Jeruzal (powiat miński)
| wieś | |
.jpg) (c) Konrad Wąsik, CC BY 3.0 Rynek | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna | 25 |
| Kod pocztowy | 05-317[3] |
| Tablice rejestracyjne | WM |
| SIMC | 0682790[4] |
Położenie na mapie gminy Mrozy _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Mrozy") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu mińskiego  | |
 52°03′57″N 21°50′53″E/52,065833 21,848056 | |
Jeruzal – wieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie mińskim, w gminie Mrozy[4][5]. Dawniej miasto.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0682809 | Jeruzal-Kolonia | część wsi |
Jeruzal uzyskał lokację miejską w 1533 roku, zdegradowany około 1820 roku[6]. Do 1954 roku siedziba wiejskiej gminy Jeruzal. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.
Miejscowość jest siedzibą parafii św. Wojciecha należącej do dekanatu siennickiego diecezji warszawsko-praskiej.
Historia
Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w 1426 pod nazwą Żeliszew. Od XVI do XVIII wieku własność różnych rodzin szlacheckich: Oborskich, Głogowskich, Rudzińskich, Cieszkowskich. W 1533 Oborscy otrzymali przywilej na założenie tu miasta prywatnego; erygowano także parafię. Początkowo miasto funkcjonowało pod nazwami Żeliszew oraz Łukowiec. Pozbawiona podstaw gospodarczego rozwoju lokacja, położona w odległości zaledwie kilku kilometrów od 4 innych miast – Latowicza, Kuflewa, Seroczyna i Wodyń - nigdy się nie rozwinęła. W XVII w. miasto liczyło zaledwie 150 mieszkańców. Sytuacji nie zmieniło nadanie miejscowości nazwy Jeruzalem, która ostatecznie przekształciła się w dzisiejszą formę. W okresie kontrreformacji i po potopie szwedzkim miasto stanowiło lokalny ośrodek pielgrzymkowy. W 1810 Jeruzalem liczył jednak wciąż tylko 198 mieszkańców i około 1820 utracił ostatecznie prawa miejskie.
23 marca 1948 roku oddział Narodowych Sił Zbrojnych Zygmunta Jezierskiego przeprowadził akcję na miejscowy posterunek Milicji Obywatelskiej[7].
W Jeruzalu kręcone były zdjęcia do serialu telewizyjnego Ranczo oraz do filmu Ranczo Wilkowyje.
Zabytki
Kościół
Wraz z założeniem parafii w XVI wieku wybudowano pierwszy kościół drewniany, który uległ zniszczeniu. Na jego miejscu, w latach 1757–1758 wzniesiono nowy drewniany kościół na planie krzyża z dobudowaną zakrystią. Dach dwuspadowy, kryty gontem. Między nawą a prezbiterium znajduje się charakterystyczny dla tego typu budownictwa łuk tęczowy a na nim krucyfiks oraz rzeźby Matki Boskiej i św. Jana z XVI wieku. Całe wnętrze bogato zdobione w stylu barokowym, choć zawiera też elementy rokokowe (np. chrzcielnica). Przebudowany w niewielkim stopniu w XIX w.[8].
Pozostałe
- drewniana dzwonnica z XVIII wieku
- klasycystyczny łuk triumfalny - mauzoleum Floriana Cieszkowskiego zbudowane ok. 1798
- budynek z ok. 1920 mieści się obecnie filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Mrozach. Dawniej był siedzibą Urzędu Gminy
- relikt miejskiego układu przestrzennego w postaci prostokątnego rynku z zachowanym do dziś średniowiecznym, prostokątnym układzie o wymiarach 100 na 120 m, usytuowanym na przecięciu głównych dróg
Zobacz też
Galeria
W roku 2008 kościół obchodził 250-lecie
Gminna Biblioteka Publiczna
Ławeczka, na której w serialu Ranczo przesiadują Solejuk, Hadziuk, Pietrek i Jan Japycz (po śmierci Jana, Stach Japycz)
Wilkowyjach
Szyld sklepu
(c) Andrzej Wolinski, CC BY-SA 3.0Serialowa plebania w Wilkowyjach
Kościół w Jeruzalu: brama, fasada i dzwonnica
Przychodnia zdrowia
Dom Babki
Stary dom Więcławskich
Biuro Senatora Kozioła
Przypisy
- ↑ Wieś Jeruzal w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2019-09-14] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-09-14].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 398 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 36-37.
- ↑ Tadeusz Swat, „...Przed Bogiem i historią”. Księga ofiar komunistycznego reżimu w Polsce lat 1944-1956. Mazowsze. Warszawa 2003, s. 67.
- ↑ Jeruzal - kościół drewniany, www.kosciolydrewniane.pl [dostęp 2022-10-16].
Linki zewnętrzne
- Jeruzal (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 566.
- Siedziba gminy: Mrozy
| Wsie | |
|---|---|
| Osada | |
| Osady leśne | |
| Integralne części wsi |
|
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.55N
- S: 50.95 N
- W: 19.15 E
- E: 23.25 E
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stary dom Więcławskich
_-_21.jpg)
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0
Jeruzal (powiat miński)
.jpg)
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0
Przychodnia w Jeruzalu (powiat miński)
Sklep w Jeruzalu / Sklep Więcławskiej w filmowych Wilkowyjach.
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sklep Krysi Więcławskiej w Wylkowyjach vel Jeruzalu - szyld
Autor: Ggolob, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dom w Jeruzalu "odgrywający" rolę Biura Senatora Kozioła
Autor: Profsowa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ławeczka w Jeruzalu. Ważny mebel w serialu Ranczo.
Autor:
Mapa gminy Mrozy, Polska
Kościół w Jeruzalu
(c) Konrad Wąsik, CC BY 3.0
Jeruzal, sklep z serialu "RANCZO"
Autor: Grzegorz Gołębiowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Jeruzal, Dom wilkowyjskiej Babki - zielarki
Autor: Profsowa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół w Jeruzalu po remoncie, znany bardziej jako kościół w Wilkowyjach (w serialu Ranczo).
(c) Andrzej Wolinski, CC BY-SA 3.0
Jeruzal - Wilkowyje plebania
Autor:
Mapa powiatu mińskiego, Polska