Jeruzal (powiat miński)

Jeruzal
wieś
Ilustracja
(c) Konrad Wąsik, CC BY 3.0

Rynek
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

miński

Gmina

Mrozy

Liczba ludności (2011)

330[1][2]

Strefa numeracyjna

25

Kod pocztowy

05-317[3]

Tablice rejestracyjne

WM

SIMC

0682790[4]

Położenie na mapie gminy Mrozy
Mapa konturowa gminy Mrozy, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Jeruzal”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Jeruzal”
Położenie na mapie powiatu mińskiego
Mapa konturowa powiatu mińskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Jeruzal”
Ziemia52°03′57″N 21°50′53″E/52,065833 21,848056

Jeruzalwieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie mińskim, w gminie Mrozy[4][5]. Dawniej miasto.

Integralne części wsi Jeruzal[5][4]
SIMCNazwaRodzaj
0682809Jeruzal-Koloniaczęść wsi

Jeruzal uzyskał lokację miejską w 1533 roku, zdegradowany około 1820 roku[6]. Do 1954 roku siedziba wiejskiej gminy Jeruzal. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.

Miejscowość jest siedzibą parafii św. Wojciecha należącej do dekanatu siennickiego diecezji warszawsko-praskiej.

Historia

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w 1426 pod nazwą Żeliszew. Od XVI do XVIII wieku własność różnych rodzin szlacheckich: Oborskich, Głogowskich, Rudzińskich, Cieszkowskich. W 1533 Oborscy otrzymali przywilej na założenie tu miasta prywatnego; erygowano także parafię. Początkowo miasto funkcjonowało pod nazwami Żeliszew oraz Łukowiec. Pozbawiona podstaw gospodarczego rozwoju lokacja, położona w odległości zaledwie kilku kilometrów od 4 innych miast – Latowicza, Kuflewa, Seroczyna i Wodyń - nigdy się nie rozwinęła. W XVII w. miasto liczyło zaledwie 150 mieszkańców. Sytuacji nie zmieniło nadanie miejscowości nazwy Jeruzalem, która ostatecznie przekształciła się w dzisiejszą formę. W okresie kontrreformacji i po potopie szwedzkim miasto stanowiło lokalny ośrodek pielgrzymkowy. W 1810 Jeruzalem liczył jednak wciąż tylko 198 mieszkańców i około 1820 utracił ostatecznie prawa miejskie.

23 marca 1948 roku oddział Narodowych Sił Zbrojnych Zygmunta Jezierskiego przeprowadził akcję na miejscowy posterunek Milicji Obywatelskiej[7].

W Jeruzalu kręcone były zdjęcia do serialu telewizyjnego Ranczo oraz do filmu Ranczo Wilkowyje.

Zabytki

Kościół

Wraz z założeniem parafii w XVI wieku wybudowano pierwszy kościół drewniany, który uległ zniszczeniu. Na jego miejscu, w latach 1757–1758 wzniesiono nowy drewniany kościół na planie krzyża z dobudowaną zakrystią. Dach dwuspadowy, kryty gontem. Między nawą a prezbiterium znajduje się charakterystyczny dla tego typu budownictwa łuk tęczowy a na nim krucyfiks oraz rzeźby Matki Boskiej i św. Jana z XVI wieku. Całe wnętrze bogato zdobione w stylu barokowym, choć zawiera też elementy rokokowe (np. chrzcielnica). Przebudowany w niewielkim stopniu w XIX w.[8].

Pozostałe

  • drewniana dzwonnica z XVIII wieku
  • klasycystyczny łuk triumfalny - mauzoleum Floriana Cieszkowskiego zbudowane ok. 1798
  • budynek z ok. 1920 mieści się obecnie filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Mrozach. Dawniej był siedzibą Urzędu Gminy
  • relikt miejskiego układu przestrzennego w postaci prostokątnego rynku z zachowanym do dziś średniowiecznym, prostokątnym układzie o wymiarach 100 na 120 m, usytuowanym na przecięciu głównych dróg

Zobacz też

Galeria

Przypisy

  1. Wieś Jeruzal w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2019-09-14] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-09-14].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 398 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 36-37.
  7. Tadeusz Swat, „...Przed Bogiem i historią”. Księga ofiar komunistycznego reżimu w Polsce lat 1944-1956. Mazowsze. Warszawa 2003, s. 67.
  8. Jeruzal - kościół drewniany, www.kosciolydrewniane.pl [dostęp 2022-10-16].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Mrozy (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Mrozy, Polska
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Powiat miński location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu mińskiego, Polska
130413 Stary dom Więcławskich - 01.jpg
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stary dom Więcławskich
131413 Jeruzal (powiat miński) - 21.jpg
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0
Jeruzal (powiat miński)
130413 Przychodnia w Jeruzalu (powiat miński).jpg
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0
Przychodnia w Jeruzalu (powiat miński)
Jeruzalpawilon.JPG
Sklep w Jeruzalu / Sklep Więcławskiej w filmowych Wilkowyjach.
130413 Sklep Krysi Więcławskiej - 01.jpg
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sklep Krysi Więcławskiej w Wylkowyjach vel Jeruzalu - szyld
Wilkowyje Biuro Senatora Kozioła.JPG
Autor: Ggolob, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dom w Jeruzalu "odgrywający" rolę Biura Senatora Kozioła
Jeruzal Ławeczka.JPG
Autor: Profsowa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ławeczka w Jeruzalu. Ważny mebel w serialu Ranczo.
Kościół w Jeruzalu.jpg
Kościół w Jeruzalu
Jeruzal, sklep z serialu "RANCZO" - panoramio (1).jpg
(c) Konrad Wąsik, CC BY 3.0
Jeruzal, sklep z serialu "RANCZO"
Dom Babki Zielarki.JPG
Autor: Grzegorz Gołębiowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Jeruzal, Dom wilkowyjskiej Babki - zielarki
Jeruzal Kościół.JPG
Autor: Profsowa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół w Jeruzalu po remoncie, znany bardziej jako kościół w Wilkowyjach (w serialu Ranczo).
Jeruzal - Wilkowyje plebania - panoramio.jpg
(c) Andrzej Wolinski, CC BY-SA 3.0
Jeruzal - Wilkowyje plebania