Jenin

Jenin

wieś
Kościół św. Michała Archanioła 1811-12
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	gorzowski
Gmina	Bogdaniec
Sołectwo	Jenin
Wysokość	24 m n.p.m.
Liczba ludności (2012)	1592
Strefa numeracyjna	95
Kod pocztowy	66-450
Tablice rejestracyjne	FGW
SIMC	0178732
Położenie na mapie gminy Bogdaniec Jenin
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Jenin
Położenie na mapie województwa lubuskiego Jenin
Położenie na mapie powiatu gorzowskiego Jenin
52°41′47,8″N 15°05′42,9″E/52,696611 15,095250
Strona internetowa

Jenin – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie gorzowskim, w gminie Bogdaniec. Według danych z 2012 r. liczyła 1592 mieszkańców. Od 1945 r. leży w granicach Polski.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa gorzowskiego.

Położenie

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego teren, na którym położony jest Jenin należy do prowincji Niziny Środkowoeuropejskiej, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Kotlina Gorzowska.

Miejscowość położona jest 10 km na południowy zachód od Gorzowa Wielkopolskiego. Posiada układ ulicówki. Zajmuje powierzchnię 6,11 km²^[1].

Demografia

Ludność w ostatnich 3 stuleciach^{[2][3][4][5][6][7][8]}:

