejscowość jest siedzibą gminy Jemielnica. Od 14 listopada 2008 r. obowiązuje podwójne nazewnictwo polsko-niemieckie.

Nazwa

Polska nazwa miejscowości pochodzi od staropolskiego słowa jemiel oznaczającego jemiołę^[5]. Jest ona pierwotną nazwą i pojawiła się ona dużo wcześniej niż niemieckojęzyczne określenie Himmelwitz^[5]. Podobny wywód przedstawił topograficzny podręcznik Górnego Śląska z 1865^[6].

W 1475 roku w łacińskich statutach Statuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej staropolskiej formie Gymilnicz^[7]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Grimmelwicense monasterium^[8].

W alfabetycznym spisie miejscowości z terenu Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod obecną, polską nazwą Jemielnica oraz nazwą zgermanizowaną - Himmelwitz^[9]. Według książki Konstantego Damrota z 1896 roku funkcjonowała jeszcze równolegle nazwa Imielnica wśród mieszkańców posługujących się etnolektem śląskim^[3]. Według badań prof. Kazimierza Nitscha z 1939 roku miejscowi Ślązacy używali nazwy Iymylnica^[4].

W latach 1945-1947 Jemielnica nosiła urzędową nazwę Imielnica^[10].

Położenie

Jemielnica położona jest na Górnym Śląsku, we wschodniej części województwa opolskiego, nad rzeką Jemielnicą, przy drodze wojewódzkiej nr 426. Autostrada A4 przebiega w odległości 15 km od miejscowości.

We wsi występuje wychodnia wapieni środkowego triasu (środkowy wapień muszlowy) bogatych w skamieniałości zielenic z rodzaju Diplopora. Wapienie te są charakterystyczne dla znacznych obszarów na Śląsku Opolskim i nazwano je warstwami z Jemielnicy^[11].

Integralne części wsi

Integralne części wsi Jemielnica^[12]^[13]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0495705	Borek	część wsi
0495734	Gajdowe	przysiółek
0495757	Opaleniec	przysiółek
0495711	Śmiatek	część wsi
0495728	Zawodzie	część wsi

Historia

W XIII wieku założono klasztor cysterski, działający do sekularyzacji w 1810 roku.

Zabytki

Pomnik mieszkańców poległych w I wojnie światowej.

Zabytki według rejestru wojewódzkiego^[14]:

układ przestrzenny wsi
zespół klasztorny cystersów:
- kościół pocysterski, obecnie par. pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP, z XIII/XIV w., XVIII w., posiada bardzo bogaty wystrój barokowy, z barokowymi freskami.
- klasztor, ob. plebania, z 1733 r., XIX w.
- kaplica w ogrodzeniu, z XVIII w.
- ogrodzenie z dwiema bramkami, z XVIII w.
- dom ze spichlerzem, z XVIII/XIX w.
- młyn, z 1834 r.
- dwa mostki na rzece, z XVIII w.
kościół cmentarny pw. Wszystkich Świętych, wzmiankowany od 1285 r., z XIII/XIV w., do 1810 r. kościół parafialny z przyległym cmentarzem, po 1810 r. zaniedbany, w XX w. odnawiany parokrotnie. Zbudowany z bloków wapiennych, później otynkowany. Jednonawowy, sklepienia gotyckie. Wystrój głównie renesansowy (stalle, ambona) i barokowy (stiuki, ołtarze) z elementami gotyckimi. W prezbiterium zachowały się gotyckie freski z trzeciej ćwierci XV wieku, prezentujące jedenaście scen pasyjnych i niewielkie kompozycje ornamentalne lub przedstawiające świętych i Matkę Boską. Odkryte częściowo w 1934, później odsłonięte w okresie 1938-1945. Uzupełnione i odnowione w pierwszej dekadzie XXI wieku
mogiła powstańców śląskich, na cmentarzu katolickim
pomnik na zbiorowej mogile żołnierzy Wielkiej Armii, podobno ok. 500 zabitych i zmarłych z ran w latach 1812-1813. Postawiony w 1921 r. w trakcie plebiscytu przez francuskich strzelców alpejskich, zniszczony, odbudowany,
pomnik mieszkańców poległych w I wojnie światowej, wybudowany w 1932, zniszczony w 1946/47, odbudowany w 1992.

Osoby urodzone w Jemielnicy

Marek Prawy – niemiecki przywódca buntów chłopskich z końca XVIII w.

