Jerzy Aleksandrowicz (neurofizjolog)

Jerzy Aleksandrowicz
Ilustracja
Jerzy Aleksandrowicz (1939)
Imię i nazwisko urodzenia

Jerzy Stanisław Aleksandrowicz

Data i miejsce urodzenia

2 sierpnia 1886
Stoczki

Data i miejsce śmierci

28 października 1970
Plymouth

Miejsce spoczynku

Cmentarz Powązkowski
w Warszawie

Zawód, zajęcie

lekarz, biolog, histolog, neurofizjolog

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski

Jerzy Stanisław Aleksandrowicz[1] lub Alexandrowicz[2] (ur. 2 sierpnia 1886 w Stoczkach[3], zm. 28 października 1970 w Plymouth) – pułkownik lekarz Polskich Sił Zbrojnych, biolog, histolog, jeden z czołowych neurofizjologów porównawczych na świecie.

Życiorys

Był synem Bronisława (leśnika) i wnukiem Jerzego Aleksandrowicza (botanika)[4]. Ukończył Gimnazjum nr IV w Warszawie[5]. W 1904 rozpoczął studia przyrodnicze w Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, jednak za udział w strajku studenckim w 1905 został relegowany z uczelni i zmuszony do opuszczenia Królestwa Polskiego. Naukę kontynuował w Zurychu, a studia uzupełniające odbył w Monachium, Heidelbergu, Paryżu i Jenie[3]. Stopień dr filozofii uzyskał w Zurychu w 1909 roku na podstawie pracy Zur Kenntnis des sympathischen Nervensystems der Crustaceen[6]. W 1913 roku w Jenie otrzymał doktorat nauk medycznych na podstawie pracy Zur Kenntnis der Cellulose und des Cellulose-lösenden Fermenten in Hepatopancreas saft der Schnecke (Helix pomatia). W tym samym roku został zatrudniony jako chirurg wojskowy w szpitalu w Belgradzie, a następnie został asystentem Kazimierza Kostaneckiego (1913–1918) na Uniwersytecie Jagiellońskim, będąc równocześnie docentem anatomii artystycznej w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

W latach 1914–1915 i 1918–1919 pełnił służbę w cesarskiej i królewskiej armii, w charakterze lekarza w szpitalach polowych. W 1919 przeniósł się do Wilna, gdzie objął kierownictwo Zakładu Anatomii Opisowej na organizującym się Uniwersytecie Stefana Batorego[3].

Podczas wojny z bolszewikami był lekarzem naczelnym 211 pułku ułanów. Po jej zakończeniu został zweryfikowany w stopniu majora, ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919, w korpusie oficerów sanitarnych, w grupie lekarzy. W 1934 pozostawał na ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów-Miasto i posiadał przydział mobilizacyjny do kadry zapasowej 3 Szpitala Okręgowego.

W 1921 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego i objął funkcję kierownika Zakładu Histologii i Embriologii Uniwersytetu w Wilnie. Od 1930 roku był profesorem zwyczajnym. W 1931 roku objął kierownictwo Zakładu Histologii i Embriologii Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie[3]. W 1933 roku został prorektorem, od 1 września 1936 roku piastował stanowisko rektora tej uczelni. W ostatnim roku istnienia II RP w maju 1939 roku został ponownie wybrany rektorem AMW, jednak nie przyjął tej funkcji i wybrany został Kazimierz Szczudłowski[7]. W 1934 roku został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. Od listopada 1937[8] do 7 grudnia 1938 roku pracował jako podsekretarz stanu w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego[9]. Z pracy tej zrezygnował na znak protestu przeciw atakom władzy na postępowych profesorów i młodzież akademicką.

W 1939 roku zgłosił się do Wojska Polskiego i po agresji ZSRR na Polskę trafił do niewoli radzieckiej. W latach 1941–1942 walczył jako żołnierz Armii Polskiej pod dowództwem gen. Andersa i wraz z nią przebył szlak bojowy od Iranu przez Bliski Wschód do Włoch. Awansował do stopnia pułkownika oraz szefa Wydziału Oświaty 2 Korpusu. Następnie z częścią armii Andersa trafił do Anglii. Tam przez dwa lata (1943–1945) przebywał w obozie karnym na farmie w Hartfordshire za odmowę oddania się do dyspozycji władz brytyjskich (odmówił wcielenia do armii angielskiej). Został jednak zwolniony dzięki licznym protestom polskich i angielskich uczonych.