Historia

• X w. – prawdopodobne początki osadnictwa w Jeninie; osada mogła należeć w późniejszym okresie do kasztelanii santockiej
• 1250 – margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczynają ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstaje następnie Nowa Marchia
• 20.07.1278 – pierwsza wzmianka pod nazwą Jenyn; przebywający w Gorzowie margrabiowie Otto V Długi i Albrecht III podarowali miastu czynsze z Winnej Góry i ogrodów na poprawę umocnień, a także potwierdzili nadanie przez ojca łęgów warciańskich między Łupowem (Loppowe) i Jeninem
• 22.05.1300 – margrabia Albrecht III, przebywając w Kłodawie, funduje filię klasztoru w Kołbaczu o nazwie Locus coeli (Miejsce Nieba, potem Himmelstedt, obecnie Mironice) i uposaża ją 15 wsiami, w tym Jeninem
• 1337 – wzmianka w księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego pod nazwą Genyn (w ziemi gorzowskiej): Illi de Wedinghe habent Gralow, Dornow, Hogenwolde, tenevitz, Pirene et Genyn minus juste ut dicitur^[9] – przedstawiciele rodu von Winningen posiadają lenna we wsiach Gralewo, Tarnów, Wysoka, Stanowice, Pyrzany i Jenin, jak twierdzili (czyli nie mogli się wykazać dokumentami)
• 11.12.1350 – Hasso von Wedel otrzymuje dochody w owsie w lesie wsi Racław i Jenin (merice villae Raczelstorp et Koningen) z tytułu swych obowiązków wójtowskich w Nowej Marchii^[10]
• 16.07.1353 – margrabia Ludwik Rzymski nadaje Henningowi i Konradowi von Marwitz dochody z cła mostowego na dopływie rzeczki Clemente (kanał Kołomęt) w Jeninie (villa Geyneyn)
• 7.10.1355 – potwierdzenie nadania z 1300 r. cystersom z Kołbacza (filia Mironice), wystawione przez cesarza Karola IV
• 1473 – ¼ wsi znajduje się w rękach klasztoru w Mironicach, ¾ należny do Marwitzów
• 1538 – margrabia Jan kostrzyński oficjalnie wprowadza na terenie Nowej Marchii luteranizm jako religię obowiązującą
• 1539 – w wyniku sekularyzacji, margrabia Jan kostrzyński przejmuje majątek zakonny w Mironicach, tworząc zarząd domenalny; w skład domeny wchodzi m.in. ¼ Jenina
• 1618–1648 (wojna trzydziestoletnia) – Jenin zostaje złupiony i zniszczony, wieś pustoszeje
• 1674 – właścicielami całego Jenina zostają von Marwitzowie, drogą zamiany z elektorem brandenburskim wsi Racław
• 1725 – na gruntach Jenina zostaje założona kolonia Genninsch Warthebruch
• 1.06.1728 – Kurt Dietrich von der Marwitz sprzedaje Jenin królowi pruskiemu Fryderykowi Wilhelmowi I za 17 tysięcy talarów i odtąd wieś podlega urzędowi domeny w Mironicach; we wsi funkcjonuje folwark i cegielnia
• 1758 (wojna siedmioletnia) – żołnierze rosyjscy dokonują zniszczeń wsi, w tym kościoła i szkoły
• 1785 – z kolonii Genninsch Warthebruch wydzielono samodzielne gminy: Alt-Gennin (obecnie Jeninek), Ober-Gennin (obecnie Jeniniec) i Unter-Gennin (obecnie Podjenin)
• 1801 – Jenin liczy 337 mieszkańców i 38 domów; jest tu 10 gospodarstw rolniczych, 14 chałupników, 8 budników (chłopów z własnym domem i niewielkim kawałkiem własnościowej ziemi lub bez niej), 12 komorników (chłopów bezrolnych), kuźnia, karczma, 2 młyny wodne (Górny i Dolny); kościół jest filią parafii w Stanowicach; wieś należy do domeny Mironice
• 13.08.1807 (wojny napoleońskie) – pożar wywołany przez żołnierzy francuskich niszczy całą wieś (ocalało 7 domów poza zwarta zabudową) i XVII-wieczny kościół
• Po 1807 – odbudowa wsi; część pogorzelców (13 chałupników) odchodzi na bagna i tam buduje nowe gospodarstwa, tworząc kolonię pod nazwą Neu Gennin (Nowy Jenin)
• 1811-1812 – wzniesiono kościół, na koszt króla Prus
• 1814 – Neu Gennin (Nowy Jenin) otrzymuje status samodzielnej gminy
• 1852 – Jenin liczy 529 mieszkańców, Nowy Jenin 236, młyny Genninsche Mühlen – Górny (Ober-), Środkowy (Mittel-) i Dolny (Untermühle) – 74 mieszkańców^[3]
• 1871 – wieś liczy 598 mieszkańców (Jenin 510, Genniner Mühlen 88), Nowy Jenin 304; w Jeninie znajdują się wówczas 2 majątki liczące 107 mieszkańców^[4]
• 1874 – rozwiązanie domeny w Mironicach
• 1880 – otwarcie szkoły w Jeninie (usytuowanej na rogu obecnych ulic Gorzowskiej i Akacjowej)
• 1905 – otwarcie drugiej szkoły w Jeninie (przy obecnej ulicy Pocztowej)
• 1.06.1929 – w wyniku reformy administracyjnej Neu Gennin (Nowy Jenin) przestaje istnieć – zachodnia część zostaje przyłączona do Bogdańca, a wschodnia – do Jenina
• 1.02.1945 – zajęcie wsi przez Armię Czerwoną
• Maj 1945–3.09.1945 – pierwszym sołtysem Jenina jest Marcin Starczewski
• 29.06.1945 – poświęcenie kościoła jako rzymskokatolickiego
• 1945/1946 – napływ przesiedleńców z województw poznańskiego, lubelskiego i kaliskiego, następnie z Kresów Wschodnich; otwarcie szkoły w domu rodziny Kaniewskich
• 1949 – likwidacja szkoły, dzieci uczęszczają od tej pory do szkoły w Łupowie
• 1960 – założenie Kółka Rolniczego w Jeninie
• 1.09.1973 – otwarcie nowego budynku szkoły w Łupowie, na działce wsi Jenin
• 24.06.1987 – erygowanie parafii w Jeninie dekretem biskupa Józefa Michalika, wydzielonej z parafii w Bogdańcu; obejmuje ona miejscowości Jenin, Chwałowice, Lubczyno
• 1.09.1999 – siedzibę szkoły w Łupowie zmieniono na Jenin; utworzenie Zespołu Szkół (szkoła podstawowa i gimnazjum)
• 1.09.2006 – likwidacja gimnazjum, pozostaje szkoła podstawowa w Jeninie