Osoby związane z miejscowością

dr Augustin Weltzel - niemiecki duchowny, badacz historii Śląska, poseł do pruskiego Landtagu, autor książki o historii zakonu cystersów w Jemielnicy.
Jan Baranowicz - polski pisarz, autor utworu Pieśń o Marku Prawym.
Johannes Nucius – niemiecki kompozytor, opat zakonu cystersów w Jemielnicy.
Josef Wiessalla – niemiecki pisarz, autor książki Bitwa pod Jemielnicą (niem. Die Schlacht von Himmelwitz).
Karl Gratza – niemiecki duchowny, poseł do niemieckiego Reichstagu w latach 1875-1876.
Kornelia Dobkiewiczowa – polska pisarka, autorka książki O Marku Prawym z Jemielnicy.
prof. Zbigniew Zielonka – polski pisarz, autor książki W Jemielnicy sądny dzień.

Galeria zdjęć

Kościół parafialny
Kościół Wszystkich Świętych
Brama byłego klasztoru Cystersów

Przypisy

↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2014, s. 399 [zarchiwizowane 2014-09-28] .
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
↑ ^a ^b Damroth, Constantin. 1896. Die älteren Ortsnamen Schlesiens: Ihre Entstehung und Bedeutung. Kasprzyk: Beuthen O.S., s. 171.
↑ ^a ^b Nitsch, Kazimierz. 1939. Dialekty polskie Śląska, cz. 1, wyd. 2. Polska Akademia Umiejętności: Kraków, s. 247.
↑ ^a ^b HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 47, OCLC 456751858 (niem.).
↑ Felix Triest 1865 ↓, s. 269.
↑ Franz Xaver Seppelt,"Die Breslauer Diözesansynode vom Jahre 1446", Franz Goerlich, Breslau 1912, str. 16. – tekst łaciński statutów w wersji zdigitalizowanej.
↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 176. ISBN 978-83-910595-2-4.
↑ Knie 1830 ↓, s. 267.
↑ Internetowy leksykon kultury i historii Niemców we wschodniej Europie utworzony przez Uniwersytet w Oldenburgu. [dostęp 2014-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-26)].
↑ Robert Niedźwiedzki, Joachim Szulc, Marek Zarankiewicz, 2012: Przewodnik geologiczny. Kamienne skarby Ziemi Annogórskiej. Wyd.: Stowarzyszenie Kraina św. Anny, strony 40-42. ISBN 978-83-63036-04-1.
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ GUS. Rejestr TERYT
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 114. [dostęp 2013-01-12].

Bibliografia

Felix Triest: Topographisches Handbuch von Oberschlesien. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.
Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
Damroth, Constantin. 1896. Die älteren Ortsnamen Schlesiens: Ihre Entstehung und Bedeutung. Kasprzyk: Beuthen O.S.
Nitsch, Kazimierz. 1939. Dialekty polskie Śląska, cz. 1, wyd. 2. Polska Akademia Umiejętności: Kraków.
Pszczyński K.P., 2009: Druga młodość średniowiecznych fresków. Historia Lokalna, nr 2/0/09.

[poczta-1] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2014, s. 399 [zarchiwizowane 2014-09-28] .

[MP-2] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)

[:0-3] Damroth, Constantin. 1896. Die älteren Ortsnamen Schlesiens: Ihre Entstehung und Bedeutung. Kasprzyk: Beuthen O.S., s. 171.

[Nitsch_1939-4] Nitsch, Kazimierz. 1939. Dialekty polskie Śląska, cz. 1, wyd. 2. Polska Akademia Umiejętności: Kraków, s. 247.

[Adamy-5] HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 47, OCLC 456751858 (niem.).

[CITEREFFelix_Triest1865269-6] Felix Triest 1865 ↓, s. 269.

[7] Franz Xaver Seppelt,"Die Breslauer Diözesansynode vom Jahre 1446", Franz Goerlich, Breslau 1912, str. 16. – tekst łaciński statutów w wersji zdigitalizowanej.

[8] Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 176. ISBN 978-83-910595-2-4.

[CITEREFKnie1830267-9] Knie 1830 ↓, s. 267.

[10] Internetowy leksykon kultury i historii Niemców we wschodniej Europie utworzony przez Uniwersytet w Oldenburgu. [dostęp 2014-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-26)].

[11] Robert Niedźwiedzki, Joachim Szulc, Marek Zarankiewicz, 2012: Przewodnik geologiczny. Kamienne skarby Ziemi Annogórskiej. Wyd.: Stowarzyszenie Kraina św. Anny, strony 40-42. ISBN 978-83-63036-04-1.

[R2013-12] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-13] GUS. Rejestr TERYT

[14] Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 114. [dostęp 2013-01-12].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Wsie	Barut Centawa Gąsiorowice Jemielnica Łaziska Piotrówka Wierchlesie
Osady	Graniczny Miłosna Redwina Zielona
Integralne części wsi	Barć Bokowe Borek Dębina Gaj Gajdowe Kuźnia Opaleniec Śmiatek Zawodzie

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne