Jeremiah Curtin

Jeremiah Curtin (ur. 6 września 1835 w Detroit, zm. 14 grudnia 1906 w Bristol) – amerykański ludoznawca, folklorysta i tłumacz. Curtin wykazywał duże zainteresowanie językami i z wieloma był obeznany. Znał m.in. polski i rosyjski. Od 1883 do 1891 pracował w Bureau of American Ethnology jako badacz terenowy dokumentujący obyczaje i mitologie różnych plemion indiańskich.

Wraz z żoną, Almą Cardell Curtin dużo podróżował, zbierając informacje etnologiczne.

Curtin prowadził badania nad folklorem Europy Wschodniej i Irlandii. Skompilował jedną z pierwszych dokładnych kolekcji irlandzkiego materiału ludowego i był ważnym źródłem dla W.B. Yeatsa.[1] Curtin znany jest z kilku kolekcji irlandzkich bajek ludowych.

Przełożył większość powieści Henryka Sienkiewicza (wydawanych od 1888), przyczyniając się do popularyzacji jego twórczości w Stanach Zjednoczonych. Przełożył też utwory Bolesława Prusa (m.in. Faraona) i Elizy Orzeszkowej. Kilkukrotnie odwiedził Polskę.

W swoich tłumaczeniach próbował zachowywać oryginalną strukturę polskiego zdania ale w rzeczywistości posługiwał się bardziej parafrazą niż metafrazą (tłumaczenie dosłowne).

Życiorys

Curtin urodził się Detroit w stanie Michigan[2][3][4] w irlandzkiej rodzinie. Wczesne życie spędził na farmie rodzinnej w Greendale w stanie Wisconsin[5], a później uczęszczał do Harvard College, mimo że jego rodzice chcieli, żeby poszedł do katolickiego college’u. Curtin ukończył Harvard w 1863 roku[1]. Następnie przeniósł się do Nowego Jorku, gdzie studiował prawo i pracował dla United States Sanitary Commission, tłumacząc i ucząc języka niemieckiego[6].

W 1864 r. wyjechał do Rosji, gdzie pełnił funkcję sekretarza Cassiusa M. Claya, ministra USA przy dworze rosyjskim. Podczas swojej wizyty w Rosji Curtin zaprzyjaźnił się z Konstantinem Pobedonostsevem, profesorem prawa na Moskiewskim Uniwersytecie Państwowym. Odwiedził także Czechosłowację i Kaukaz, a także studiował języki słowiańskie. Kontynuując doskonalenie swoich rosyjskich umiejętności językowych, uczył się również czeskiego, polskiego, czeskiego, litewskiego, łotewskiego, węgierskiego i tureckiego[7].

Po powrocie do Stanów Zjednoczonych Curtin wykładał o Rosji i Kaukazie. W 1872 r. Poślubił Almę M. Cardell[1]. Pani Cardell pracowała jako jego sekretarka. W 1883 Curtin został zatrudniony przez Bureau of American Ethnology jako pracownik terenowy.

W 1905 r. Prezydent Theodore Roosevelt poprosił go o udział w konferencji pokojowej w Portsmouth w New Hampshire, kończącej wojnę rosyjsko-japońską.

Jeremiah Curtin zmarł 14 grudnia 1906 r. w Burlington w stanie Vermont i został pochowany na cmentarzu Greenwood w Bristolu[8].

Irlandzki folklor

Curtin odwiedził Irlandię pięć razy w latach 1871-1893, gdzie zebrał materiał folklorystyczny w południowo-zachodnim Munster, na Wyspach Aran i w innych regionach Irlandii. Dzięki temu powstały jego książki Myths and Folklore of Ireland (1890), Hero Tales of Ireland (1894) i Tales of the Fairies and Ghost World (1895).

Twórczość

  • Myths and Folk-lore of Ireland, 1890.
  • Myths and Folk-tales of the Russians, Western Slavs, and Magyars, Little, Brown, and Company, 1890.
  • Hero-Tales of Ireland, 1894.
  • Tales of the Fairies and of the Ghost World, 1895.
  • Creation Myths of Primitive America, 1898.
  • A Journey in Southern Siberia, Little, Brown, and Company, 1909.
  • Seneca Indian Myths, 1922.
  • The Mongols A History, Little, Brown, and Company. 1908.
  • Myths of the Modocs, Sampsom Low, Marston & Company, Ltd., 1912.

Tłumaczenia

  • Quo Vadis (Henryk Sienkiewicz), 1897.
  • Yanko the Musician and Other Stories (Henryk Sienkiewicz), Little, Brown, and Company, 1893.
  • In Vain (Henryk Sienkiewicz) Little, Brown, and Company, 1899.
  • The Knights of the Cross (Henryk Sienkiewicz), Little, Brown, and Company, 1900.
  • The Argonauts (Eliza Orzeszkowa), 1901.
  • Children of the Soil (Henryk Sienkiewicz).
  • Hania (Henryk Sienkiewicz).
  • With Fire and Sword (Henryk Sienkiewicz) 1898Dzięki temu powstały .
  • The Pharaoh and the Priest (Bolesław Prus), 1902.

Dzięki temu powstały Tłumaczenia z polskiego

Curtin przetłumaczył wiele tomów Henryka Sienkiewicza, w tym Ogniem i Mieczem. To właśnie ta powieść po raz pierwszy przyniosła polskiemu nobliście sławę na skalę światową.

Curtin interesował się zarówno kulturą rosyjską jak i polską, dlatego też w swoich tłumaczeniach unikał faworyzowania którejś ze stron w ich historycznych sporach.[9]

Sienkiewicz

Curtin zaczął tłumaczyć historyczną powieść Henryka Sienkiewicza Ogniem i mieczem w 1888 roku w wieku pięćdziesięciu lat. Następnie wydał pozostałe dwa tomy Trylogii, inne utwory Sienkiewicza, a w 1897 jego Quo Vadis.

W 1897 Curtin i Sienkiewicz przypadkowo spotkali się w szwajcarskim kurorcie w Ragatz. Przez kolejne lata, aż do śmierci Curtina w 1906, mężczyźni utrzymywali kontakt.

Curtin był oczarowany Ogniem i Mieczem, to też skłoniło go do napisania tłumaczenia. Jednak był on znawcą języka rosyjskiego, niewiele znał się na polskim. Podczas tworzenia przekładu starał się nadrobić braki w wiedzy, jednak jego tłumaczenie budzi wiele zastrzeżeń.[10]

Przed rozpoczęciem tłumaczenia dzieł Sienkiewicza, Curtin nie znał polskiego prawie wcale. Zmotywował go aspekt finansowy. Mimo jego starań publikacja angielskiego przekładu spotkała się z falą krytyki na całym świecie. Przede wszystkim wytykano mu brak zrozumienia języka polskiego, niepoprawne konstruowanie zdań, złą składnię, błędną interpretację i wiele innych niedociągnięć.[10]

Jednym ze znanych krytyków Curtina był Harold B. Segel, który twierdził, że Curtin nie miał zbyt wiele talentu literackiego i polegał za bardzo słowniku. Segel zrobił całą listę słów i zwrotów przetłumaczonych dosłownie przez Curtina i udziwniających jego teksty, takich jak przełożenie „Czołem” jako „With the forehead” zamiast znacznie lepszego „Greetings”.[11] Jego tłumaczenie Quo Vadis spotkało się z bardziej przychylnymi recenzjami.

Prus

W 1897 podczas wizyty w Warszawie, Curtin dowiedział się o twórczości Bolesława Prusa. Przeczytał powieść Faraon i postanowił ją przełożyć.[12]

Tłumaczenie Faraona spotkało się z falą krytyki. Wersja Curtina została przetłumaczona jako The Pharaoh and the Priest  by „Alexander Glovatski”. Nie wiadomo czemu Curtin zamiast pseudonimu literackiego użył zniekształconej wersji prawdziwego imienia Bolesława Prusa. Wersja Curtina jest niekompletna, brakuje w niej Epilogu.[13]

Upamiętnienie

Wspomnienia o Curtinie, zatytułowane The Memoirs of Jeremiah Curtin zostały opublikowane w 1940 r. przez State Historical Society of Wisconsin z rękopisu przedstawionego społeczeństwu przez siostrzenicę Curtina, panią Walter J. Seifert.

Źródła

  • Kasparek, Christopher. "Prus' Pharaoh and Curtin's Translation". The Polish Review, vol. XXXI, nos. 2–3 (1986), pp. 127–35.
  • Segel, Harold B. "Sienkiewicz's First Translator, Jeremiah Curtin". The Slavic Review, vol. XXIV, no. 2 (June 1965), pp. 189–214.

Przypisy

  1. ↑ a b c Jeremiah Curtin (1835-1906), www.ricorso.net [dostęp 2019-02-11].
  2. ↑ Behind the Curtin - Features - Milwaukee Magazine, web.archive.org, 28 grudnia 2010 [dostęp 2019-02-11].
  3. ↑ The Wisconsin magazine of history: Volume 22, number 3, March 1939 :: Wisconsin Magazine of History Archives, content.wisconsinhistory.org [dostęp 2019-02-11].
  4. ↑ Jeremiah Curtin, Wisconsin Historical Society, 8 sierpnia 2017 [dostęp 2019-02-11].
  5. ↑ Jeremiah Curtin House, Milwaukee County Historical Society [dostęp 2019-02-11] (ang.).
  6. ↑ Memoirs of Jeremiah Curtin., Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA [dostęp 2019-02-11].
  7. ↑ Jeremiah Curtin, Creation Myths of Primitive America, ABC-CLIO, 2002, ISBN 978-1-57607-939-3 [dostęp 2019-02-11] (ang.).
  8. ↑ Jeremiah Curtin, Linguist, World Traveler article in The Vermonter Magazine, users.gmavt.net [dostęp 2019-02-11] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-21].
  9. ↑ Harold B. Segel, Sienkiewicz's First Translator, Jeremiah Curtin, „The Slavic Review”, XXIV, 1965, s. 197-98.
  10. ↑ a b Paweł Rogaliński, „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza w tłumaczeniu Jeremiaha Curtina jako przykład braku zrozumienia historii Polski przez obcokrajowca oraz trudności z odzwierciedleniem kolorytu językowego w przekładzie na język angielski | Przegląd Dziennikarski [dostęp 2019-02-11] (pol.).
  11. ↑ Harold B. Segel, Sienkiewicz's First Translator, Jeremiah Curtin, „The Slavic Review”, XXIV, 1965, s. 212.
  12. ↑ Harold B. Segel, Sienkiewicz's First Translator, Jeremiah Curtin, „The Slavic Review”, XXIV, 1965, s. 197.
  13. ↑ Christopher Kasparek, Prus' Pharaoh and Curtin's Translation, „The Polish Review”, XXXI, 1986, s. 132–33.

Linki zewnętrzne