Nazwa

Jenyn 1278; Genyn 1300; Koningen 1350; Geyneyn 1353; Jennin 1482; Gennin 1822, 1944; Jenin Wielki 1945^[8]; Jenin 1947^[11]

Polska nazwa Jenin nawiązuje do historycznych form Jenyn, Gennyn, które stanowią niemieckie przejście słowiańskiej nazwy Janin, od imienia Jan z sufiksem –in^[12].

Administracja

Miejscowość jest siedzibą sołectwa Jenin.

Architektura

• Kościół pw. św. Michała Archanioła – zbudowany w latach 1811-1812 w stylu klasycystycznym z elementami neoromańskimi, przez budowniczego Matthiasa według projektu von Pappritza (architekt berliński), z ośmioboczną wieżą o trzech kondygnacjach, zwieńczoną iglicą. Elewacje boczne zakomponowane zostały jako trzyosiowe flankowane służkami i zwieńczone profilowanym gzymsem. Korpus na rzucie prostokąta o wymiarach 19,4 × 11,4 m, zamyka wieloboczne prezbiterium. Nakryty jest dwuspadowym dachem. Wnętrze nakryte stropem z dekoracją fasetową. Na historyczne wyposażenie kościoła składają się: empora muzyczna, ławki z początku XX w., neogotycka chrzcielnica z 2 połowy XIX w. i fisharmonia firmy Hofberg z przełomu XIX/XX w. W 1864 r. urządzono wnętrze. W latach 1882, 1912 i 2000 dokonano remontów. W 1946 r. usunięto empory boczne. Wpisany jest do rejestru zabytków pod numerem KOK-I-635 z 18.12.1963 oraz 87 z 5.11.1976^[13].
• Dworek – zachowany częściowo, obecnie dom nr 30
• Dwa cmentarze ewangelickie

Edukacja i nauka

• Przedszkole gminne
• Szkoła podstawowa z oddziałem przedszkolnym

Młodzież uczęszcza do gimnazjum w Bogdańcu.

Religia

Miejscowość jest siedzibą parafii św. Michała Archanioła.

Sport i rekreacja

• Uczniowski Klub Sportowy „Hermes”

Gospodarka

Ludność zajmuje się głównie rolnictwem, dominuje uprawa zbóż, ziemniaków i buraków cukrowych, prowadzona jest hodowla drobiu. W 2013 r. liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wyniosła 196, z czego 170 to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz 26 osób prawnych lub jednostek niemających osobowości prawnej (w tym 10 spółek handlowych i 9 spółek cywilnych)^[14]:

Zobacz też

• Jeninek
• Jeniniec
• Podjenin

Przypisy

Bibliografia

• Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego. Powiaty: gorzowski – słubicki – sulęciński – międzyrzecki – strzelecko-drezdenecki. T. III. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza PDN, 2013, s. 43-44. ISBN 978-83-934885-7-5.
• Gennin (niem.). [dostęp 2014-10-03].
• Jenin, Lubczyno, Chwałowice na przestrzeni wieków. Zbigniew Bujanowski (red.). Jenin: Gmina Bogdaniec, 2012.
• Plan Odnowy miejscowości Jenin. Załącznik nr 1 do Uchwały Rady Gminy Bogdaniec nr XI/111 z dnia 29 kwietnia 2008 r
• Zabytki północnej części województwa lubuskiego. Jarosław Lewczuk, Bartłomiej Skaziński (red.). Gorzów Wlkp. – Zielona Góra: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, 2004, s. 47-48. ISBN 83-921289-0-7.