Od 1947 do 1957 roku pracował jako kustosz Laboratorium Biologii Morskiej (Marine Biological Association) w Plymouth, placówki kierowanej przez sir Fredericka Russela. Był wybitnym znawcą układu nerwowego bezkręgowców. Zajmował się także neurofizjologią porównawczą. Zainicjował w Polsce badania anatomoporównawcze nad unerwieniem serca u bezkręgowców, prowadził także pionierskie badania nad akomodacją oka u głowonogów.

W 1950 członek założyciel Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie.

Zmarł 28 października 1970 w Plymouth, ale 12 grudnia tego samego roku jego prochy złożono w rodzinnym grobowcu na warszawskich Powązkach (kwatera 62, rząd 5, grób 22)[10].

Grób Jerzego Aleksandrowicza na Starych Powązkach w Warszawie

Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1958)[11].

Wybrane publikacje naukowe

  • Zur Kenntnis des sympatischen Nervensystems des Crustaceen (1909)
  • Zur Kenntnis der Cellulose und des Cellulose - lösenden Fermentes im Hepatopancrearsaft der Schencke (Helixpomatia) (1913)
  • O anatomicznych aparatach nerwowych (1910)
  • Zur Kenntnis des sympatischen Nervensystems einiger Wirbellosen (1913)
  • The Innervation of the Heart of the Cockrooach (Periplaneta orientalis) (1926)
  • O akomodacji oczu o głowonogów
  • O unerwieniu oczu u głowonogów (dwa streszczenia referatów zamieszczone w Księdze Pamiątkowej XI zjazdu lekarzy i przyrodników polskich) (1926)
  • The Innervation of the Heart of the Crustacea (1932)
  • Innervation des branchies de Squilla mantis (1933)
  • Muscle Receptor Organs in the Paguridae (1952)
  • An Accesory Organ of the Circulatory System of Sepia and Loligo (1962)

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Marek Jerzy Minakowski, Jerzy Stanisław Aleksandrowicz, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2018-08-26].
  2. ↑ Anna Supruniuk, 40 LAT NIEOBECNOŚCI JERZY ALEXANDROWICZ (1886-1970).
  3. ↑ a b c d Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 7.
  4. ↑ Stanisław Feliksiak (red.): Słownik biologów polskich. Warszawa: PWN, 1987, s. 47–48.
  5. ↑ Stanisław Trzebiński, Wydział Lekarski Uniwersytetu Stefana Batorego w latach 1919–1929, Wilno 1931, s. 115.
  6. ↑ Matrikeledition, www.matrikel.uzh.ch [dostęp 2018-02-25].
  7. ↑ Wybór rektora Akademii Medycyny Weterynaryjnej. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 107 z 13 maja 1939. 
  8. ↑ Nowy wiceminister oświaty. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 259 z 14 listopada 1937. 
  9. ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 1, s. 24, 7 lutego 1939. 
  10. ↑ Cmentarz Stare Powązki: ALEXANDROWICZOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-10-29].
  11. ↑ 3 maja 1958 „za pracę na polu naukowym i społecznym” Dz.U.R.P. z 1958 r. Nr 4. s. 23.

Bibliografia

  • Biogramy uczonych polskich, Część II: Nauki biologiczne (pod redakcją Andrzeja Śródki i Pawła Szczawińskiego), Ossolineum, Wrocław 1985
  • Rocznik Oficerski Rezerw 1934

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Jerzy Aleksandrowicz (grób).JPG
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grób botanika Jerzego Aleksandrowicza na Starych Powązkach w Warszawie
Jerzy Aleksandrowicz, neurologist.jpg
Jerzy Aleksandrowicz (1886-1970), Polish scientist, neurologist, professor of medical science in Wilno University, professor and president of Academy of veterinary science in Lvov. Deputy minister of Enlightenment (1937-38). After the WW II in exile in UK. Curator in Marine Biological Association (Plymouth)